خواص درمانی گیاه اکلیل الملک یا ناخنک چیست؟ | فواید، عوارض و نحوه استفاده

گیاه اکلیل الملک یا ناخنک با نام علمی  Melilotus officinalis، گیاهی علفی و دو ساله از تیره بنشن ها یا باقلائیان است. ارتفاع آن ۲۰ تا ۸۰ سانتی متر بوده و در غالب دشت ها، کنار جاده ها و اماکن سایه دار به حالت خودرو می روید.

برگ های این گیاه مرکب از ۳ برگچه دندانه دار است. گل های کوچک و معطر آن ۶ تا ۷ میلی متر طول داشته و به رنگ زرد دیده می شود. مقاومت نوع گل زرد به خشکی بیشتر است.

این گیاه به رنگ زرد مایل به سفید یا رنگ کاه نیز دیده می شود. درون دانه گیاه به رنگ زرد بوده و با وجود تخلخلی که دارد تا اندازه ای سفت و سخت است. میوه گیاه به صورت نیام، بی کرک، به رنگ سبز و محتوای یک یا دو دانه است. تمام اندام های هوایی گیاه اکلیل الملک قابلیت مصرف دارویی دارد.

از این گیاه برای ضدعفونی کردن، درمان مشکلات گوارشی، سرما خوردگی، اسهال خونی و … استفاده می شود. در این مقاله از نشریه علمی جهان شیمی به معرفی و بررسی گیاه اکلیل الملک، خواص درمانی، نحوه مصرف، عوارض جانبی و … می پردازیم.

دیگر نام های اکلیل الملک

این گیاه با نام های دیگری نظیر شبدر شیرین، بسنگ، شاه افسر، شبدر زرد، بسیه، شاه بسه، ناخنک، یونجه زرد و گیاه قیصر نیز شناخته می شود. در زبان یونانی این گیاه گل عسل نامیده می شود. زیرا هنگام گل دادن تعداد زیادی زنبور عسل دور آن جمع شده و از عطر و شهد آن استفاده می کنند.

عطر گل های این گیاه نافذ است. به طوری که فضای اطراف را پر کرده و پس از خشک شدن بوی بیشتری دارد. در فرانسه، قبلا آن را برای مصرف تغذیه اسب ها می کاشتند. چون اسب ها علاقه زیادی به آن نشان می دادند.

پراکندگی جغرافیای اکلیل الملک

اکلیل الملک بومی اوراسیا است. امروزه در نواحی مختلف اروپا و آسیا پراکنده بوده، در شرق اروپا کشت و بهره برداری می شود. این گیاه در اغلب نقاط ایران از جمله در چراگاه ها و کوهستان ها به ویژه در سبلان، نواحی شمالی ایران، اطراف تهران، آذربایجان، بلوچستان، تبریز و لاهیجان می روید.

بخش های قابل مصرف اکلیل الملک

اندام مورد مصرف این گیاه، اندام هوایی آن است. این اندام شامل قطعات ساقه های میان تهی در اندازه های مختلف، به رنگ سبز و با خطوط طولی است. برگ های گیاه ۱/۵ تا ۲/۵ سانتی متر طول داشته و به همراه برگچه ها کوچک، کناره اراه ای دارند.

گل ها به رنگ زرد، مجزا یا به صورت خوشه ای است. کاسبرگ ها ۵ دندانه ای و کرکی هستند. علاوه بر قطعات فوق، گاه میوه ها نیز به شکل تخم مرغی دیده می شوند. یونجه زرد بویی کومارینی و مزه ای تلخ و تند دارد. پس از جویدن، گیاه مزه ای لعابی دارد. برای اثر بخشی بیشتر توصیه می شود سر شاخه های گلدار را قبل از باز شدن گل ها، چیده و آن ها را خشک کنید.

مهم ترین ترکیبات شیمیایی اکلیل الملک

این گیاه حاوی ترکیبات شیمیایی مانند کومارین ها، فلاونوئیدها، تانن ها و ساپونین ها است. کومارین ماده ای معطر است که خواص ادرارآوری و ضدتشنج بودنش در مورد زخم ها یا تومورها بسیار مفید است.

کومارین به مقدار ضعیف، درمانگر بی خوابی است. در مقابل، استفاده بیش از حد آن خاصیت تخدیر دارد. سرگیجه زا و تهوع آور بوده و ناراحتی قلب ایجاد می کند.

آشنایی با خواص دارویی اکلیل الملک

• گل های گیاه به دلیل داشتن مقداری تانن و ترکیبات آنتی بیوتیکی، دارای خاصیت ضد تشنج، مرهم سینه و ضد عفونی کننده است.
• این گیاه در ضد عفونی کردن مجاری ادراری، زیاد کردن ادرار (مدر) و رفع بوی ادرار موثر است.

  

• از اکلیل الملک در درمان اسهال خونی، التهاب روده، روماتیسم و واریس استفاده می شود.
• این گیاه مسکن و خواب آور است. به همین دلیل آن را در تحریکات عصبی، انواع دردهای عصب، سرفه های عصبی و برای دفع گاز روده ها استفاده می کنند.
• برای درمان زکام نایژه ها و التهاب پشت حلق کاربرد دارد.

نحوه مصرف گیاه اکلیل الملک

• برای درمان ورم ملتحمه چشم می توان سی تا چهل گل آن را در یک لیتر آب جوشانده و مصرف کرد.
• از جوشانده گل های اکلیل الملک برای شستشوی چشم، درمان التهاب پلک ها، گل مژه، تسکین درد های روماتیسمی و التیام زخم ها استفاده می شود.
• مصرف این جوشانده برای کسانی که داروهای شیمیایی و مضر خواب آور زیاد مصرف نکرده باشند، مناسب است.
• دمنوش اکلیل الملک را می توان برای درمان ورم و رفع لوزه ها استفاده کرد.

عوارض مصرف گیاه اکلیل الملک

• این گیاه سمی است. از این رو، به هنگام استفاده درمانی از آن بایستی سمی و خطرناک بودن آن را در نظر گرفت تا عواقب ناگواری نداشته باشد.
• مصرف این گیاه برای افراد مبتلا به فشار خون مضر است. در صورت لزوم باید اکلیل الملک را با مخلوط گیاه ضد فشار خون استفاده کرد.
• این گیاه از خاصیت رقیق کنندگی خون برخوردار است. لذا استفاده آن به افرادی که داروهای رقیق کننده خون مصرف می کنند، توصیه نمی شود. تنها با مشورت پزشک استفاده از آن مجاز است.
• خانم های باردار مجاز به مصرف این گیاه نیستند. زیرا ممکن است عوارض شدید و جبران ناپذیری مانند سقط جنین را به دنبال داشته باشد.