یکنواخت کننده رنگ راکتیو چه کاربردی در صنعت نساجی دارد؟

یکنواخت کننده رنگ راکتیو مایع شفافی است که به عنوان یکنواخت کننده در رنگرزی کاربرد دارد. این ترکیب  به راحتی و به هر نسبتی در آب سرد و گرم حل می شود. ویسکوزیته بالایی داشته و از مخلوط کمپلکس کننده و دو دیسپرس کننده قوی تشکیل می شود.

این ترکیب علاوه بر خاصیت یکنواخت کنندگی در مواردی که رنگرزی پارچه دشوار است یا به مدت زمان طولانی نیاز دارد، کارآمد است. این ماده زمان رنگرزی را کوتاه کرده، با پوشش قدرت جذب های متفاوت سبب یکنواختی بیشتر می شود.

یکنواخت کننده رنگ راکتیو دارای ثبات رنگ های خمی، راکتیو و مستقیم بوده، شفافیت و راندمان جذب رنگ را افزایش می دهد. به همین دلیل است که در صنعت نساجی کاربرد گسترده ای دارد.

در این مقاله از نشریه علمی جهان شیمی به معرفی و بررسی یکنواخت کننده رنگ های راکتیو، خصوصیات و کاربرد های آن می پردازیم.

رنگرزی چیست

رنگرزی روشی است که در آن با اعمال رنگ ها و سایه های مختلف، به منسوجات جلوه و زیبایی بخشیده می شود. این فرآیند را می توان در هر مرحله از تولید پارچه، الیاف، نخ و یا در زمان پرداخت منسوجات و لباس ها اعمال کرد. ثبات رنگ منسوجات به انتخاب رنگ مناسب بر اساس مواد منسوجی که باید رنگ شوند و انتخاب روش رنگرزی الیاف، نخ یا پارچه بستگی دارد.

رنگینه چیست

رنگینه ها مولکول هایی هستند که برای رنگرزی پارچه مورد استفاده قرار می گیرند. این مولکول ها نور را در طول موج های خاصی جذب و منعکس می کنند تا چشم انسان بتواند آن ها را تشخیص دهد.

در اصل رنگینه ها به دو نوع طبیعی و مصنوعی تقسیم می شوند. رنگینه های طبیعی از مواد طبیعی گیاهی، حیوانی یا معدنی به دست می آیند. در حالی که رنگینه های مصنوعی در آزمایشگاه تولید می شوند.

برای رنگینه های طبیعی از صمغ یا آلجینات های برگرفته از جلبک های دریایی به عنوان ماده غلظت دهنده برای چاپ استفاده می شود. زیرا، این مواد باعث نفوذ بهتر رنگ در منسوجات شده و شستن آن ها نیز راحت تر است.

معرفی انواع رنگینه مصنوعی

رنگینه های مصنوعی براساس ترکیب شیمیایی و روش بکارگیری آن ها در فرآیند رنگرزی به صورت زیر طبقه بندی می شوند.

رنگینه های پایه (کاتیونی)

این رنگینه ها محلول در آب بوده و اغلب برای رنگرزی الیاف اکریلیک مورد استفاده قرار می گیرند. علاوه بر این، برای رنگرزی الیاف پنبه ای، لیننی، استات، نایلون، پلی استرها، اکریلیک ها و مد اکریلیک ها نیز کاربرد دارد.

رنگینه های مستقیم (بی واسطه)

برای رنگرزی الیاف سلولزی بدون استفاده از مواد غلظت دهنده کاربرد دارد. از این رنگینه ها برای رنگرزی پشم، ابریشم، نایلون، پنبه، ریون و … استفاده می شود. این رنگ ها خیلی روشن نیستند و در برابر شستشو ثبات کمی دارند. البته در مقابل نور از ثبات به نسبت خوبی برخوردار هستند.

رنگینه های دندانه ای

این رنگینه ها که با نام های Mordant Dyes یا کرومی نیز شناخته می شوند، دارای خاصیت اسیدی بوده و برای رنگرزی پنبه، لینن، ابریشم، ریون و نایلون مورد استفاده قرار می گیرند.

رنگینه های خمره ای

این رنگینه ها موجب ثبات رنگ الیاف پنبه ای، لیننی و ریونی می شوند. چنانچه همراه با ماده تثیبت کننده دندانه به کار برده شوند، برای رنگرزی پارچه های پشمی، نایلونی، پلی استری، اکریلیکی و مد اکریلیکی کاربرد دارند.

رنگینه های راکتیو

رنگینه های راکتیو (Reactive dyes) با مولکول های الیاف واکنش داده و یک ترکیب شیمیایی تولید می کنند. این رنگینه ها از محلول های قلیایی و یا خنثایی که در یک فرآیند مجزا قلیایی شده اند استفاده می کنند.

گاهی از عمل آوری حرارتی نیز برای ایجاد سایه رنگ های مختلف استفاده می شود. پس از پایان رنگرزی، پارچه به خوبی با صابون شسته می شود تا رنگینه های جذب نشده کاملا از روی پارچه پاک شوند.

رنگینه های راکتیو در اصل فقط برای الیاف سلولزی کاربرد دارند. اما اکنون برای رنگرزی انواع مختلف الیاف مانند الیاف پشمی، ابریشمی، نایلونی، اکریلیکی و ترکیب آن ها نیز از این رنگینه ها استفاده می شود.

رنگینه های دیسپرس

در ابتدا این رنگینه ها برای رنگرزی استات سلولز تولید شدند. اما اکنون برای رنگرزی الیاف نایلونی، تری استات سلولز و اکریلیکی نیز کاربرد دارند.

رنگینه های گوگردی

این رنگینه ها ثبات خوبی در برابر نور، شستشو و تعریق داشته و بیشتر برای رنگرزی پارچه های پنبه ای و لیننی مورد استفاده قرار می گیرند.

رنگینه های رنگدانه ای

با وجود این که رنگدانه ها جزء رنگینه ها محسوب نمی شوند، اما به دلیل ثبات رنگ در برابر نور برای رنگرزی پارچه های پنبه ای، پشمی و سایر الیاف مصنوعی کاربرد دارند.

آشنایی با روش های رنگرزی

فرایند رنگرزی با استفاده از روش های مختلف و در خلال مراحل متنوع فرآیند تولید منسوجات انجام می گیرد. در ادامه به معرفی انواع روش های رنگرزی اشاره می کنیم.

• رنگرزی توده ای
• دسته ای الیاف
• پارچه
• رنگدانه های محلول یا رنگرزی پلیمری
• رنگرزی لباس
• رنگرزی نخ
• کلافی
• بوبینی
• رنگرزی چله ای
• رنگرزی ناحیه ای
• رنگرزی طنابی
• ژیگر (عرض باز)
• پد (آغشته سازی)
• رنگرزی جت
• رنگرزی رنگدانه ای یا پلیمری

یکنواخت کننده رنگ راکتیو

ماده ای است که به عنوان یکنواخت کننده در رنگرزی پلی استر به آن اضافه می شود. این ترکیب شامل هیچ گونه ماده کریری نیست. هر چند خواص مشابه کریرها را از خود نشان می دهد.

علاوه براین، فقط خاصیت یکنواخت کنندگی ندارد. بلکه در مواردی که رنگرزی پارچه دشوار است یا به مدت زمان طولانی نیاز دارد، این ماده زمان رنگرزی را کوتاه کرده و قدرت جذب های متفاوت را پوشانده و سبب یکنواختی بیشتر می شود. از آنجا که این ماده خاصیت دیسپرس کنندگی قوی هم دارد برای رنگرزی بوبین نیز مناسب است.

یکنواخت کننده راکتیو از نظر شکل ظاهری به صورت مایع شفاف است. به راحتی و به هر نسبتی در آب سرد و گرم حل می شود. ویسکوزیته آن بالا بوده و از مخلوط کمپلکس کننده و دو دیسپرس کننده قوی تشکیل می شود.

مواد دیسپرس کننده برای بهبود و افزایش مهاجرت و حصول یکنواختی رنگزاهای دیسپرس روی الیاف پلی استر تحت شرایط رنگرزی H.T کاربرد دارند. یکنواختی در رنگرزی به روش رمق کشی معمولا با افزودن یکنواخت کننده در حمام رنگرزی بهبود یافته و بیشتر می شود. این ماده یکنواخت کننده می تواند از انواع سطح فعال های غیر یونی (آنیونیک) و یا مخلوط غیر یونی تشکیل شود.

آشنایی با ساختار یکنواخت کننده رنگ راکتیو

یکنواخت کننده راکتیو از ترکیبات کربوکسیلیک اسید های آروماتیک، پلی اکریلات، اتوکسیلات و آنیونیک تهیه می شود.

روش مصرف یکنواخت کننده رنگ راکتیو

برای استفاده از یکنواخت کننده راکتیو بهتر است قبل از استفاده آن را با آب رقیق کرد. در دمای ۶۰ درجه سانتیگراد، ترجیحا در محیط اسیدی، در حضور رنگ و در صورت امکان سرعت دهنده های جذب رنگ به حمام رنگ اضافه می شود.

آشنایی با رنگرزی راکتیو در صنعت نساجی

رنگ راکتیو می تواند با یک الیاف واکنش داده و پیوند کووالانسی ایجاد کند. این پیوند در حال ایجاد پیوست دائمی در فیبر بوده و با استفاده مکرر آب جوش در شرایط خنثی نمی توان آن را از بین برد. در نتیجه، رنگ ها به بخشی از الیاف تبدیل شده و منجر به شستشوی رنگی برجسته می شوند.

رنگ های خمی

این رنگ ها که گروه بزرگی را تشکیل می دهند، اغب از انواع شیمیایی آنتراکینونی، نیلی گوگردی هستند. این رنگ ها به صورت نامحلول بوده و به کمک سود کوستیک و سدیم هیدروسولفیت احیا می شوند.

رنگ های خمی در صورت لوکوی به صورت محلول در می آیند. این لوکو به وسیله ی اکسیداسیون در بعضی موارد توسط بیکرو مات پتاسیم جذب لیف شده و مجددا به شکل نامحلول در داخل لیف در می آیند. این رنگ ها در درجه اول برای رنگرزی پنبه و در درجه دوم برای پشم، ابریشم و استات سلولز کاربرد دارند.

رنگ های راکتیو

از مشخصات این رنگ ها که در سال های اخیر کشف شده است وجود یک اتم و یا مجموعی از اتم های مستعد فعل و انفعالات مانند NH_۲OHCL است. به این ترتیب، عامل هیدروکسیل سلولز، عامل آمین و یا آمید الیاف پشمی و بالاخره با الیاف سنتتیک مشابه واکنش می دهد.

امروزه، مواد رنگرزی راکتیو از اهمیت قابل توجهی برای رنگرزی الیاف سلولزی، به تنهایی و یا در مخلوط  با دیگر الیاف برخوردار هستند. علاوه بر این، برای رنگرزی الیاف پشمی و ابریشمی نیز به کار می روند. گروه کوچکی از مواد رنگرزی دیسپرس راکتیو با نام پرسینیل برای رنگرزی نایلون ها قابل استفاده هستند.

کاربرد یکنواخت کننده رنگ راکتیو در صنعت نساجی

در اصل برای جلوگیری از تبله شدن رنگ و چسبندگی استاتیک و به منظور یکدست شدن رنگ پارچه مورد استفاده قرار می گیرد. از یکنواخت کننده رنگ راکتیو برای بهبود کیفیت پارچه، برش، دست زدن و دوخت، روی پارچه ها استفاده می شود. این یکنواخت کننده ها معمولا به صورت یک لایه نازک روی سطح پارچه قرار می گیرند.

خواص یکنواخت کننده رنگ راکتیو

• کنترل کننده جذب رنگ در زمان فیکسه شدن
• ممانعت از تجمع رنگ و ممانعت از تشکیل کلوئیدها
• محافظت از رنگ در برابر آب های زیرزمینی حاوی کلرین
• مقاوم در آب سخت
• قابلیت حل شدن در آب سرد
• کف کم
• یکسان کننده شیب جذب در رنگ های راکتیو
• مایع قهوه ای رنگ
• جرم مخصوص برابر ۱,۲ gr/cm^۳ در ۲۰ درجه سانتیگراد
• pH حدود ۷

مقدار مصرف یکنواخت کننده رنگ راکتیو

مقدار مصرف یکنواخت کننده رنگ راکتیو به میزان ۰.۵ الی ۱ گرم بر لیتر است. به دلیل استفاده از یکنواخت کننده می توان زمان تزریق نمک به سیستم را کوتاه تر کرد. به این ترتیب، هیچ گونه تجمع مولکولی رنگ انجام نمی گیرد.

ایمنی و شرایط نگهداری یکنواخت کننده رنگ راکتیو

اگر در شرایط زیر صفر نگهداری شود، ممکن است محصول به جامد تبدیل شده و یا غلظت آن تغییر کند. با هم زدن در دمای ۲۰ الی ۲۵ درجه سانتیگراد به حالت اول بر می گردد.

بهترین دما در انبارداری این ماده بین ۳۵ تا ۱۰ درجه سانتیگراد است. بهتر است در صورت تحقق این امر ابتدا ماده مورد نظر تست شده و بعد مورد استفاده قرار گیرد.

آشنایی با یکنواخت کننده رنگ راکتیو K-YR

مشخصات فنی یکنواخت کننده رنگ راکتیو K-YR

کد محصول	K-YK
شکل ظاهری	مایع شفاف ویسکوز
pH	۷-۸
پایه شیمیایی	مخلوط کمپلکس کننده دو دیسپرس کننده قوی
ماهیت یونی	آنیونیک- نانیونیک
خاصیت حل شوندگی	به هر نسبتی در آب سرد و گرم حل می شود.

ویژگی های یکنواخت کننده رنگ راکتیو K-YR

• عمق رنگ را افزایش می دهد.
• در برابر اسید و قلیا با غلظت های متعارف پایدار است.
• با مواد نانیونیک و آنیونیک هم خوانی دارد.
• در رنگرزی پنبه و ویسکوز به عنوان یکنواخت کننده و دیسپرس کننده عالی عمل نموده و از تجمع رنگ و کلوئید جلوگیری می کند.
• جذب رنگ در زمان فیکسه شدن را کنترل می کند.
• کف ایجاد نمی کند.
• شیب جذب در رنگ های راکتیو را یکسان سازی می کند.

آشنایی با یکنواخت کننده رنگ راکتیو  Advanced Leveler

• این ماده یک یکنواخت کننده ی مناسب جهت رنگرزی راکتیو روی کالای پنبه ای و سلولزی است.
• ترکیب شیمیایی آن سختی گیر پلیمری است.
• از لحاظ شکل ظاهری به صورت مایع و به رنگ قهوه ای روشن است.
• از لحاظ ساختاریونی نانیونیک است.
• pH آن حدودا ۱۰ است.
• درصدماده خشک آن ۳۱ %است.
• از دانسیته ۱.۰۳ برخوردار است.
• به راحتی در آب سرد و در هر نسبتی حل می شود.