خواص درمانی کنگر فرنگی و عوارض جانبی آن را بشناسیم
کنگر فرنگی یا آرتیشو از گیاهان دارویی با طبع گرم است که کاربرد فراوانی در طب سنتی دارد. این گیاه منبعی غنی از فیبر، کربوهیدرات، پروتئین، انواع ویتامین ها نظیر ویتامین C، K ، B۱۲ و املاح معدنی مانند منیزیم، منگنز و پتاسیم است.
مصرف این گیاه در تنظیم قند خون و کلسترول نقش دارد. علاوه بر این به درمان مشکلات کبدی، سرطان، افسردگی، گوارش و … کمک می کند. کنگر فرنگی را می توان به صورت دمنوش و یا پخته مورد استفاده قرار داد. هنگامی که بخارپز می شود، بافتی ظریف و طعمی شیرین دارد. به همین دلیل نوعی افزودنی عالی برای انواع سس‌ها محسوب می شود.
این گیاه بومی مناطق مدیترانه و جنوب اروپا است که امروزه به دلیل خواص و فواید فراوان به یکی از صنایع عمده کالیفرنیای آمریکا تبدیل شده است. در این مقاله از نشریه علمی جهان شیمی به معرفی و بررسی گیاه کنگر فرنگی، طریقه ی مصرف، خواص درمانی و عوارض احتمالی آن می پردازیم.
کنگر فرنگی چیست
کنگَر فرنگی با نام علمی Cynara scolymus، گیاهی چند ساله و علفی است. دارای ساقه ی راست است که ارتفاع آن می تواند به یک متر هم برسد. برگ های پهن و دراز آن مانند برگ های گیاه کاهو بوده و به رنگ سبز تیره دیده می شود.
گلبرگ های گل آن ضخیم و گوشتی است. به طوری که اغلب قسمت های انتهایی آن که ضخیم است مصرف خوراکی دارد. میوه ی گیاه آرتیشو در انتهای ساقه و به شکل میوه ی کاج یا سیب فلس دار دیده می شود. این میوه اغلب به همراه سالاد و به صورت خام یا آب پز مورد استفاده قرار می گیرد.
دیگر نام های گیاه کنگر فرنگی
این گیاه که به آن انگَنار نیز می گویند، در طب سنتی ایران با نام ارده شاهی، در زبان فرانسوی با نام آرتیشو و در زبان انگلیسی با نام آرتیچوک شناخته می شود. در طب جدید از عصاره ی آن آمپول یا قطره تهیه می شود که به نام کوفیتول معروف است.
مهم ترین ترکیبات شیمیایی موجود در کنگر فرنگی
از مهم ترین ترکیبات شیمیایی موجود در این گیاه می توان به اینولین، سینا روپکتین، سینارین، قندها، آنزیم‌ها، کافئیک اسید، اوژنول، ویتامین های A، C، K، B۱۲، کربوهیدرات، فیبر، پروتئین، منیزیم، منگنز و پتاسیم اشاره کرد.
طریقه مصرف کنگر فرنگی
این گیاه را می توان به شیوه های مختلف زیر مصرف کرد.
- برگ های گیاه را می توان پس از پختن مورد استفاده قرار داد.
- می توان ۳۰ تا ۱۰۰ گرم از شیره ی تازه برگ انگنار را با مقداری شربت مطبوع مخلوط کرده و صبح، ظهر و شب هر بار پیش از هر غذا، یک سوم آن را میل کرد.
- در روشی دیگر می توان ۱۰ گرم برگ انگنار را در ۴ لیوان آب جوش دم کرده و صبح، ظهر و شب پیش از هر وعده ی غذایی به مقدار دو استکان با کمی شکر تناول کرد.
روش پخت کنگر فرنگی
برای این منظور مطابق دستورالعمل زیر عمل کنید.
- کنگر را به خوبی بشویید.
- ساقه ی آن را بریده و گلبرگ هایش را کمی باز کنید.
- آن را به مدت ۳۰ تا ۴۰ دقیقه بخارپز کنید. برای این که رنگ کنگر قهوه‌ای نشود، می توانید روی آن لیمو ی تازه ریخت.
- در روشی دیگر می توان آن را درون فویل گذاشته و کمی در شکاف‌های آن روغن آووکادو ریخت. علاوه بر این، روی آن چند حبه سیرگذاشته و فویل را کاملا ببندید. فر را که از قبل گرم کرده‌اید روی حدود ۲۰۰ درجه سانتی گراد تنظیم کرده و کنگر را به مدت ۱ ساعت و ۲۰ دقیقه بپزید.
نکته
برخی از افراد پس از پخته شدن کنگر فرنگی، گلبرگ هایش را جدا کرده و فقط مغز آن را می خورند. اما باید بدانید که بیشترین مواد مغذی در برگ های آن است. پس می توان قسمت گوشتی برگ های کنگر را هم مصرف کرد.
نکته
برگ های این گیاه را می توان با چاشنی های مختلف مانند سیر و سرکه بالزامیک مزه دار کرد. برخی از افراد هم عرق آرتیشو را استخراج کرده و آن را مصرف می کنند.
روش تهیه دمنوش کنگر فرنگی
این دمنوش طعم خوبی دارد. برای تهیه ی این دمنوش توصیه می شود دستورالعمل زیر را اجرا کنید.
مواد لازم برای تهیه دمنوش کنگر فرنگی
- ۵ عدد کنگر متوسط
- ۶ لیتر آب
- ۲ قاشق چای خوری عسل
- ۱ شاخه رزماری (اختیاری)
- ۱ عدد لیمو ترش (اختیاری)
روش تهیه دمنوش کنگر فرنگی
- برگ های گیاه را جدا کنید تا به مغزشان برسید. سپس آن ها را درون ظرفی حاوی ۶ لیتر آب قرار داده و اجازه دهید حدود ۲۰ دقیقه در آب جوش بپزد.
- هنگام جوشیدن آب، در ظرف را بگذارید تا مواد مغذی بیشتری از گیاه جذب آب شود. ۲۰ دقیقه دیگر هم صبر کنید. سپس کنگرها را یکی یکی ازظرف خارج کنید. در این مرحله دمنوش آماده مصرف است.
- اگر می خواهید دمنوش کنگر فرنگی طعم بهتری داشته باشد، می توانید آب یک عدد لیمو ترش و یک قاشق چای خوری عسل را به آن اضافه کنید. برخی از افراد هنگام جوشاندن کنگر در آب، یک شاخه رزماری به آن اضافه می‌کنند تا طعم بسیار خوبی به دمنوش بدهد.
نکته
از این دمنوش می توان روزی ۲ بار استفاده کرد. توجه به این نکته ضروری است که دمنوش کنگر را نمی توان بیش از ۳ روز در یخچال نگهداری کرد.
خواص درمانی کنگر فرنگی
این گیاه از خواص درمانی بی نظیری برخوردار است که در ادامه به آن اشاره می کنیم.
کنگر فرنگی فشار خون را کنترل می کند
فشار خون بالا خطر بیماری های قلبی و سکته مغزی را افزایش می دهد. تحقیقات نشان می دهد آب برگ کنگر موجب تنظیم فشار خون افراد می شود. اگرچه این تحقیقات هنوز در مراحل اولیه به سر می برند اما، محققان بر این باورند که مقدار فراوان پتاسیم موجود در این گیاه برای کاهش فشار خون موثر است.
چربی خون را کاهش می دهد
عصاره برگ کنگر فرنگی در کاهش کلسترول بد خون موثر است. علاوه بر این، می تواند کلسترول خوب بدن را افزایش دهد. این گیاه به ۲ روش مهم این اثر را روی کلسترول خون می گذارد.
- آنتی‌اکسیدان لوتئولین (Luteolin) موجود در آن مانع تشکیل کلسترول بد می شود.
- عصاره برگ آن بدن را وادار به سوخت و ساز بهتر کلسترول کرده و از سطح کلی آن در بدن می کاهد.
نکته
به دلیل این که تحقیقات علمی در این باره کم بوده و نمونه های استفاده شده در آزمایش‌ها کم هستند، هنوز مصرف این گیاه برای کاهش و درمان چربی بالای خون توصیه نمی شود.
به بهبود عملکرد کبد کمک می کند
بنا بر برخی از تحقیقات انجام شده، مصرف این گیاه در بهبود عملکرد کبد و رشد بافت‌های کبدی افرادی که به بیماری کبد چرب غیرالکلی مبتلا هستند موثر است. همچنین این گیاه می تواند تولید صفرا را افزایش داده و سموم مضر را از کبد دفع کند. این فواید کنگر به دلیل وجود آنتی اکسیدان هایی به نام های سینارین و سیلیمارین است.
سلامت دستگاه گوارش را تضمین می کند
این گیاه منبعی غنی از فیبر است. از این رو، با افزایش باکتری های مفید روده به عملکرد صحیح دستگاه گوارش کمک می کند. از این رو، خطر ابتلا به برخی از سرطان های روده را کاسته و جلوی یبوست یا اسهال را می گیرد.
کنگر فرنگی حاوی نوعی فیبر به نام اینولین است که مانند پری بیوتیک عمل می کند. در ضمن می تواند علایم سوء‌هاضمه مانند نفخ، تهوع و سوزش معده را کاهش دهد. سینارین موجود در این گیاه برای تولید صفرا موثر است. زیرا، حرکات دودی روده را سرعت و در عین حال هضم چربی های خاص را بهبود می بخشد.
علایم سندرم روده تحریک پذیر را می کاهد
سندرم روده تحریک پذیر روی دستگاه گوارش افراد مبتلا به این سندرم اثر منفی گذاشته و آن ها را مبتلا به درد معده، اسهال، نفخ و یبوست می کند. ترکیبات خاصی در کنگر فرنگی وجود دارد که موجب ویژگی های ضداسپاسم آن می شود.
به همین دلیل، می تواند درد های معمول ناشی از اسپاسم ماهیچه ها را در این بیماری برطرف کند. همچنین این ترکیبات موجود در کنگر مقدار باکتری های روده را متعادل کرده و از التهاب آن می کاهد.
کنگر فرنگی قند خون را تنظیم می کند
این گیاه و عصاره برگ آن برای کاهش قند خون بالا موثر است. در پژوهشی مشخص شد که ۳۰ دقیقه پس از مصرف کنگر فرنگی پخته شده در یک وعده غذایی، مقدار قند خون و سطح انسولین کاهش می یابد. البته این اثر در افراد بزرگسالی که به سندرم متابولیک مبتلا نبودند هم مشاهده شد.
هنوز مشخص نیست که چگونه این گیاه چنین اثری روی قند خون می گذارد. برخی از محققان بر این باور هستند که عصاره کنگر فرنگی از فعالیت آنزیمی به نام آلفا-گلوکوسیداز می کاهد.به این ترتیب نشاسته را به گلوکز تبدیل کرده و روی قند خون اثر مثبت می گذارد.
در جلوگیری از سرطان نقش دارد
بررسی‌های آزمایشگاهی نشان می دهد مصرف عصاره کنگر فرنگی مانع رشد سلول های سرطانی می شود. برخی از آنتی اکسیدان ها از جمله روتین، کوئرستین، سیلیمارین و اسیدگالیک خاصیت ضد سرطانی دارند. به عنوان مثال در آزمایش های انجام شده روی حیوانات، آنتی اکسیدان سیلیمارین برای پیشگیری از سرطان پوست و همچنین درمان آن موثر است.
کنگر فرنگی به کاهش وزن کمک می کند
برخی افراد از این گیاه برای کاهش وزن استفاده می کنند. کنگر فرنگی منبعی غنی از فیبر است. مصرف یک عدد کنگر متوسط پخته می تواند حدود یک سوم از نیاز روزانه بدن ما به فیبر را تامین کند. فیبر به هضم مواد غذایی، تنظیم قند خون و مقدار ترشح انسولین کمک می کند.علاوه بر این، بهترین منبع برای کنترل وزن و لاغری است.
کنگر فرنگی در درمان افسردگی موثر است
یک کنگر متوسط پخته بیش از ۲۰درصد نیاز روزانه به فولات و ویتامین K و بیش از ۱۰درصد نیاز روزانه به ویتامین C، منیزیم، منگنز و پتاسیم را تامین می کند. یک کنگر متوسط حدود ۶۰ کالری و ۳/۵ گرم پروتئین دارد. چربی موجود در آن کمتر از ۱ گرم بوده، سدیم و کربوهیدرات آن به ترتیب ۱۲۰ میلی گرم و ۱۳ گرم است.
فولات می تواند از ابتلا به افسردگی و ضعف حافظه جلوگیری کند. ویتامین K هم انعقاد خون کمک کرده و برای استحکام استخوان های بدن ضروری است. ویتامین C نیز عملکرد سیستم ایمنی بدن و تولید کلاژن را افزایش می دهد.
بررسی‌های علمی نشان می دهد، منیزیم برای کاهش افسردگی، بهبود یادگیری، حافظه و بهبود خواب در زنان موثر است. علاوه بر این، منیزیم می تواند به بهبود قوای جسمانی، دریافت اکسیژن بیشتر، تولید انرژی و تعادل الکترولیت بدن کمک کند.
شرایط لازم برای پرورش کنگر فرنگی
این گیاه برای رشد بهتر به شرایطی نیاز دارد که در ادامه به آن می پردازیم.
نور مورد نیاز
این گیاه باید در برابر نور زیاد خورشید قرار گیرد.
آب مورد نیاز
گیاه کنگر فرنگی باید هفته ای سه بار آبیاری شود. البته آبیاری زیاد باعث پوسیدگی ریشه ی این گیاه می شود.
خاک مورد نیاز
خاک مورد نیاز این گیاه باید ترکیبی از خاک رس و شن حاصلخیز با زهکشی و مواد کافی باشد.
دمای مورد نیاز
این گیاه در روز به دمای ۲۰ تا ۲۴ درجه ی سانتیگراد و در شب به دمای ۱۳ درجه ی سانتیگراد نیاز دارد.
راهنمای خرید گیاه کنگر فرنگی
هنگام خرید این گیاه، آن هایی را انتخاب کنید که کمی سنگین بوده و گلبرگ های بسته و محکم داشته باشند. مراقب باشید کنگرها بوی ترشیدگی ندهند. اگر برگ های کنگر تازه را بمالید، کمی صدای جیرجیر می دهند. کنگر فرنگی به صورت کنسرو شده هم در بازار به فروش می رسد.
عوارض جانبی مصرف کنگر فرنگی
با وجود خواص و فواید بی نظیری که مصرف این گیاه به همراه دارد اما استفاده ی آن همواره باید با مشورت افراد متخصص صورت گیرد. زیرا مصرف آن بدون آگاهی از شرایط جسمی می تواند عوارضی به دنبال داشته باشد. در این قسمت به عوارض احتمالی مصرف این گیاه اشاره می کنیم.
- مهم ترین عارضه جانبی مصرف این گیاه احتمال نفخ شکم و ضعف است. درد معده و اسهال نیز از دیگر عوارض مصرف این گیاه است.
- مصرف مکمل های عصاره کنگر فرنگی موجب بروز واکنش های حساسیتی در افرادی می شود که به گیاهانی مانند گل همیشه بهار و بابونه حساسیت دارند.
- به افراد مبتلا به مشکلات کلیوی و سنگ کلیه توصیه می شود از صرف آن پرهیز کنند.
- مصر این گیاه و فراورده های آن به زنان باردار و شیرده توصیه نمی شود.
- به دلیل داشتن طبع گرم ممکن است در برخی افراد سودا تولید کند. از این رو، بهتر است هراه با سرکه مصرف شود.
