کود آبیاری چیست؟ مزایا و معایب آن کدام است؟

کود آبیاری یکی از روش های نوین جهت کوددهی گیاهان است. در این روش، مواد شیمیایی تشکیل دهنده ی کود به شکل محلول در آمده، سپس به آب آبیاری تزریق می شود.

از مزیت های این روش آن است که در مقایسه با لوازم سنتی انعطاف پذیری بیشتری داشته و مواد مغذی را به مقدار کم و در حد نیاز مورد استفاده قرار می دهد.

در روش های کوددهی سنتی، مقدار کود مصرفی تا حدود زیادی هدر می رود. به همین دلیل، جایگزین کردن این روش با روش کود آبیاری، از تلفات و هدر رفت آن جلوگیری می کند.

به طور کلی می توان گفت، کود آبیاری نقش مهمی در افزایش راندمان آبیاری و همچنین رشد مطلوب گیاهان دارد. زیرا، در چنین حالتی تمام کود ها به طور یکنواخت توزیع می شوند.

در این مقاله از نشریه علمی جهان شیمی به معرفی و بررسی روش کود آبیاری، روش استفاده، مزایا و معایب آن می پردازیم.

کود آبیاری (Fertigation) چیست

استفاده از کود مایع در سیستم های آبیاری را کود آبیاری گویند. در اﻳﻦ روش، ﻛﻮدﻫﺎی ﻣﺤﻠـﻮل جامد و مایع مانند ﻛـﻮد اوره یا UAN را در آب ﺣـﻞ می کنند. سپس ﻣﺤﻠﻮل ﻛﻮد را در آب آﺑﻴـﺎری ﺗﺰرﻳـﻖ کرده و در ﺳـﻄﺢ ﻣﺰرﻋـﻪ ﭘﺨﺶ ‎می کنند.

از این روش بیشتر در مناطق نیمه خشک و خشک استفاده شده و یکی از روش های متداول است. کود آبیاری بیشتر به منظور تامین نیتروژن، فسفر، پتاسیم، گوگرد، روی و آهن مورد استفاده قرار می گیرد.

به طور معمول، سامانه های آبیاری تحت فشار با تاسیسات مجهزتر برای کود آبیاری گزینه ی مناسب تری هستند. علاوه بر کود می توان از سایر مواد شیمیایی مانند علفکش ها نیز همراه با آب آبیاری استفاده کرد.

نکات مهم هنگام استفاده از روش کود آبیاری

هنگام استفاده از این روش، باید به برخی نکات مهم توجه بسیار داشت. زیرا، این عمل به افزایش راندمان آبیاری و رشد مطلوب گیاه کمک فراوانی می کند. در این قسمت به مهم ترین نکات اشاره می کنیم.

• ابتدا باید توجه داشت که از کود مناسب برای تزریق استفاده شود. اگر نیاز به مخلوط چندین نوع کود با هم باشد حتما با توصیه کارشناسان کشاورزی انجام گیرد. زیرا، مخلوط کردن چندین نوع کود با هم میزان انحلال پذیری آن را کاهش می دهد.
• باید به این نکته توجه داشت که هنگام استفاده از کود، نباید از حد مجاز تجاوز کرد. زیرا افزایش میزان کود و نامتناسب بودن آن با حجم مصرفی آب در خشک نمودن یا سوزاندن برگ های گیاه تاثیر گذار است.

اطلاعات مورد نیاز برای استفاده از کود آبیاری

استفاده از ﻛﻮدآﺑﻴــﺎری ﻧﻴﺎزﻣﻨــﺪ آﮔــﺎﻫی از وﻳﮋﮔــی گیاه، خاک، ﻛــﻮد، آب و واکنش های ﺑﻴﻦ آن ها اﺳﺖ. ﺑﺮخی از مهم ترین وﻳﮋگی ها ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از:

• وﻳﮋگی های ﮔﻴﺎه مانند ﻣﺼﺮف روزاﻧﻪ ﻣﻮاد ﻏـﺬایی، ﺗﻮزﻳـﻊ رﻳﺸـﻪ در ﺧﺎک
• خصوصیات ﻛﻮد ﻣﺎﻧﻨﺪ درﺟﻪ ﺣﻼﻟﻴﺖ و ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺣﺮﻛﺖ در خاک
• ویژگی های شیمیایی خاک از جمله هدایت الکتریکی، pH و …
• کیفیت آب آبیاری ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﺪاﻳﺖ اﻟﻜﺘﺮﻳکی، ﻣﻴﺰان و ﻧـﻮع آنیون ها و کاتیون ها

کود آبیاری چه زمانی مناسب است

این روش می تواند در زمان های مختلف و با توجه به شرایط مختلفی انجام گیرد. عوامل مختلفی مانند شیب و میزان آبیاری با توجه به نوع گیاه و زمان سرما و گرما در این روش تاثیرگذار است.

نقش کود آبیاری در یکنواختی توزیع کود

بر اساس این ﺗﺼﻮر که آبیاری سطحی از بازده و یکنواختی توزیع پایینی برخوردار است، استفاده از این روش در آبیاری سطحی محدود است. اما نتایج برخی مطالعات در بسیاری از مزارع ایالت کالیفرنیای آمریکا نشان می دهد که به طور کلی یکنواختی آبیاری نواری و جویچه ای کمتر از سامانه های آبیاری تحت فشار نیست.

یکنواختی توزیع کود به عوامل مختلفی مانند طراحی سیستم آبیاری، زمان مناسب تزریق کود به آب آبیاری، تجهیزات به کار رفته، مدیریت آبیاری و… بستگی دارد. به همین دلیل، یک سامانه آبیاری باید به گونه ای طراحی شود که بتواند آب را به طور یکنواخت در تمام سطح مزرعه پخش کند.

بیشترین تاثیر استفاده از این روش زمانی است که از طریق انتخاب مناسب سیستم آبیاری، توزیع یکنواخت آب را در مزرعه یا باغ شاهد باشیم. اگر توزیع آب در مزرعه یکنواخت نباشد موجب می شود بخش هایی از مزرعه کود کمتری دریافت و با کمبود عناصر غذایی مواجه شود.

این در حالی است که بخش های دیگر، کود بیشتری دریافت کرده و در نتیجه احتمال افزایش فشار اسمزی، سوختگی و کاهش عملکرد محصول افزایش می یابد.

مزایای استفاده از کود آبیاری

• این روش در مقایسه با روش های سنتی گذشته انعطاف پذیری بیشتری داشته و مواد غذایی را بهتر کنترل می کند.
• مواد غذایی موجود در خاک با کود آبیاری کمتر در معرض شسته شدن باران قرار می گیرند. به این ترتیب، مواد مغذی در خاک حفظ شده و با هر آبیاری گیاه از آن تغذیه و آن  را تا آبیاری بعدی دریافت می کند.
• این روش در کاهش مقدار کود مصرفی موثر است. زیرا، کود به صورت حل شده در آب تزریق می شود.
• در این روش حتی مقدار آب مصرفی نیز کاهش پیدا کرده و این امر در جلوگیری از هدر رفت آب نیز موثر است.
• به طور کلی، این روش مقرون به صرفه است. زیرا، تا حدود زیادی در کاهش هزینه های کارگری نیز تاثیر گذار است.
• همیشه در کود دهی و سمپاشی، محیط زیست بیشتر در معرض آلودگی قرار می گیرد. از این رو، باغداران یا کشاورزان به دنبال روشی هستند که به وسیله آن آسیب کمتری به محیط زیست وارد شود. در این راستا، استفاده از این روش، در کاهش آلودگی محیط زیست موثر است.
• در چنین روشی گیاه به آسانی در هر زمانی به مواد غذایی مقوی دسترسی پیدا می کند. تغذیه مناسب و اصولی در رشد مطلوب گیاه موثر است.
• هر دو عامل آبیاری و کود دهی در یک زمان انجام می گیرد. در چنین حالتی باغدار و کشاورز به راحتی می تواند امکان توزیع مناسب کود و آب را کنترل کند.

معایب استفاده از کود آبیاری

• استفاده از کود مایع در برخی موارد می تواند موجب سوختگی برگ ها و ریشه ها شود.
• در برخی موارد این روش گران تر و پر هزینه تر است. زیرا برای به کار بردن این روش باید سیستم آبیاری را با سیستم نوین جایگزین نمود تا بتوان از کود آبیاری استفاده کرد.
• باید به این نکته توجه داشت که همه کود های مایع را نمی توان مورد استفاده قرار داد. زیرا، مانند آمونیوم سولفات به بافت گیاه آسیب وارد می کند.

مزیت کود آبیاری نسبت به کوددهی سنتی

• هنگامی که این کود را به آب اضافه می کنید می توان خیلی راحت تر و به صرفه تر از آن استفاده کرد. ممکن است در زمان کوددهی سنتی، مقداری از کود از بین برود. ولی در روش کود آبیاری خیلی آسان آن را به آب اضافه کرده و استفاده می کنند.
• وقتی از کود آبیاری استفاده می شود می توان به صورت مداوم و به اندازه نیاز گیاه، از کود استفاده کرد. این امر موجب می شود متناسب با نیازی که گیاه به کود دارد پیش بروید. وقتی به این صورت باشد کارایی بهتری را به همراه خواهد داشت.
• استفاده از کودهای شیمایی در روش کود آبیاری می تواند نسب به روش های قدیمی تاثیر بسیار بیشتری را با خود به همراه داشته باشد.
• استفاده از این روش موجب می شود تا رشد بسیار بهتری را شاهد بوده و عملکرد و کیفیت مطلوب تری را ببینید. دلیل اثرگذاری بهتر این است که وقتی این مواد به صورت یکنواخت در سطح خاک قرار می گیرد و به اندازه به خاک می رسد می تواند خیلی بهتر اثر کند.
• ممکن است وقتی کوددهی را انجام می دهید در اثر بارندگی این کودها و مواد غذایی از بین بروند. اما، هنگامی که از این روش استفاده می کنید می تواند در حفظ مواد غذایی بسیار موثر باشد.

دیگر مزایا

• در صورتی که بخواهید یک باغ بزرگ یک هکتاری را آبیاری و کوددهی کنید ممکن است مدت زمان زیادی طول بکشد. از طرفی به کارگران زیادی نیز نیاز دارد. این عمل موجب می شود کارها را با تعداد کمتری از کارگران انجام دهید.
• می توان از سیستم تحت فشار برای کود آبیاری استفاده کرد. یکی از مهم ترین مزیت هایی که می توان برای این روش برشمرد کاهش هزینه های کوددهی است. علاوه بر این، مواد شیمیایی موجود در کود به شکل یکنواختی در اطراف ریشه گیاهان قرار می گیرد.
• کود آبیاری به این صورت انجام می شود که تانک هایی وجود دارد که تزریق کود از آن انجام می گیرد. در این روش، کود را با پمپ هایی وارد کرده و آب و کود به صورت یکنواخت و درستی به گیاه وارد می شود.
• یکی دیگر از مزیت های دیگری که می توان به آن اشاره کرد این است که می تواند شوری خاک را خیلی خوب کنترل کند. تمامی زمین کشاورزی و مزرعه می تواند با آب و کود به صورت یکنواخت کود آبیاری شود.