خواص دارویی گیاه دارواش و طرز تهیه دمنوش آن

گیاه دارویی دارواش با نام علمی Viscum، به راسته صندل سانان و تیره صندلیان تعلق دارد. این گیاه همیشه سبز به عنوان انگل به درختان چسبیده و از آن ها تغذیه می کند. تاکنون بیش از ۱۰۰ گونه ی آن شناسایی شده است.

گیاه دارواش علاوه بر خاصیت ضد التهابی و ضد میکروبی، آنتی اکسیدانی قوی است و کاربرد فراوانی در طب سنتی و طب چینی دارد. میوه این گیاه به صورت دمنوش، چای، آمپول و پماد مورد استفاده قرار گرفته و در درمان تشنج، آرتریت، مشکلات قلبی و عروقی، سرطان، پوست، افسردگی، آسم، تب و … موثر است.

میوه گیاه دارواش که به کشمش کولی نیز معروف است علاوه بر داروسازی در صنعت نیز کاربرد دارد. از این میوه نوعی چسب تهیه می شود که گلو نام دارد. جالب است بدانیم که این گیاه نماد صلح، عشق و دوستی است. از این رو، در تزئین جشن ولنتاین مورد استفاده قرار می گیرد.

نکته

نام این گیاه که در فارسی، گیلکی، مازندرانی و تالشی دارواش نامیده می شود، برگرفته از دو کلمه دار به معنی درخت و واش به معنی علف است. در تهران این گیاه، گی نامیده می شود.

در این مقاله از نشریه علمی جهان شیمی به معرفی و بررسی گیاه دارواش، خواص دارویی و نحوه مصرف آن می پردازیم.

تاریخچه استفاده از گیاه دارواش

از لحاظ تاریخی، دارواش را نمادی از ایجاد آتش بس در بین دشمنان می دانند. سلتی ها و آلمانی های باستان، معتقد بودند که دارواش اروپایی قدرتی عرفانی دارد و از آن به عنوان یک گیاه تشریفاتی استفاده می کردند.

این گیاه مدت هاست که سمبل حفاظت از بدبختی، بیماری و خشونت است. علاوه بر این، گذشتگان اعتقاد بر این داشتند که یک داروی مقوی غرایز جنسی طبیعی بوده و در افزایش باروری بسیار موثر است.

بسیاری معتقدند سنت بوسیدن در زیر درخت دارواش برای اولین بار با جشن یونان آغاز شد. برخی منابع دیگر نیز ادعا می کنند که آغازگر این سنت از کلیساهای انگلستان است.

در این سنت، ممانعت کردن از بوسیدن کسی در زیر درخت دارواش با بدشانسی همراه بود. در فرهنگ عامه نیز مرسوم است که در زمان کریسمس یکدیگر را در زیر تکه‌ای از این گیاه می بوسند.

کاهنان و سلت ها معتقد بودند که دارواش عصاره و جان مایه تارانیس خدای سلت‌ها خورشید و آسمان و تندر را درون خود دارد و هر درختی که دارواش در میان شاخه‌های آن بروید آن درخت مقدس است.

در هنگام انقلاب زمستانی، کاهن اعظم خرقه‌ای سفید‌ رنگ پوشیده و دارواش های مقدس را با داسی طلایی از میان شاخه های درخت بلوط می چیند. دارواش و میوه های ریز آن برای برگزاری مراسم مذهبی و درمانی مورد استفاده قرار می گرفت.

مشخصات ظاهری گیاه دارواش

گیاه دارواش با نام علمی Viscum، گیاهی نیمه انگلی است که به راسته صندل سانان، تیره صندلیان و سرده دارواش تعلق دارد. این گیاه انگل درختان است ولی خسارت زیادی به آن‌ها وارد نمی کند.

بذر این گیاه  توسط پرندگانی از قبیل دارکوب در تنه درختان قرار گرفته و جوانه می زند. بذر دارواش از طریق مدفوع پرندگانی که قبلا از این گیاه تغذیه و روی درختان نشسته اند نیز منتقل می شود.

این گیاه دارای گل های زیبایی است. دارواش ریشه خود را درون شاخه های سایر درختان فرو کرده، شیره خام گیاه را گرفته و سپس شیره خام را به شیره پرورده تبدیل و تغذیه می کند.

مهم ترین ترکیبات شیمیایی گیاه دارواش

در این گیاه ترکیبات شیمیایی فراوانی وجود دارد که از مهم ترین آن ها می توان به ویسین‌، کلسیم، پتاسیم، منیزیم، اینوزیت، ساپونین،اورسون، آرژینین، آسپاراژین، پرولین، اسید سیستئیک، اسید گالیک، تانن، کینورنین‌ و ‌هایدروکسی لیزین‌ اشاره کرد.

معرفی شناخته شده ترین گونه های دارواش

از شناخته شده ترین گونه های این گیاه می توان ویسکوم، فورادندرون، آرسو توبیوم، پراکسیلا، لورانتوس، آمیما، تاکسیلوس، سیتاکانتوس و اسکرولا را نام برد.

 خواص درمانی گیاه دارواش

در تقویت سیستم قلب و عروق نقش دارد

بر اساس یافته های طب سنتی مصرف گیاه دارواش ، به ويژه گونه های L. ferrugineus و Loranthus micranthus ، برای فشار خون بالا بسیار مفید است. این موارد می تواند خطر بیماری های عروق خونی، از جمله فشار خون بالا و آترواسکلروز (ضخیم شدن و سخت شدن شریان ها) را کاهش دهد.

در سال ۲۰۱۱ در تحقیقات بین المللی بیوشیمی مطالعه ای روی موش های آزمایشگاهی انجام شد که نشان داد این گیاه اثرات ضد فشار خون و ضد آرتروژنیک دارد و انقباض عروق خونی را کاهش می دهد. از این رو، به طور بالقوه سبب کاهش مشکلات مربوط به قلب می شود.

مشکلات پوستی را درمان می کند

از این گیاه برای استحمام نیز می توان استفاده کرد. برای درمان وریدهای واریسی، زخم های پایین پاها و اگزما می توان دارواش را مورد استفاده قرار داد. برخی معتقدند خاصیت ضد درد و تسکین دهندگی دارد و با مالش آن روی پوست، درد مفاصل (درد های روماتیسمی و دردهای عصبی) کاهش می یابد.

در درمان افسردگی و اضطراب موثر است

بررسی های انجام شده نشان می دهد مصرف این گیاه مشکلات خلقی مانند افسردگی، اضطراب و خستگی را به ویژه در بیماران سرطانی برطرف می کند.

دارواش به ایجاد تعادل هورمونی کمک می کند

مصرف این گیاه در درمان علائم یائسگی مانند خستگی، مشکل خواب و تنظیم هورمون ها هنگامی که یک زن با بی نظمی دوران قاعدگی روبرو می شود موثر است. در زنان یائسه، احتمال ابتلا به پوکی استخوان نیز وجود دارد. از این رو، می تواند به ضعف و شکستگی استخوان ها کمک کند.

در درمان سرماخوردگی، سرفه و آسم نقش دارد

گونه های مختلف گیاه دارواش دارای خواص آنتی اکسیدانی، ضد درد، ضد التهاب و تحریک کننده سیستم ایمنی است. به همین دلیل، می تواند با بیماری ها و عفونت ها مبارزه کند. این امر موجب می شود در درمان سرماخوردگی، گلو درد، تب، سرفه و مشکلات تنفسی مانند آسم موثر باشد.

برای درمان این مشکلات، می توان دارواش را به صورت چای یا تنتور مورد استفاده قرار داد. علاوه بر این، می توان با کشیدن نفس عمیق، آن را به داخل ریه ها کشید.

به درمان سرطان کمک می کند

امروزه در آلمان و برخی دیگر از کشورهای اروپایی عصاره های گیاه دارواش برای درمان سرطان تجویز می شود. البته اداره غذا و داروی ایالات متحده آن را به عنوان درمان هر گونه بیماری، از جمله سرطان تایید نکرده است.

برخی مطالعات انجام شده نشان داده است که مصرف گیاه دارواش سیستم ایمنی بدن را تحریک کرده و برخی از سلول های سرطانی را از بین می برد. مطالعات دیگری نیز نشان داده اند که عصاره این گیاه می تواند از تشکیل عروق خونی جدید جلوگیری کرده و جریان خون به تومورها را قطع کند.

برخی از تحقیقات نشان می دهند که عصاره ی دارواش اروپایی می تواند در درمان سرطان های زیر موثر باشد.

• سرطان پستان

مطالعات محدودی نشان داده اند که تزریق ممکن است از رشد تومور های سرطانی پستان جلوگیری کند و باعث افزایش طول عمر شود.

• سرطان لوزالمعده پیشرفته

تزریق عصاره دارواش در افراد مبتلا به سرطان لوزالمعده، می تواند مدت زمان زندگی را چند ماه بهبود دهد.

• سرطان کولون، مثانه، معده، کبد، لوسمی، ریه، تخمدان، رحم

طریقه مصرف گیاه دارواش

از شاخه های‌ پر برگ‌ جوان و‌ یا خشک‌ شده‌ و میوه‌ ی‌ دارواش که‌ معمولا در طول‌ سال‌ جمع‌ آوری‌ و در حرارت‌ حداکثر ۴۵ درجه ی‌ سانتی گراد خشک شده برای مصارف دارویی استفاده می شود.

روش های مختلفی برای استفاده از این گیاه وجود دارد که در ادامه به آن می پردازیم.

تزریق عصاره گیاه دارواش

اثر بخشی دارواش به شکل تزریقی، به نوع درست و کامل عصاره مورد استفاده بستگی دارد. محصولات به طور قابل توجهی با یکدیگر تفاوت دارند. عواملی نظیر نوع درخت میزبان، گونه کامل آن، نحوه جمع آوری عصاره و سال برداشت گیاه بر کیفیت عصاره موثر است.

این عصاره ها در محلول های بر پایه آب (ساخته شده با آب و الکل) ساخته و تزریق می شوند. تزریق عصاره دارواش به صورت زیر پوستی تنها در آزمایشات بالینی در ایالات متحده آمریکا مورد تائید است. گاهی اوقات می توان آن ها را در داخل سیاهرگ، حفره پلور یا یک تومور تزریق کرد.

در کشورهایی غیر از ایالات متحده، انواع مختلفی از عصاره تزریقی وجود دارد عبارتند از: Iscador، Eurixor، Helixor، Isorel،  Vysorel و ABNOBAviscum .

مقدار مناسب دوز مصرفی عصاره دارواش

توصیه می شود از کوچکترین و کمترین دوز ممکن استفاده شود تا نتیجه مشخصی را نشان دهد. برخی از گیاه شناسان، یک تا دو میلی لیتر عصاره در روز و در دوزهای تقسیم شده تجویز می کنند. بعضی از پزشکان، از این عصاره به عنوان یک درمان مکمل سرطان و کمتر از یک میلی لیتر در روز استفاده می کنند.

مصرف دمنوش گیاه دارواش

گیاه دارواش معمولا به عنوان یک گیاه خشک فروخته می شود. در خانه، می توان از دارواش خشک شده برای تهیه چای و دمنوش استفاده کرد. توصیه می شود دمنوش را همیشه به صورت سرد تهیه کرد. زیرا، استفاده از آب بسیار گرم برخی از ترکیبات موجود در این گیاه را از بین می برد.

طرز تهیه دمنوش گیاه دارواش

برای تهیه این دمنوش توصیه می شود ۱۰ گرم از پودر میوه و یا برگ گیاه را با یک فنجان آب گرم مخلوط کرد. پس از گذشت مدتی، این دمنوش آماده میل کردن است. برای رسیدن به نتیجه مطلوب بهتر است آن را به صورت روزانه مورد استفاده قرار داد.

عوارض جانبی مصرف گیاه دارواش

با وجود اینکه تاکنون عوارض جدی از مصرف این گیاه گزارش نشده است اما توصیه می شود هنگام استفاده دستورالعمل آن به خوبی مطالعه شود. توصیه می شود در صورت مصرف هرگونه دارویی، به خصوص داروهای فشار خون بالا، با پزشک خود مشورت شود. زیرا ممکن است با تعدادی از داروها تعامل برقرار کرده و مخصوصا هنگام مصرف برگ های آن، عوارض جانبی جدی بروز کند.

مطمئن ترین راه برای استفاده از این گیاه، مشورت با یک متخصص گیاه شناسی یا پزشک است. یک گیاه شناس، ابتدا واکنش فرد را نسبت به دوز کوچکی از گیاه آزمایش و نبض را قبل و بعد از مصرف آن کنترل می کند. در صورت ضعیف و یا نامنظم شدن نبض، متوجه می شوید که دارواش گیاه مناسبی برای فرد نیست.

سخن پایانی

گیاه دارویی دارواش با نام علمی Viscum، گیاهی همیشه سبز است که به عنوان انگل به درختان چسبیده و از آن ها تغذیه می کند. تاکنون بیش از ۱۰۰ گونه از این گیاه شناخته شده است.

گیاه دارواش به دلیل داشتن خاصیت ضد التهابی، ضد میکروبی و آنتی اکسیدانی در درمان تشنج، آرتریت، مشکلات قلبی و عروقی، سرطان، پوست، افسردگی، آسم، تب و … موثر است. میوه و برگ های این گیاه را می توان به صورت دمنوش، چای، آمپول و پماد مورد استفاده قرار داد.