وشا چیست؟ از خواص دارویی فوق العاده وشا چه می دانیم؟

وشا با نام علمی (Dorema ammoniacum D) گیاهی است که طبیعت گرم و خشک داشته و صمغ آن از خواص دارویی فراوانی برخوردار است. این گیاه بومی هند و ایران بوده و از گذشته های دور در طب سنتی کاربرد فراوانی دارد. امروزه این گیاه در صنایع دارویی بسیار مورد استفاده قرار می گیرد.

این صمغ به عنوان یک ضد باکتری، ضد التهاب و حساسیت و ضد درد قوی شناخته می شود. به همین دلیل، در طب سنتی برای درمان مشکلات گوارش، پوست، زخم، مفاصل، قاعدگی و … کاربرد دارد. خواص درمانی وشا شباهت فراوانی به آنغوزه و باریجه دارد.

جالب است بدانیم که

صمغ وشا از ساقه و ریشه گیاه وشا ترشح می شود و رنگ شیره ای دارد. در روش طبیعی گزش حشرات روی پوست ساقه و ریشه گیاه زخم و خراش ایجاد می کند. به این ترتیب، صمغ گیاه از آن خارج می شود.

در روش غیر طبیعی نیز، با استفاده از ابزار های مخصوص این زخم و خراش را روی پوست ساقه و پایه ی گیاه ایجاد کرده و صمغ آن را استخراج می کنند.

وشا را به دلیل بوی خوبی که دارد معمولا با اسپند مخلوط می کنند. در کارخانجات فرانسه، از این صمغ در تولید چسب و لوازم آرایشی استفاده می کنند.

پیش از این در نشریه علمی جهان شیمی فیزیک به معرفی و بررسی خواص دارویی گل ساعتی و عروسک پشت پرده پرداخته شده است. در این مقاله به معرفی و بررسی گیاه و صمغ وشا، خواص درمانی، کاربرد و … می پردازیم.

نام های دیگر گیاه وشا چیست؟

این گیاه نام های فراوانی دارد. در طب سنتی به نام های وشق، وشج، اوشق، اوشه، لزاق الذهب، بدران، اُشتک و اوشک معروف است. در زبان فارسی به آن کندل و یا اشه اشک گفته و در زبان انگلیسی نیز آن را به نام آمونیاک می شناسند.

با مشخصات ظاهری گیاه وشا آشنا شویم

 

گیاه وشا با نام علمی Dorema ammoniacum گیاهی چند ساله، علفی و منفرد است که به خانواده چتریان  (Apiaceae)تعلق دارد. ساقه های گیاه بلند و استوانه ای با شاخه های منشعب با رنگ سبز مایل به خاکستری است که ارتفاع آن به ۵/۲ تا ۳ متر می رسد.

برگ های گیاه به صورت رشته ای است که در ابتدا به رنگ کاهی سبز و سپس به رنگ قهوه ای در می آید. جوانه زنی گیاه از نیمه دوم اسفند و گل دهی آن از اواِیل اردیبهشت تا اواخر اردبیهشت و میوه دهی آن از اواخر اردبیهشت تا مرداد اتفاق می افتد.

گل های گیاه به صورت گل افشان، متراکم و به رنگ زرد یا سفید است. میوه ی گیاه به شکل مستطیلی پهن و به رنگ قهوه ای- بنفش دیده می شود. این میوه در ابتدا دارای کرک و سپس بدون کرک است.

ریشه ی گیاه وشا ۳ تا ۴ ساله، دارای مغز سفید رنگ است. این ریشه ها در آب شیرین رشد بسیار خوبی دارند. صمغ وشا بیشتر از ریشه و ساقه گیاه استخراج می شود.

صمغ وشا چه خصوصیاتی دارد؟ چگونه استخراج می شود؟

در اثر خراش یا گزش حشرات روی ساقه، ریشه و گاهی دمبرگ های گیاه وشا، مایع سفید مایل به شیری رنگی خارج می شود. این مایع در اثر مجاورت هوا خشک و سفت می شود. این صمغ تا حدودی در آب محلول بوده و امولسیون شیری رنگی را تشکیل می دهد.

صمغ وشا مانند قطرات شکننده ای که به رنگ سفید شیری تا قهوه ای و گاهی قرمز است به گیاه چسبیده و یا روی زمین می افتد.

با وجود این که صمغ وشا سخت و شکننده است، اما در مجاورت هوای گرم، نور خورشید و یا گرمای متوسط نرم می شود، اما ذوب نمی شود. این صمغ در اثر حرارت بیشتر با شعله سفید می سوزد.

مهم ترین ترکیبات شیمیایی موجود در وشا کدام است؟

 

گیاه وشا حاوی ۶۰ تا ۷۰ درصد اسانس هایی مانند فرولن و استات لینالیل،۲۲ درصد صمغ، گلوکزهایی مانند اسید گلوکورونیک (Glucuronic acid)، گالاکتوز (Galactose)، آرابینوز (Arabinose) و رامنوز (Rhamnose) ، اسید سالیسیلیک آزاد، رزین، روغن فرار و کومارین است.

پراکندگی جغرافیایی گیاه وشا چگونه است؟

این گیاه از دیرباز در کشور هایی مانند ایران، هند و دیگر کشورهای شرقی آسیا، مناطق خشک و بیابانی شمال آفریقا می روید. امروزه به دلیل کاربرد فراوانی که دارد در سایر نقاط جهان نیز پرورش می یابد.

در ایران، این گیاه در مناطقی مانند اطراف قله دنا و اشترانکوه، سیستان و بلوچستان، کاشان، بسطام، شاهرود، سمنان، اصفهان، آباده، فارس، قزوین، زرند کرمان، کوه الوند، استان کهکلویه و بویر احمد، حوالی اصفهان و نوکواه می روید.

خواص درمانی گیاه وشا و صمغ آن کدام است؟

همان طور که پیش از این نیز به آن اشاره شد، سابقه ی استفاده از این گیاه و صمغ آن به صد ها سال پیش باز می گردد. بوی خوش صمغ وشا موجب می شود تا آن را با اسپند مخلوط کرده و روی آتش قرار دهند. بسیاری معتقدند دود کردن آن انرژی های منفی را از فرد دور کرده و اثر چشم زخم را از بین می برد.

در این قسمت به برخی از خواص درمانی مهم گیاه و صمغ وشا اشاره می کنیم:

کمک فراوانی به رفع حساسیت و کهیر می کند

وشا از خاصیت ضد التهابی قوی برخوردار است. از این رو، مصرف آن کمک فراوانی به درمان حساسیت، برونشیت مزمن، تنگى نفس، آسم، آلرژی، مشکلات ریوى و کهیر می کند. به همین دلیل، در صنایع داروسازی کاربرد فراوانی دارد.

به عنوان ضد انگل قوی شناخته می شود

این فراورده از طبع گرم و خشک برخوردار است. در نتیجه رطوبت معده را کاهش می دهد. از این رو، مصرف این گیاه و صمغ آن در از بین بردن انگل های معده و روده بسیار موثر است.

در درمان صرع موثر است

صرع از بیماری های مزمن و شایع در جهان است که در دسته بیماری های مغز و اعصاب قرار می گیرد. در این بیماری فرد دچار حمله های ناگهانی مغزی می شود.

یکی از روش های سنتی درمان این بیماری، استفاده از گیاه وشا به همراه عسل است که کمک فراوانی به رفع این مشکل می کند.

به بهبود عملکرد دستگاه گوارش کمک می کند

مصرف وشا به دلیل ترکیباتی که دارد کمک فراوانی به عملکرد دستگاه گوارش می کند. به این ترتیب، موجب منظم شدن حرکات روده ای شده و به خروج مدفوع کمک می کند. استفاده از این گیاه به عنوان یک داروی مسهل جهت رفع یبوست شناخته می شود.

به درمان سیاتیک کمک می کند

عصب سیاتیک یکی از بزرگترین و طولانی ترین عصب ها در بین اعصاب  بدن است که در درگیری آن  می تواند برای بیمار بسیار درد سرساز باشد. درد سیاتک به دلیل محدودیتی که در حرکت ایجاد می کند، یکی از شایع ترین علل ناتوانی و درد در دنیا است.

گیاه وشا به دلیل داشتن ویژگی ضد درد می تواند به عنوان یک مسکن بسیار خوب برای کاهش این نوع درد عمل کند. ترکیب دم کرده این گیاه با عرق النسا در درمان این مشکل بسیار مفید است.

به درمان نرمی مفاصل کمک می کند

نرمی مفاصل نوعی بیماری است که در آن فرد قادر به حرکن دادن برخی از مفاصل یا اکثر مفاصل خود نیست. علاوه بر این، مفاصل بسیار انعطاف پذیر می شوند.

برخی از افراد مبتلا به این بیماری ممکن است از مشکلاتی مانند درد مفصل یا عضله رنج ببرند. همچنین ممکن است دریابند که مفاصل آن ها مستعد آسیب و یا حتی دررفتگی است.

همان طور که گفته شد، گیاه وشا از ویژگی ضد درد برخوردار است. به همین دلیل، توصیه می شود برای رفع این مشکل از ترکیب پماد وشا با سرکه استفاده شود.

در رفع کک و مک موثر است

کک و مک از جمله لک های پوستی است که بیشتر منشا ژنتیکی دارد. قرار گرفتن طولانی مدت در معرض نور خورشید از جمله محرک هایی است که موجب تشدید این مشکل می شود. استفاده از گیاه وشا و فراورده های آن در کاهش کک و مک و سایر لک های پوستی موثر است.

به رفع شوره سر کمک می کند

شوره سر از جمله مشکلات رایجی است که در اثر خشکی پوست سر ایجاد می شود. ترکیب وشا با حنا و قرار دادن آن روی سر موجب افزایش گردش خون و آبرسانی به سلول های سر می شود. به این ترتیب، با تغذیه سلول های پوست سر مانع از ایجاد خشکی و پوست پوست شدن شده و کمک فراوانی به رفع شوره سر می کند.

قاعده آور قوی است

مصرف این گیاه به تنظیم سطح هورمون های بدن کمک فراوانی می کند. به این ترتیب، موجب تنظیم چرخه ی قاعدگی می شود. همین ویژگی موجب می شود مصرف آن توسط زنانی که دچار سقط جنین شده اند به خروج جنین از بدن کمک کند.

در ترمیم زخم موثر است

استفاده از این گیاه به صورت پماد روی زخم موجب می شود بافت های آسیب دیده ترمیم شده و سلول های جدید جایگزین سلول های آسیب دیده و مرده شود.

به رفع رطوبت چشم و جوش پلک کمک می کند

سرمه کردن صمغ وشا برای رفع رطوبت چشم و جوش پلک مفید است.

نکته

علاوه بر موارد گفته شده، این گیاه و فراورده های آن به عنوان یک محرک خوب برای سرفه و دفع خلط سینه شناخته می شود. برای دفع سنگ های مجاری ادراری، تعریق و پاک کردن عروق مفید است.

طریقه مصرف وشا چگونه است؟

صمغ وشا را می توان به صورت پودر و یا تنتور مورد استفاده قرار داد. توصیه می شود صمغ پودر شده این گیاه را در صورت مصرف به صورت دهانی در دزهای ۳/۰ تا ۱ پرم و سه بار در روز مصرف کرد. در صورتی که بخواهیم به شکل تنتور مصرف کنیم، دز مناسب آن شبیه مصرف دهانی است.

مصرف وشا چه عوارض جانبی دارد؟

مصرف این گیاه و صمغ آن در کنار فواید و خواص درمانی فوق العاده ای که دارد می تواند با عوارضی نیز همراه باشد. از این رو، باید با نظر و مشورت افراد متخصص در زمینه طب سنتی همراه باشد. در این قسمت به عوارض این گیاه و فراورده های آن اشاره می کنیم.

• به زنان باردار توصیه می شود از مصرف آن پرهیز کنند. زیرا، خطر سقط جنین را افزایش می دهد.
• زیاده روی در مصرف این گیاه و فراورده های آن می‌تواند سبب بروز مشکلاتی در معده و کلیه‌ شود. به همین دلیل، مصرف آن توسط بیماران کلیوی ممنوع است.
• افرادی که در ادرارشان خون دیده می‌شود، از مصرف وشا پرهیز کنند.

سخن پایانی

وشا گیاهی است که طبیعت گرم و خشک دارد. صمغی که از آن خارج می شود از خواص دارویی فراوانی برخوردار است. این گیاه بومی هند و ایران بوده و از گذشته های دور در طب سنتی مورد استفاده قرار می گیرد.

صمغ این گیاه از پوست ساقه و پایه ی گیاه (ریشه) و در اثر نیش حشرات، ضربه و یا با استفاده از ابزار های خاص خارج می شود و شیری رنگ است.

این گیاه و صمغ آن به عنوان یک ضد باکتری، ضد التهاب و حساسیت و ضد درد قوی شناخته می شود. به همین دلیل، برای درمان مشکلات گوارش، پوست، زخم، مفاصل، کلیه، قاعدگی و … کاربرد دارد.