تفاوت خرما با رطب در چیست؟ مراحل تکامل آن ها چگونه است؟

خرما میوه ای گرمسیری با طبیعت گرم و تر است. این میوه منبعی غنی از فیبر، کربوهیدرات، پروتئین، کلسیم و آهن است. به همین دلیل خواص درمانی فراوانی دارد. این میوه از ابتلا به سرطان و کم خونی جلوگیری کرده و در رفع مشکلات گوارشی بسیار موثر است.

میوه خرما حاصل کاهش آب و تغییر رنگ رطب است. خرما و رطب از لحاظ مقدار املاح معدنی و ریز مغذی ها، بافت، زمان برداشت و شیوه نگهداری با یکدیگر تفاوت دارند. در این مقاله از نشریه علمی جهان شیمی به بررسی این تفاوت ها می پردازیم.

خرما چیست

خرما یا رطب با نام علمی Phoenix dactylifera گیاهی تک لپه ای و گرمسیری است که به تیره نخل ها تعلق دارد. ارتفاع نخل ها به ۱۰ تا ۲۰ متر یا بیشتر می رسد. این درخت برگ های بزرگی دارد. میوه ی خوراکی آن دارای پوستی نازک و طعمی شیرین است که هسته ای سخت دارد. این میوه ها به شکل خوشه ای بزرگ از شاخه آویزان می شوند.

این درخت اغلب در نیمکره ی شمالی و در کشورهای ایران، پاکستان، عراق، عربستان و سایر کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس، کشورهای شمال آفریقا و ایالات متحده آمریکا رشد می کند. درخت نخل در نیمکره جنوبی نیز به طور پراکنده دیده می شود.

در بوشهر به میوه ی نرسیده ابتدا پهک می گویند. پس از رسیدن و درآمدن به رنگ زرد یا قرمز، خارک، خرک یا کنگ نامیده می شود. رطب مرحله قبل از رسیدن کامل خرما است که رطوبت بیشتر و قند کمتری نسبت به آن دارد.

تفاوت خرما با رطب

خرما و رطب از جنبه های مختلفی با یکدیگر تفاوت دارند. در ادامه به بررسی این تفاوت ها می پردازیم.

تفاوت خرما با رطب در زمان برداشت

همه انواع خرما برای برداشت در زمان رطب مناسب نیستند. این موضوع به عوامل مختلفی بستگی دارد. رطب محصول دوم درخت نخل است که پس از خارک برداشت می شود.

در بین رطب ها، میوه نخل مضافتی و کبکاب از کیفیت بالاتری برخوردار هستند. میوه برخی نخل ها مناسب برداشت در زمان رطب نیستند و خرمای آن ها ۲۰ روز در زیر آفتاب سوزان مناطق گرمسیری باقی می ماند. صاحبان نخلستان ها به این دوره زمانی خرما پزان می گویند. رطب دو رنگ در این مدت تیره شده و خرمایی رنگ می شود.

در برخی مناطق روش ویژه ای برای برداشت محصول درخت نخل وجود دارد. این روش برای برداشت میوه هایی که در مرحله رطب قابل خوردن هستند، مناسب است. در این روش تمام محصول درخت خرما را برداشت کرده و بخشی از آن را به صورت رطب به بازار عرضه می کنند. قسمت باقی مانده را روی حصیر پهن می کنند تا رسیده و به خرما تبدیل می شود.

تفاوت خرما با رطب از لحاظ بافت میوه

رطب نسبت به خرما بافت نرم تری دارد. میزان آب موجود در رطب از خرما بیشتر است. علاوه بر این، قند موجود در آن از میوه رسیده کمتر است.

تفاوت از لحاظ املاح مدنی و مواد مغذی

خرما و رطب ازلحاظ زمان برداشت با یکدیگر تفاوت هایی دارند. هنگامی که خرما ها روی درخت بوده و می رسند املاح و مواد مغذی بیشتری جذب آن می شود. از این جهت، میوه نیمه رسیده و رسیده درخت نخل از این لحاظ تفاوت هایی با یکدیگر دارند. این تفاوت ها به شرح زیر است.

• میزان آهن خرما در وزن برابر به نسبت رطب بیشتر است
• کلسیم خرما از رطب بیشتر خواهد بود
• خرما حاوی مقادیر بیشتر ویتامین‌ها به نسبت رطب است
• وجود مقادیر بیشتر فیبر در خرما به نسبت رطب
• رطب ویتامین C بیشتری به نسبت خرما دارد

ارزش غذایی در هر ۱۰۰ گرم	رطب	خرما
کالری (کیلو کالری(	۲۷۵	۲۸۴
کربوهیدرات (گرم(	۶۷	۷۵
قند (گرم(	۶۰	۶۳.۳۵
فیبر (گرم(	۵	۷
پروتئین (گرم(	۲.۵	۲
چربی (گرم(	۱	۰.۳۹
کلسیم (میلی گرم(	۵۰	۳۹
آهن (میلی گرم(	۱.۷۵	۱.۰۲
کلسترول (میلی گرم(	۲۵	۰

این جدول مواد مغذی موجود در خرما و رطب را به خوبی با یکدیگر مقایسه می کند.

چگونگی تکامل رطب

مراحل تکامل رطب به صورت زیر است.

مرحله اول

میوه درخت نخل از یک نخود کوچک تر بوده و به رنگ سفید و سبز کمرنگ دیده می شود. به آن خلال یا خلیلوک می گویند. در زبان عربی حبابوک نامیده می شود.

مرحله دوم

در این مرحله میوه درخت نخل بزرگ تر و سفت شده و به رنگ سبز در می آید. طولانی ترین مرحله رشد میوه این مرحله است. میوه در این مرحله چاقالی،  پهک یا به زبان عربی کیمری نامیده می شود.

مرحله سوم

در این مرحله میوه شروع به زرد شدن یا قرمز شدن می کند. این میوه را به اصطلاح خارک یا به عربی خلال می گویند.

مرحله چهارم

در مرحله چهارم نوک میوه شروع به نرم شدن کرده و تغییر رنگ می دهد. به مرور این نرم شدن ادامه یافته و بیشتر میوه را دربر می گیرید. در این مرحله میوه رطب نامیده می شود.

نکته

پس از گذشت مدتی میوه آب خود را از دست داده و تغییر رنگ می دهد. در این شرایط است که رطب به خرما تبدیل می شود.

چگونگی تکامل خرما

میوه خرما از زمان تشکیل تا هنگام رسیدن ۴ مرحله را پشت‌ سر می گذارد که عبارتند از:

مرحله اول

ابتدا میوه‌ای به رنگ سبز، سفت و تلخ است که به آن چاقالی می گویند. ذخیره قند خرما در این مرحله به صورت گلوکز و فرکتوز است.

مرحله دوم

این مرحله ۶ هفته طول می کشد. در این مرحله میوه هنوز سفت است، اما رنگ آن به زرد نارنجی یا قرمز تغییر رنگ می دهد. ذخیره قند آن اغلب به صورت ساکاروز است. در این مرحله آن را خرما خارک می نامند.

مرحله سوم

این مرحله که ۴ هفته طول می کشد به آن رطب گفته می شود. میوه به صورت نیمه رسیده و به رنگ قهوه ای است.

مرحله چهارم

این مرحله ۲ هفته طول می کشد. در این مرحله میوه کاملا رسیده است.

نکته

برخی میوه را هنگامی که رنگ آن هنوز روشن است، برداشت و برای رسیده تر شدن در شرایط دمایی مناسب انبار می کنند. از آن جمله می توان به رطب مضافتی و کبکاب (زرد طلایی) اشاره کرد. بعضی دیگر مانند خرمای پیارم در گرمای خرماپزان بر سر نخل می مانند تا نیمه‌ خشک شود. در این مرحله به آن خرما می گویند.

خواص و فواید خرما

• تحقیقات انجام شده نشان می دهد این میوه با توجه به داشتن مقدار قابل توجه فیبر خوراکی می تواند از بسیاری سرطان ها مانند سرطان کولون و معده پیشگیری کند.
• خاصیت دیگر آن ملین بودن است. اگر ۶ تا ۷ عدد خرما را در لیوان آب جوش خیس کرده و صبح و شب آن را به صورت گرم مصرف کنید اثرگذاری آن به وضوح مشخص می شود.
• از دیگر خواص آن، خنثی کردن اسید معده است. ترشح زیاد اسید معده باعث ترش کردن و دل‌ درد می شود. در طب سنتی چین برای رفع دل درد ۲ تا ۳ عدد خرمای تازه و له شده را در آب جوش قرار داده، آن را هم زده و میل می کنند.

خواص و فواید رطب

• تقویت بینایی و عصب های چشمی و حفظ سلامت چشم ها
• جلوگیری از برجستگی و سیاه شدن چشم
• منبعی غنی از آهن و موثر در جلوگیری از کم خونی
• تقویت استخوان ها و دندان ها
• کمک به عضله سازی در بدن
• جلوگیری از ابتلا به سرطان
• تامین انرژی مورد نیاز بدن
• کمک به عملکرد بهتر سیستم گوارش بدن و درمان یبوست
• مفید برای تقویت قوای جنسی ( حاوی برخی ویتامین ها است که به بازسازی سلول های جنسی در مردان کمک می کند)
• به بانوان باردار و جنین در هنگام بارداری کمک می کند. هنگام زایمان باعث سهولت و جلوگیری از خونریزی هنگام زایمان می شود
• به تولید شیر برای شیردهی کمک می کند

مدت زمان ماندگاری رطب

مدت زمان ماندگاری رطب از خرما خیلی کمتر است. زیرا نسبت به رطب رطوبت خیلی کمتری دارد. مهم ترین دلیلی که موجب می شود خرما به رطب ترجیح داده شود ماندگاری و مقاومت بالای آن است.

خرما در محیط عادی حدود ۲ هفته عمر می کند. برای نگهداری به مدت طولانی تر باید آن را در سردخانه و فریزر نگهداری کرد. رطب در صورت نگهداری در فریزر و یا سردخانه تا ۶ ماه عمر مفید خواهد داشت.

تفاوت نحوه نگهداری خرما با رطب

برای نگهداری رطب باید محیطی خنک فراهم شود. اگر قصد دارید رطب را برای مدت طولانی نگه دارید، حتما آن را در ظرف پلاستیکی و درون فریزر قرار دهید. خرما شرایط نگهداری ویژه ای ندارد. اغلب خاصیت ماندگاری بالایی دارد. این موضوع تمایزی چشمگیر بین خرما و رطب است.