خواص و فواید هندوانه و نقش آن در حفظ سلامت بدن چیست؟
هندوانه میوه ای اغلب شیرین و آب دار است که طبعی سرد و تر دارد. این میوه کم کالری که برخی آن را از دسته سبزیجات می دانند حاوی ویتامین های A و C، پتاسیم، فیبر، کربوهیدرات، چربی، سیترولین و لیکوپن است.
این میوه بیش از ۱۲۰۰ گونه دارد که از معروف ترین آن ها می توان به کارولینا کراس، گلدن مایگت، اورنجگلو، ماه و ستارگان، کرم ساسکاچوان، ملیتوپولاسکی و دنسوکه اشاره کرد. قرق، خانمی، شریف آباد، محبوبی و پوست سفید همدان از محبوب ترین هندوانه هایی هستند که در ایران کشت می شوند.
این میوه خواص درمانی فراوانی دارد و مصرف آن به کاهش وزن، درمان آسم، یبوست، کنترل فشار خون، کاهش درد های عضلانی، تقویت سیستم ایمنی بدن و … کمک می کند. در این مقاله از نشریه علمی جهان شیمی به بررسی هندوانه، انواع، خواص درمانی و … می پردازیم.
تاریخچه کشف و گسترش هندوانه
هندوانه از گیاهان گلدار است. باور عموم این است که این میوه از جنوب آفریقا مکانی که در آن جا به صورت خودرو پیدا شده گسترش یافته است. در این مناطق به ماکزیمم تنوع ژنتیکی از هندوانه شیرین و بی مزه تا انواع تلخ رسید.
در قرن نوزدهم میلادی، آلفونس پیرام دو کاندول معتقد بود هندوانه بومی آفریقای استوایی است. هندوانه ابوجهل که بومی شمال و غرب آفریقا است، اغلب به عنوان جد وحشی هندوانه محسوب می شود.
پژوهش های صورت گرفته روی دی‌ان‌ای کلروپلاست هندوانه اهلی و خودرو نشان می دهد که آن ها مستقل از هم، از جد مشترکی که احتمالا گیاه سیترولوس اسیرهوسوس در نامیبیا است، منشعب شده‌اند.
مشخصات ظاهری گیاه هندوانه
هندوانه گیاهی با نام علمی Citrullus lanatus است که با نام تربوز نیز شناخته می شود. این گیاه گلدار به رده دو لپه ای های نو، راسته کدوسانان، تیره کدوئیان و سرده سیترولوس تعلق دارد.
گیاه یک ساله و یک پایه هندوانه، ساقه ی خزنده، برگ های پهن و کرک‌دار با بریدگی های ژرف و گل های سفید یا زرد دارد. این گیاه به دلیل داشتن میوه درشتش کشت می شود. این میوه گونه ای ویژه از سته با پوستی کلفت و بدون بخش بندی است.
پوست
پوست هندوانه کلفت، صاف و به رنگ سبز است که اغلب راه راه هایی به رنگ سبز تیره یا نقاط زرد دارد. گوشت این میوه شیرین، آبدار و تقریبا به رنگ سرخابی پررنگ یا صورتی است. گاهی گوشت هندوانه به رنگ نارنجی، زرد و یا سفید دیده می شود. درون میوه دانه های زیادی وجود دارد که برخی سفید و نرم و برخی دیگر سیاه و سخت است.
گل
گل های گیاه تک پایه بوده و گل های نر و ماده آن به صورت جداگانه روی یک بوته قرار می گیرند. تعداد گل های نر در آغاز فصل زیاد است. گل های ماده که پس از مدتی رشد می کنند تخمدان ضعیفی دارند. کلاله ها در یک ستون منفرد به صورت به هم پیوسته هستند.
دانه
طعم این دانه ها مانند فندق است که می توان آن را خشک و یا بو داده و سپس آرد کرد. در چین این دانه ها اهمیت زیادی دارند و در جشن‌های سال نو چینی به همراه دانه های دیگر خورده می شود. در فرهنگ ویتنام از دانه های هندوانه در طول تعطیلات سال جدید ویتنامی (عید تت) به عنوان اسنک مصرف می شود.
انواع هندوانه
تا کنون بیش از ۱۲۰۰نوع هندوانه شناسایی شده است که از نظر وزن از کمتر از یک کیلو تا بیش از ۹۰ کیلوگرم متفاوت هستند. گوشت این میوه به رنگ های قرمز، صورتی، نارنجی، زرد یا سفید دیده می شود. در ادامه به معرفی مهم ترین انواع هندوانه می پردازیم.
کارولینا کراس
سنگین ترین نوع هندوانه جهان به وزن ۱۵۹ کیلوگرم را تولید کرد. این میوه پوستی سبز و گوشتی قرمز دارد. میوه ی آن معمولا بین ۲۹ تا ۶۸ کیلوگرم وزن دارد.
گلدن مایگت
این نوع هندوانه پس از رسیدن، پوستی طلایی و گوشتی صورتی دارد. از زمان کاشت تا برداشت این میوه به ۷۰ روز زمان نیاز دارد.
اورنجگلو
میوه ای بزرگ و کشیده به وزن ۹ الی ۱۴ کیلوگرم است. گوشت نارنجی رنگ آن بسیار شیرین است. پوست این نوع هندوانه به رنگ سبز روشن با راه راه هایی ناهموار سبز تیره دارد.
ماه و ستارگان
پوست این نوع هدوانه به رنگ زرشکی تا سیاه است و دایره های ریز زیادی به رنگ زرد (ستارگان) و یک یا دو دایره زرد بزرگتر (ماه) دارد. وزن آن بین ۹ الی ۲۳ کیلوگرم تخمین زده می شود. گوشت این میوه به رنگ صورتی یا قرمز است که دانه هایی به رنگ قهوه ای دارد. شاخ و برگ این گیاه هم خال خال است.
کرم ساسکاچوان
این نوع هندوانه میوه های گرد و کوچکی به قطر تقریبا ۲۵ سانتیمتر دارد. پوست آن نازک، سبک با راه راهی به رنگ سبز تیره است. گوشت شیرین این میوه به رنگ سفید با دانه هایی به رنگ سیاه است که در هوای سرد به خوبی رشد می کند. این میوه اولین بار توسط مهاجران روسی به ساسکاچوان کانادا آورده شد.
ملیتوپولاسکی
این نوع بومی منطقه آستراخان روسیه است. این میوه کوچک و گرد تقریبا ۲۸ الی ۳۰ سانتیمتر قطر دارد. این نوع هدوانه زود می رسد. از زمان کاشت تا برداشت آن حدود ۹۵ روز طول می کشد.
دنسوکه
این نوع هندوانه میوه ای گرد با وزنی بیش از ۱۱ کیلوگرم دارد. پوست آن به رنگ سیاه است و راه راه یا خال ندارد. دنسوکه فقط در جزیره هوکایدو ژاپن رشد می کند.
انواع هندوانه ایرانی
از مهم ترین انواع هندوانه موجود در ایران می توان به قرق، خانمی، شریف آباد، محبوبی و پوست سفید همدان اشاره کرد. از هندوانه های خارجی که در ایران کشت می شود می توان چارلستون‌گری (در ایران معروف به هندوانه مهندسی)، بلاک دایموند، دیکیس کوئین، فرفاکس و چیلیان بلاک را نام برد.
ارزش غذایی هندوانه
این میوه کالری بسیار کمی دارد. یک عدد هندوانه متوسط فقط ۴۶ کالری دارد. ویتامین A و C از مهم ترین ویتامین های موجود در هندانه هستند. ویتامین A به شکل کاروتنوئید در هندوانه وجود دارد. یک فنجان هندوانه تازه حاوی حدود ۱۲ میلی گرم ویتامین C است.
علاوه بر این، هندوانه حاوی ۴ درصد پتاسیم،۳ تا ۴ گرم فیبر،۱۱.۶ گرم کربوهیدرات (ترکیبی از فیبرهای رژیمی، نشاسته و قند ها)، حدود ۲۱۰ گرم چربی، سیترولین و لیکوپن است.
خواص درمانی هندوانه
سلامت قلب را تضمین می کند
تحقیقات نشان می دهند مصرف یک برش هندوانه در طول روز می تواند تجمع کلسترول های بد را متوقف کند. به این ترتیب، مصرف منظم این میوه با کاهش ذخیره شدن چربی در رگ های خونی مرتبط است. این امر به دلیل وجود سیترولین در هندوانه است. سیترولین تاثیر مثبتی روی آترواسکلروز دارد. علاوه بر این، به کاهش میزان سفتی شریان ها در بدن زنان در دوران یائسگی کمک می کند.
در درمان التهاب موثر است
یکی از ترکیبات اصلی موجود در هندوانه لیکوپن است. این ترکیب بهترین کاروتنوئید است که خاصیت ضد التهابی دارد. از این رو، در درمان بیماری های التهابی مفید است.
به هیدراته نگه داشتن بدن کمک می کند
این میوه حاوی ۹۰ درصد آب است. به همین دلیل، یکی از بهترین منابع هیدراسیون محسوب می شود. خواص دیورتیک آن خیلی بهتر از کافئین است. هندوانه یک منبع طبیعی است و بدون ایجاد فشار در کلیه ها ادرار را افزایش می دهد.
با سرطان مبارزه می کند
لیکوپن، رنگدانه ای است که به هندوانه رنگ قرمز می دهد. این ترکیب یک آنتی اکسیدان قوی است و فعالیت رادیکال های آزاد را مهار می کند. به این ترتیب خطر ابتلا به سرطان را کاهش می دهد.
مطالعات نشان می دهد لیکوپن تاثیر خود را در سلول های سرطانی مربوط به پروستات بیشتر از همه نشان داده است. علاوه بر این، در درمان HPV مفید است. HPV منجر به سرطان رحم می شود.
درد های عضلانی را کاهش می دهد
این میوه نبعی غنی از الکترولید ها و آمینو اسید های سیترولین است. از این رو، مصرف آن پس از تمرین های سنگین موجب تسکین درد عضلانی می شود. براساس مطالعات انجام شده در ایران، هندوانه تاثیر بسزایی در کاهش خستگی عضلانی دارد.
مصرف این میوه برای دفع اسید لاکتیک بسیار مفید است. آشامیدن آب هندوانه می تواند به عضلات کمک کند تا اکسیژن بیشتری دریافت کند. این امر روند بهبود را سریع تر می کند.
هندوانه در درمان یبوست موثر است
همان طور که پیش از این ذکر شد، این میوه حاوی مقدار زیادی آب است. از این رو، می تواند به هضم کمک کند. هندوانه منبعی غنی از فیبر است. بنابراین، مصرف آن به هضم و پیشگیری از یبوست کمک می کند.
از تشدید بیماری ماکولار جلوگیری می کند
لیکوپن موجود در این میوه برای کاهش ابتلا به خطر بیماری ماکولار بسیار مفید است. این آنتی اکسیدان با رادیکال های آزاد مبارزه می کند. در نتیجه برای سلامت چشم مفید است.
برای زنان باردار مفید است
مصرف این میوه بیماری سوزش معده که در دوران بارداری شایع است را کاهش می دهد. علاوه بر این، به کاهش بیماری صبحگاهی زنان باردار کمک می کند. موتد معدنی موجود در این میوه در جلوگیری از گرفتگی ماهیچه ها در ۳ ماهه اول بارداری موثر است.
هندوانه در جلوگیری از آسم نقش دارد
لیکوپن به عنوان یک آنتی اکسیدان کلیدی با واکنش های بدن، با سرماخوردگی و آنفلونزا مبارزه می کند. به این ترتیب موجب کاهش آسم در کودکان می شود.
هندوانه فشار خون را کنترل می کند
این میوه منبعی غنی و طبیعی از سیترولین است. سیترولین یک اسید آمینه ضروری در کنترل فشار خون است. پتاسیم موجود در هندوانه به عنوان یک ماده مغذی برای کاهش فشار خون بالا شناخته می شود. پتاسیم به عنوان یک الکترولیت فشار خون را در طول تمرینات ورزشی تنظیم می کند.
در حفظ سلامت پوست و مو نقش دارد
این میوه سرشار از ویتامین C است. این ویتامین یکی از مواد مغذی مورد نیاز برای سنتز کلاژن محسوب می شود. کلاژن ماده ای است که پوست و مو را تقویت می کند.
بر اساس مطالعات انجام شده، لیکوپن و بتاکاروتن موجود در هندوانه از پوست در مقابل آفتاب سوختگی محافظت می کند. بتاکاروتن برای جلوگیری از شرایط خاص پوستی مانند پستوریازیس نیز موثر است. ویتامین A موجود در هندوانه یکی دیگر از مواد مغذی مهم برای سلامت پوست است که آن را ترمیم و باعث ایجاد سلول های جدید پوستی می شود.
سلامت استخوان را بهبود می بخشد
ویتامین C و مواد مغذی موجود در این میوه به سلامت استخوان ها و بهبود زخم کمک می کند. لیکوپن نیز مانع از پوکی استخوان و شکستگی های استخوان می شود. ویتامین A نیز در رشد استخوان ها موثر است.
هندوانه به کاهش وزن کمک می کند
یکی از بهترین خواص این میوه کمک به کاهش وزن است. با توجه به محتوای بالای آب می تواند معده را با مصرف کالری کمتری پر کند. همچنین مصرف هندوانه سرعت متابولیسم را افزایش و انباشت سموم و چربی را کاهش می دهد. این امر در نهایت موجب کاهش وزن می شود.
سیستم ایمنی بدن را تقویت می کند
ویتامین C موجود در این میوه به سیستم ایمنی بدن کمک می کند. این میوه دارای ویتامین B۶ است که آنتی بادی تولید کرده و سیستم ایمنی بدن را تقویت می کند. این ویتامین در تشکیل گلبول های قرمز خون موثر است. ویتامین A هندوانه نیز سیستم ایمنی را تنظیم و از بدن در برابر عفونت محافظت می کند.
هندوانه به درمان دیابت کمک می کند
این میوه دارای شاخص گلیسمی بالا و بار گلیسمی پایین است. بررسی ها نشان می دهد مصرف آب هندوانه باعث افزایش جرم بافت چربی و کاهش توده چربی اضافی سفید می شود. از این رو، برای افراد دیابتی مفید است.
برای بهبود سلامت لثه ها مفید است
ویتامین c موجود در این میوه، مویرگ ها و لثه ها را سالم نگه می دارد. ویتامین c می تواند باکتری های مضر در دهان را از بین ببرد. در غیر این صورت بسیاری از بیماری های دهان و سایر عفونت های لثه ایجاد می شود.
هندوانه موجب افزایش انرژی می شود
این میوه منبع خوبی از ویتامین های گروه B است. این ویتامین ها مسئول تولید انرژی در بدن هستند. این میوه با کالری کم و انرژی فراوان می تواند به بالا نگه داشتن سطح انرژی بدن در طول روز کمک کند. پتاسیم موجود در هندوانه به عنوان یک الکترولیت، پس از یک روز خسته کننده از احساس خستگی جلوگیری می کند.
نحوه انتخاب هندوانه
هنگام خرید باید یک هندوانه محکم و متقارن را انتخاب کرد که عاری از هرگونه بریدگی، فرورفتگی باشد. وجود هرگونه تکه های نامنظم به این معنی است که میوه مقدار کافی نور خورشید یا آب دریافت نکرده است.
سنگینی این میوه به معنی پر آب و رسیده بودن آن است. پوست آن باید کاملا به رنگ سبز تیره دیده شود. در غیر این صورت مطمئن باشید که هنوز نارس است.
نحوه نگهداری هندوانه
یک هندوانه را می توان به مدت یک هفته یا حتی بیشتر درون یخچال نگهداری کرد. این میوه را از هر گونه ضربه دور نگه دارید. دمای محیط نگهداری نباید کمتر از ۴ درجه سانتی گراد باشد به آسانی می توان تیغه چاقو را درون میوه فرو برده و علاوه بر پوست، گوشت آن را نیز ببرید. در این صورت میتوان آن ها را در یک ظرف سر پوشیده به مدت ۳ الی ۴ روز نگهداری کرد.
نکات جالب در مورد هندوانه
وزن بزرگترین هندوانه ای که تا حالا رشد کرده، ۱۲۲ کیلو گرم است. این رکورد در سال ۲۰۰۵ ثبت شد. بیش از ۱۲۰۰ نوع هندوانه در ۹۶ کشور جهان رشد می کند. این میوه ۴۰ درصد لیکوپن دارد که حتی از گوجه فرنگی خام نیز بیشتر است.
ژاپنی ها هندوانه های مربعی شکل پرورش می دهند. آن ها برای این کار میوه های رو به رشد را درون بطری های شیشه ای مربعی شکل قرار می دهند. این میوه یک گیاه شیرین و دانه دار است که در هر دو دسته میوه و سبزیجات جای دارد.
