گیاه تخم مرو از چه خواص و فوایدی برخوردار است؟

گیاه تخم مرو گیاهی است که با نام های برویز، پشه پران و مریم گلی پشمالو شناخته می شود. این گیاه که طبیعتی گرم و خشک دارد، در فصل زمستان و همراه با شروع فصل بارش می روید. گیاه تخم مرو در اواخر فروردین و اوایل اردیبهشت قابل برداشت است.

این گیاه در طب سنتی کاربرد فراوانی دارد. از گیاه تخم مرو و فراورده های آن مانند دمنوش برای درمان بیماری هایی مانند سرفه، سرماخوردگی، گرفتگی صدا، رفع مشکلات گوارشی، اسپاسم، التهاب مفصلی و … استفاده می شود.

گیاه تخم مرو در دشت ها، حاشیه و ما بین جو و گندم که به صورت دیم کشت می شود به صورت خودرو روییده و بویی بسیار دلنشین دارد. در این مقاله از نشریه علمی جهان شیمی به بررسی خواص و فواید درمانی گیاه تخم مرو می پردازیم.

مشخصات ظاهری گیاه تخم مرو

این گیاه با نام علمی Salvia macrosiphon Boiss  به تیره نعناعیان (Labiatae) و خانواده مریم گلی تعلق دارد. گیاه تخم مرو گیاهی پایا، دارای برگ ها و کاسبرگ های بزرگ و غشایی با پنج دانه نوک تیز است.

این گیاه از جمله گیاهان زیبا و زینتی است که به صورت گیاهی چندساله کشت می شود. ساقه گیاه به صورت ایستاده و به رنگ سبز است. این ساقه ها به صورت چهار گوش دیده می شوند.

گل های گیاه به صورت آذین بسته نمایان می شود. برگ های این گیاه پوشیده از کرک های زیاد است. با توجه به پراکنشی که این گیاه در ایران دارد می توان دریافت که در بیشتر مناطق قابل کشت است.

دانه های تخم مرو به اندازه دانه های شاهدانه، هم رنگ با آن و به صورت سه وجهی با ظاهر براق دیده می شود. یک وجه از این دانه ها بزرگ تر و دارای رگه هایی به رنگ قهوه‌ای است. این رگه ها از قسمت پایین منشعب شده و سرتاسر دانه را فرا می گیرند.

انواع تخم مرو و ویژگی هر یک از آنان

تخم مرو به ۴ نوع تقسیم می شود که عبارتند از:

• مرماحوز: خوشبو و گرم و خشک است.
• اشموسا: بوی کمتری نسبت به مرماحوز دارد.
• مرو سفید: معتدل است
• مروماهوس: مانند مرو سفید طبیعتی سرد دارد.

نام های دیگر گیاه تخم مرو

همان طور که پیش از این نیز به آن اشاره شد این گیاه با نام های مریم گلی، پشه پران و برویز نیز معرفی می شود. این گیاه به دلیل داشتن برگ ها و گل های پشمی به مریم گلی پشمالو معروف است.

در گذشته بیشتر آن را به نام پشه پران می شناختند. زيرا، با قرار دادن يک بوته از این گیاه در اتاق، به خاطر بوی ویژه ای که دارد پشه و مگس وارد اتاق نمی شود.

مهم ترین ترکیبات تخم مرو

دانه های ريز یا اصطلاحا تخم آن را پس از خشک شدن گیاه، با له کردن يا تکاندن آن می توان خارج کرد. تخم مرو را به عنوان منبعی غنی از موسیلاژ می شناسند. به همین دلیل، یکی از اجزای اصلی در ترکیب چهار تخمه است.

خواص درمانی گیاه تخم مرو

این گیاه به دلیل داشتن مقدار زیاد موسیلاژ خواص دارویی و درمانی فراوانی به ویژه در طب سنتی دارد. در این قسمت به مهم ترین خواص دارویی این گیاه اشاره می کنیم.

در درمان سرفه موثر است

واکنش های آلرژیک، عفونت ها و رفلاکس معده از جمله عواملی هستند که باعث سرفه می شوند. تخم مرو به علت داشتن موسیلاژ فراوان، به‌عنوان لینت بخش در برطرف کردن خارش های گلو و سرفه کاربرد دارد.

تخم مرو دارای مقدار زیادی موسیلاژ است. با ریختن دانه های مرو روی شیر یا آب داغ، دانه ها پف کرده و به صورت لزج در می آیند. این روش درمانی اثری معجزه‌آسا در درمان سرفه و درد سینه‌ ناشی از بیماری آنفولانزا دارد.

به درمان بیماری های تنفسی کمک می کند

از این گیاه دارویی به ویژه دانه های آن، برای درمان بیماری های تنفسی استفاده می شود. مصرف این دانه ها می تواند مشکلات تنفسی را  تسهیل بخشد. این گیاه دارای مقادیر زیادی موسیلاژ است که می تواند بافت ملتهب را با یک لایه محافظ بپوشاند.

گرفتگی صدا را برطرف می کند

گیاه تخم مرو علاوه بر درمان سرماخوردگی، تورم دهان و گلو و گرفتگی صدا را برطرف می کند. این دانه ها به دلیل داشتن موسیلاژ فراوان یکی از دارو های گیاهی مفید برای درمان سرفه و گرفتگی صدا است.

در بهبود عملکرد دستگاه گوارش نقش دارد

این گیاه از خاصیت ملینی برخوردار است. از این رو، مصرف آن در رفع مشکلات روده ای و معده بسیار موثر است. گیاه تخم مرو در درمان یبوست بسیار مفید است.

موجب تقویت سیستم ایمنی می شود

همواره استفاده از دارو های گیاهی برای تقویت سیستم ایمنی بدن توصیه می شود. تقویت سیستم ایمنی، فرد را از ابتلا به بیماری های ویروسی و فصلی محافظت می کند.

با گنجاندن برخی مواد مغذی در رژیم غذایی می توان از یک سیستم ایمنی قوی و سالم برخوردار شد. مصرف برگ و دانه های گیاه تخم مرو به صورت دمنوش، موجب تقویت سیستم ایمنی بدن می شود.

از خاصیت ضدالتهابی برخوردار است

دانه های این گیاه از خاصیت ضد التهابی قوی برخوردار است. از این رو، مصرف آن روی مفاصل و عضلات دردناک تاثیر مثبت گذاشته و درد های مفصلی ناشی از التهاب را کاهش می دهد.

به بهبود عملکرد حافظه کمک می کند

از اسانس گیاه تخم مرو در درمان فراموشی و بهبود حافظه استفاده می شود. این گیاه به عنوان محرک رشد کاربرد دارد.  در سطوح پایین، اسانس این گیاه موجب بهبود عملکرد سیستم ایمنی نیز می شود.

به عنوان ضد اسپاسم شناخته می شود

گیاه تخم مرو دارای خاصیت ضد اسپاسمی قوی است. از این رو، مصرف آن اسپاسم ناشی از بیماری های مربوط به سیستم تنفسی و سیستم گوارشی را برطرف می کند.

دیگر فواید درمانی گیاه تخم مرو

• درمان خارش گلو
• باز کننده تارهای صوتی
• خلط آور
• تب بر

نحوه مصرف گیاه تخم مرو

برای مصرف این گیاه جهت استفاده از خاصیت دارویی آن توصیه می شود دانه های این گیاه را به مدت چند ساعت در آب داغ و یا شیر داغ بخیسانید. پس از مدتی این دانه ها پف کرده و آماده مصرف است.

این گیاه را می توان به صورت دمنوش نیز مورد استفاده قرار داد. توصیه می شود دمنوش گیاه تخم مرو را در سه نوبت در روز مصرف کرد.

عوارض جانبی مصرف گیاه تخم مرو

مصرف گیاه تخم مرو و فراورده های آن نظیر دمنوش، در کنار خواص و فواید بی نظیری که دارد می تواند با بروز عوارض و مشکلاتی همراه باشد. به همین دلیل، توصیه می شودمصرف آن با نظر و مشورت افراد متخصص در زمینه ی طب سنتی همراه شود. در این قسمت به مهم ترین عوارض مصرف این گیاه می پردازیم.

• همان طور که پیش از این به آن اشاره شد، این گیاه اثر ملینی دارد. به همین دلیل، زیاده روی در مصرف آن سبب بروز اسهال می شود.
• تا کنون تحقیقات کاملی درباره اثرات منفی این گیاه و فراورده های آن روی زنان باردار و شیرده انجام نشده است. با این وجود، به زنان باردار و مادران شیرده توصیه می شود از مصرف آن خودداری کنند.

سخن پایانی

گیاه تخم مرو به نام های برویز، پشه پران و مریم گلی نیز معروف است . این گیاه طبیعتی گرم و خشک دارد. گیاه تخم مرو کاربرد فراوانی در طب سنتی دارد.

از این گیاه و فراورده های آن مانند دمنوش، برای درمان بیماری هایی مانند سرفه، سرماخوردگی، گرفتگی صدا، رفع مشکلات گوارشی، اسپاسم، التهاب مفصلی و … استفاده می شود.

این گیاه در فصل زمستان و همراه با شروع فصل بارش روییده و در اواخر فروردین و اوایل اردیبهشت قابل برداشت است. دانه های این گیاه منبعی غنی از موسیلاژ است. برای مصرف آن توصیه می شود دانه ها را به مدت چند ساعت در شیر و یا آب داغ بخیسانید تا آماده مصرف شود.