سکته مغزی چیست و چرا دچار سکته مغزی می شویم؟
سکته مغزی که حمله مغزی و حادثه مغزی – عروقی ( cerebrovascular accident ) نیز نامیده می شود ، یک بیماری بسیار جدی است که در آن مغز اکسیژن کافی برای عملکرد صحیح دریافت نمی کند . این بیماری اغلب منجر به عوارض و ناتوانی های جدی و دائمی می شود و بر اساس اطلاعات موجود در جهان سومین علت اصلی مرگ و میر در میان انسان ها می باشد.
مغز برای عملکرد صحیح به اکسیژن رسانی مداوم نیاز دارد و اکسیژن از خونی که در عروق جریان دارد به مغز وارد می شود. سکته مغزی زمانی اتفاق می افتد که شریان خونرسانی به مغز مسدود یا پاره شود و شروع به نشت کند. وقتی این اتفاق می افتد ، ناحیه ای از مغز که خون حاوی اکسیژن کافی را از آن شریان دریافت نمی کند آسیب می بیند.
آسیب به مغز می تواند در عرض چند دقیقه دائمی شود و منجر به مرگ بافت مغزی آسیب دیده شود و از نظر پزشکی این بیماری نکروز مغزی ( cerebral necrosis ) نامیده می شود. سکته مغزی همچنین می تواند باعث افزایش فشار در داخل جمجمه شود که منجر به آسیب دائمی به مغز شود. برای کسب اطلاعات بیشتر در این رابطه در ادامه مقاله با ما در نشریه جهان شیمی فیزیک همراه باشید.
انواع سکته مغزی
سکته مغزی یک نوع بیماری عروقی است و سکته های مغزی دو نوع اصلی دارند:
- سکته هموراژیک ( Hemorrhagic stroke ) ، هنگامی اتفاق می افتد که شریان مغز پاره شود یا خون نشت کند.
- سکته ایسکمیک ( Ischemic stroke ) ، زمانی اتفاق می افتد که شریان مغز مسدود شده باشد.
میزان آسیب وارد شده به مغز در طی این حمله مغزی بسته به عواملی مانند نوع سکته ، ناحیه یا نواحی آسیب دیده و مدت زمانی که قبل از درمان این حملات می گذرد ، متفاوت است. این بیماری به طور بالقوه یک وضعیت بلافاصله تهدید کننده جدی برای زندگی خواهد بود و درمان اضطراری فوری به بهترین وجه خطر مرگ و ابتلا به عوارض جدی دیگر این بیماری مانند آسیب عصبی دائمی ، فلج و ناتوانی را به حداقل می رساند.
اگر خود یا کسی که با او در ارتباط هستید یک یا چند علائم مربوط به این بیماری از جمله گیجی ، گمراهی ، اختلال در گفتار ، عدم توانایی در حرکت دادن بخشی از بدن را مشاهده کردید ، سریعاً به دنبال مراقبت های پزشکی باشید.
علائم سکته مغزی چیست؟
علائم این بیماری می تواند بسته به نوع سکته مغزی ، ناحیه یا مناطق آسیب دیده ، مدت زمانی که قبل از درمان این حملات می گذرد و عوامل مختلف دیگر ، متفاوت باشد. در برخی موارد ، علائم این حملات به طور ناگهانی رخ می دهد اما می تواند خفیف و مبهم باشد ، علائم این بیماری عبارتند از:
- آتاکسی (Ataxia)
- تاری دید
- فراموشی
- سردرد
- ناتوانی در صحبت کردن
- سرگیجه خفیف
- ضعف خفیف
- فلج
این علائم ممکن است علائم هشدار دهنده بیماری به نام حمله ایسکمی گذرا – transient ischemic attack (TIA) باشد و گاهی اوقات به اشتباه از این حملات (TIA) به عنوان سکته کوچک یا سکته مغزی یاد می شود. برخلاف سکته ، اثرات این حملات ایسکمی (TIA) موقتی خواهد بود و به طور کلی خود به خود از بین می رود.
علی رغم اثرات موقتی حملات ایسکمی گذرا (TIA) ، درک این نکته مهم است که علائم این بیماری نیاز به ارزیابی و درمان فوری پزشکی دارند. علائم حملات ایسکمی (TIA) به طور کلی مشکلات اساسی در گردش خون در مغز را نشان می دهد و می تواند نشانه هشدار دهنده ای برای سکته مغزی در آینده باشد.
علائم جدی حمله مغزی کدامند؟
این بیماری یک وضعیت تهدید کننده جدی برای زندگی می باشد و در صورت داشتن علائم هشدار دهنده و علائم این حملات ، فوراً به دنبال مراقبت های پزشکی باشید . این علائم عبارتند از :
- اندازه غیر طبیعی مردمک چشم یا عدم واکنش آن به نور
- تغییر در سطح هوشیاری ، مانند عدم پاسخگویی مناسب
- تغییر در وضعیت ذهنی یا تغییر رفتار ناگهانی ، مانند گیجی ، هذیان ، بی حالی ، توهم
- تغییر در بینایی
- مشکل در درک گفتار
- گمراهی
- افتادگی صورت
- افتادگی پلک
- درهم صبحت کردن و یا لکنت زبان گرفتن و یا عدم توانایی در صحبت کردن
- اختلال در تنفس یا بلع
- بی حسی
- فلج شدن یا مشکل در حرکت دادن صورت ، ساق پا ، بازو یا کل یک طرف بدن
چه عواملی باعث بروز سکته مغزی می شوند؟
این بیماری زمانی اتفاق می افتد که شریان خونرسان به مغز مسدود یا پاره شود و شروع به نشت کند ، دو نوع اصلی سکته مغزی ایسکمیک و هموراژیک می باشند. دلایل اصلی سکته ایسکمیک شامل آمبولی مغزی (cerebral embolism) و ترومبوز مغزی (cerebral thrombosis) است که :
آمبولی مغزی لخته ای از خون است که در قسمتی از بدن در خارج از مغز ایجاد می شود. آمبولی مغزی از طریق جریان خون در بدن جابه جا می شود و در شریانی قرار می گیرد که خون را به مغز می رساند ، این امر باعث جلوگیری از جریان خون در مغز و در نتیجه سکته مغزی ایسکمیک می شود.
ترومبوز مغزی به دلیل تجمع پلاک و التهاب در عروق مغزی اتفاق می افتد و به این بیماری تصلب شرایین گفته می شود. تصلب شرایین ، عروق مغزی را باریک می کند و میزان خون غنی از اکسیژن را که باید به بافت مغز برسد را بسیار کاهش می دهد. در نتیجه می تواند منجر به علائم حمله ایسکمیک گذرا (TIA) شود که نشانه هشدار سکته قریب الوقوع است. عروق باریک شده توسط تصلب شرایین به احتمال زیاد دچار لخته خون (ترومبوز مغزی) می شوند که جریان خون در ناحیه ای از مغز را به طور کامل مسدود می کند ، این سکته مغزی ایسکمیک است.
نوع دوم سکته مغزی هموراژیک می باشد که ناشی از خونریزی مغزی است. خونریزی مغزی زمانی اتفاق می افتد که شریان مغز باز یا پاره شود و باعث تجمع فشار و آسیب به بافت مغز شود. پارگی آنوریسم مغز ( ruptured brain aneurysm ) می تواند باعث خونریزی مغزی و حملات مغزی هموراژیک شود.
ریسک فاکتورهای سکته مغزی کدامند؟
تصور می شود تعدادی از عوامل مختلف احتمال بروز حملات مغزی در شما را افزایش می دهد. عوامل خطر عبارتند از:
- تصلب شرایین (تجمع پلاک در دیواره عروق کرونر)
- آنوریسم مغز – (برآمدگی تهدید کننده زندگی و ضعیف شدن شریان مغزی)
- دیابت (بیماری مزمن که بر توانایی بدن شما در استفاده از قند برای انرژی تأثیر می گذارد)
- مصرف بیش از حد الکل
- سابقه خانوادگی بیماری قلبی یا سکته مغزی
- بیماری قلبی – عروقی
- فشار خون بالا
- جنس مرد
- چاقی
- یائسه شدن
- شیوه زندگی کم تحرک
- سیگار کشیدن
چگونگی خطر ابتلا به سکته مغزی را کاهش دهیم؟
همه افرادی که در معرض اینگونه از خطرات هستند سکته نمی کنند ، اما شما می توانید خطر بروز سکته مغزی را با انجام این موارد کاهش دهید :
- رژیم غذایی کم چربی و پر فیبر ، مانند غلات سبوس دار ، میوه و سبزیجات
- حفظ وزن سالم
- عدم نوشیدن الکل یا محدود کردن مصرف الکل به یک نوشیدنی در روز برای زنان و دو نوشیدنی در روز برای آقایان
- سیگار نکشیدن
- شرکت در یک برنامه تمرینی منظم
همچنین به دنبال مراقبت های پزشکی منظم و پیگیری برنامه درمانی خود برای بهبود شرایطی مانند کلسترول بالا ، فشار خون بالا و دیابت باشید.
سکته مغزی چگونه درمان می شود؟
در صورت تشخیص زود هنگام این بیماری ، برخی از سکته ها با موفقیت درمان می شوند ، قبل از اینکه باعث آسیب عصبی و عوارض دائمی ، مانند فلج و ناتوانی شوند . برنامه های درمانی سکته مغزی شامل یک رویکرد چند وجهی است و با توجه به نوع و شدت این حملات ، عوامل خطر ، سبک زندگی ، سابقه پزشکی و سایر بیماری ها و شرایطی که دارید ، از فردی به فرد دیگر متفاوت خواهد بود .
درمان های معمول سکته مغزی شامل استفاده از داروها ، بستری شدن در بیمارستان ، دریافت اکسیژن اضافی ، نظارت شدید پزشکی ، تثبیت علائم حیاتی و روش های جراحی است.
درمان های عمومی سکته مغزی
نظارت و تثبیت شدید ریتم قلب و علائم حیاتی :
- در بعضی موارد ، این اقدام ممکن است شامل انجام CPR و اقدامات پیشرفته پشتیبانی از زندگی مانند لوله گذاری و تهویه مکانیکی برای حمایت از تنفس نیاز داشته باشد.
- نظارت بر ضربان قلب و ریتم با الکتروکاردیوگرام (معروف به EKG یا ECG)
- نظارت بر وضعیت عصبی
- نظارت بر فشار داخل مغز
- تجویز اکسیژن اضافی برای افزایش میزان اکسیژن رسانده شده به بافت مغز و بقیه اندام بدن
- درمان ریتم های غیر طبیعی قلب (آریتمی های قلبی) با داروها و احتمالاً کاردیورژن (cardioversion ) یا دفیبریلاسیون الکتریکی (electrical defibrillation)
چه داروهایی برای درمان سکته مغزی ایسکمیک استفاده می شوند؟
داروهای خاصی ممکن است برای درمان سکته مغزی ایسکمیک که در اثر لخته شدن خون در رگ های مغز ایجاد می شود ، استفاده شود. این داروها برای مشکلات ناشی از خونریزی در مغز (سکته مغزی هموراژیک ) استفاده نمی شوند زیرا می توانند خونریزی را افزایش دهند و سکته هموراژیک را بدتر کنند. داروهای ایسکمیک ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- آسپرین که به جلوگیری از ایجاد لخته خونی جدید جدید کمک می کند (ضد پلاکت)
- هپارین که به جلوگیری از لخته خونی جدید کمک می کند (ضد انعقاد خون)
- داروهای ترومبولیتیک – Thrombolytic (حل کننده لخته) ، لخته ای را که باعث سکته می شود تجزیه و حل می کند. داروهای ترومبولیتیک اگر در عرض چند ساعت از شروع علائم سکته مغزی مصرف شوند می توانند بسیار موثر باشند.
درمان های جراحی سکته مغزی
در برخی موارد ، ممکن است جراحی برای درمان یا جلوگیری از حملات مغزی استفاده شود. روش های جراحی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
اندارتركتومی كاروتید ( Carotid endarterectomy ) برای جلوگیری از سكته مغزی یا سكته های مكرر ناشی از تنگی عروق مغزی یا لخته خون ، این جراحی پلاک های ساخته شده در رگ های مغز را برداشته و جریان خون در مغز را بهبود می بخشد.
جراحی برای جلوگیری یا درمان انواع خاصی از سکته مغزی هموراژیک ناشی از آنوریسم مغز (تضعیف یا برآمدگی شریان مغزی که می تواند پارگی یا نشت خون در مغز را همراه داشته باشد)
جراحی برای کاهش میزان فشار خطرناک بر روی بافت مغز ناشی از پارگی یا نشت آنوریسم مغز
سایر روش های درمانی سکته مغزی
سایر درمان های این حملات مغزی اغلب شامل اقدامات اضطراری برای بهبود می باشد تا به افراد کمک کند قدرت خود را بازیابند و از عوارض این حملات جلوگیری کنند . سایر درمان ها این حملات عبارتند از:
- مراقبت تسکینی برای بهبود کیفیت کلی زندگی برای خانواده و افراد مبتلا به بیماری های جدی
- مراقبت و پیگیری منظم برای کمک به نظارت بر روند پیشرفت بیماری ، درمان سریع و رفع مشکلات و عوارض
- توانبخشی و فیزیوتراپی برای کمک به تقویت بدن ، کاهش عوارض ، افزایش هوشیاری ، کاهش خستگی و بهبود سلامت کلی و عملکرد
درمان های تکمیلی
برخی از درمان های تکمیلی ممکن است به افراد کمک کند تا بهتر با این بیماری و عوارض احتمالی آن کنار بیایند. این روش های درمانی که بعضاً به عنوان درمان های جایگزین نیز شناخته می شوند ، همراه با درمان های پزشکی سنتی مورد استفاده قرار می گیرند. درمان های مکمل به معنای جایگزینی مراقبت های پزشکی سنتی نیستند و اگر مکمل های غذایی یا داروهای بدون نسخه استفاده می کنید حتما به پزشک خود اطلاع دهید زیرا ممکن است با درمان دارویی تجویز شده برای شما تداخل داشته باشد.
درمان های تکمیلی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- طب سوزنی
- ماساژ درمانی
- مکمل های غذایی تغذیه ای ، داروهای گیاهی ، دمنوش ها و محصولات مشابه
- یوگا
عوارض احتمالی سکته مغزی چیست؟
عوارض این بیماری می تواند زندگی را به طور جدی تهدید کند این بیماری همچنین می تواند منجر به ناتوانی دائمی در فرد بیمار شود. عوارض سکته مغزی می تواند ناشی از خود سکته مغزی باشد ، مانند آسیب مغزی ، یا عدم تحرک و ناتوانی طولانی مدت . با پیروی از برنامه توانبخشی و بهبودی این حملات می توانید با جلوگیری از برخی عوارض این بیماری به خودتان کمک کنید. عوارض سکته مغزی عبارتند از:
- مشکل در تنفس
- زخم بستر
- لخته شدن خون
- کما رفتن
- زوال عقل
- افسردگی
- بی اختیاری و عفونت ادراری
- سوء تغذیه
- از دست دادن حافظه
- سکته قلبی
- از بین رفتن عضلات و تغییر شکل دائمی بازوها یا پاها (انقباض) به دلیل از بین رفتن تحرک اندام ها
- مشکلات دائمی در راه رفتن ، صحبت کردن ، درک گفتار و حرکت اندام ها
- ناتوانی دائمی
- ذات الریه
- تشنج
