سکته قلبی چگونه رخ می دهد و عوامل خطر آن کدامند؟
سکته قلبی یا حمله قلبی زمانی اتفاق می افتد که بافت قلب اکسیژن کافی دریافت نکند و این کمبود اکسیژن باعث آسیب جدی (انفارکتوس) به عضله قلب (myocardium) و کاهش توانایی عملکرد موثر این اندام می شود. بیماری عروق کرونر (Coronary artery disease) ، که معمولاً بیماری آترواسکلروتیک (atherosclerotic) قلب نیز نامیده می شود ، شایع ترین علت حمله قلبی و علت اصلی مرگ و میر زنان و مردان در جهان می باشد ، در ایالات متحده هر ۴۰ ثانیه یک حمله قلبی رخ می دهد .
شایع ترین علامت این بیماری ، درد قفسه سینه می باشد که به دلیل عدم دریافت اکسیژن کافی در عضله قلب ایجاد می شود . قلب عضله ای است که نیاز به دریافت مداوم اکسیژن دارد تا بتواند خون را به طور موثر به بقیه اندام بدن منتقل کند ، اکسیژن توسط خونی که از عروق کرونر عبور می کند به قلب وارد می شود. بیماری عروق کرونر می تواند جریان خون مورد نیاز قلب را از طریق آن شریان ها به طور جدی کاهش دهد و این امر به دلیل تجمع پلاک در دیواره های شریان کرونر ( atherosclerosis ) می باشد. در ادامه مقاله در نشریه جهان شیمی فیزیک توضیحات بیشتری در این رابطه ارائه می گردد لطفا همراه ما باشید.
سکته قلبی چگونه رخ می دهند؟
سکته قلبی به دلیل گرفتگی عروق کرونر رخ می دهد تا زمانی که این عروق به اندازه کافی باریک نشود که جریان خون را محدود کند یا لخته خون از ورود جریان خون به قلب جلوگیری کند ، هیچ علامتی از بیماری عروق کرونر وجود نخواهد داشت . بیماری آنژین (Angina) نوعی درد در قفسه سینه است و زمانی اتفاق می افتد که عضله قلب ، خون دارای اکسیژن را به مقدار کافی دریافت نمی کنند . داشتن بیماری آنژین ممکن است به این معنی باشد که شما در معرض خطر سکته قلبی در آینده یا به زودی خواهید بود .
آسیب به قلب می تواند طی چند دقیقه دائمی شود و منجر به مرگ بافت قلب آسیب دیده (نکروز میوکارد یا انفارکتوس) شود. هرچه آسیب بیشتر باشد ، قلب توانایی پمپاژ خون به بقیه اندام های بدن را از دست می دهد . اگر ضربان قلب متوقف شود (ایست قلبی – cardiac arrest ) و در عرض چند دقیقه درمان مناسب در دسترس نباشد ، سکته قلبی کشنده خواهد بود ، درمان این بیماری شامل احیای قلبی ریوی – cardiopulmonary resuscitation (CPR) و سایر اقدامات نجات دهنده زندگی می باشد . درمان فوری سکته قلبی برای بازگرداندن جریان خون به قلب و جلوگیری از ایست قلبی ، خطر مرگ و سایر عوارض جدی حمله قلبی ، مانند نارسایی قلبی و ناتوانی را به حداقل می رساند.
علائم سکته قلبی چیست؟
شایع ترین علائم سکته قلبی درد در قفسه سینه یا ناراحتی در این قسمت بدن می باشد که بیش از چند دقیقه طول می کشد ، اگرچه درد در قفسه سینه مهمترین علامت هشدار دهنده حمله قلبی می باشد ، اما گاهی می تواند بر اثر بیماری های دیگری ، مانند سوء هاضمه ، ذات الریه یا سایر اختلالات به اشتباه گرفته شود . علائم سکته قلبی بسته به منطقه یا نواحی از قلب و عوامل مختلف متفاوت می باشد ، علائم رایج این سکته عبارتند از:
- درد قفسه سینه – افراد آن را مانند خرد شدن یا فشار در قفسه سینه توصیف می کنند
- درد در پشت بدن ، شانه ، گردن ، فک یا بازو (ممکن است متوجه شوید درد قفسه سینه شما به سمت این مناطق حرکت می کند)
- سرگیجه یا سبکی سر
- خستگی
- احساس سوء هاضمه
- حالت تهوع
- ضعف
همه افرادی که دچار سکته قلبی می شوند ، درد قفسه سینه را تجربه نمی کنند و در برخی از موارد ، ممکن است افراد هیچ علائمی نداشته باشند. در موارد دیگر ، علائم این بیماری ممکن است خفیف یا مبهم باشد و شامل ضعف ، خستگی ، سرگیجه ، کمردرد یا احساس سوزش در قسمت فوقانی شکم باشد. درک این نکته مهم است که زنانی که سکته قلبی را تجربه می کنند اغلب دچار حالت تهوع می شوند تا درد در قفسه سینه .
علائم جدی سکته قلبی
سکته قلبی یک بیماری تهدید کننده جدی برای زندگی است و اگر شما یا کسی که با او در ارتباط هستید ،هر یک از علائم زیر را مشاهده کردید فوراً به دنبال مراقبت های پزشکی باشید ، این علائم عبارتند از :
- تغییر رنگ مایل به آبی در لب و ناخن ها ،همراه با پوست رنگ پریده
- تغییر در سطح هوشیاری ، مانند عدم پاسخگویی
- درد در قفسه سینه ، تپش قلب
- تعریق شدید (دیافورز- diaphoresis )
- خستگی با درد در قفسه سینه
- از دست دادن نبض
- حالت تهوع و استفراغ همراه با درد قفسه سینه
- درد در شانه ها ، کمر ، گردن ، فک یا بازوها که از قفسه سینه نشأت می گیرد و یا خود به خود به وجود می آید
- مشکلات تنفسی ، مانند تنگی نفس ، دشواری در تنفس و خس خس کردن
- اضطراب و بی قراری ناگهانی و غیر قابل توضیح
چه عواملی باعث بروز سکته قلبی می شود؟
حملات قلبی در اثر تجمع پلاک و التهاب در عروق کرونر ایجاد می شود و این بیماری تصلب شرایین نام دارد . تجمع پلاک و التهاب طی سالیان متمادی به وجود می آید و خود این فرآیند علائمی در شخص ایجاد نمی کند ، اما با گذشت زمان ، پلاک ها عروق کرونر را باریک می کنند و باعث کاهش میزان خون غنی از اکسیژن در عضله قلب می شوند. هنگامی که قلب خون دارای اکسیژن به مقدار کافی دریافت نمی کند ، ممکن است دچار بیماری آنژین ( نوعی درد شدید در قفسه سینه ) شوید .
عروق باریک شده در اثر بیماری تصلب شرایین به احتمال زیاد دچار لخته های خونی می شوند که جریان خون در عضله قلب را به طور کامل مسدود می کند و در نتیجه سکته قلبی ایجاد می شود. اگر خون و اکسیژن رسانی به شدت یا برای مدت طولانی قطع شود ، قسمت آسیب دیده عضله قلب از بین می رود و نتیجه قلب کارایی موثر خود را از دست می دهد . هرچه تشخیص و درمان حمله قلبی زودتر اتفاق بیفتد ، می توانید عضله قلب بیشتری را از آسیب دیدگی دائمی نجات دهید.
ریسک فاکتورهای سکته قلبی چیست؟
سکته قلبی ممکن است برای هر کسی اتفاق بیفتد ، اما برخی از افراد بیشتر از دیگران در معرض خطر ابتلا به این حمله هستند. عوامل خطر برای سکته عبارتند از:
- سن بالاتر از ۴۵ سال (خطر سکته قلبی با افزایش سن افزایش می یابد)
- بیماری تصلب شرایین
- دیابت نوع ۲
- کلسترول بالا (دیس لیپیدمی) ؛ سطح پایین HDL یا کلسترول “خوب” ؛ سطح بالای LDL یا کلسترول “بد” و تری گلیسیرید بالا خطر حمله قلبی را بیشتر می کند
- مصرف بیش از حد الکل
- سابقه خانوادگی حمله قلبی در سنین پایین
- فشار خون بالا
- استرس طولانی مدت
- جنس بیولوژیکی مرد ، اگرچه زنان پس از یائسگی به همان اندازه در معرض خطر هستند
- چاقی
- یائسه شدن
- شیوه زندگی کم تحرک
- سیگار کشیدن
فاکتورهای خونی نشان دهنده خطر سکته قلبی
وجود مقادیر بالای برخی از مواد در بدن که در آزمایش خون قابل مشاهده خواهد بود، می تواند خطر حملات قلبی را افزایش دهد. این ترکیبات شامل موارد زیر است :
- کلسترول بالا که می تواند منجر به بیماری تصلب شرایین شود
- سطح بالای پروتئین واکنش پذیر C – High C-reactive protein (CRP) که التهاب را منعکس می کند
- سطح هموسیستئین (homocysteine) بالا که ممکن است به دیواره عروق آسیب برساند و خطر ایجاد لخته را افزایش دهد که می تواند منجر به حمله قلبی و سکته مغزی شود.
چگونه از بروز سکته قلبی جلوگیری کنیم؟
از آنجا که بیماری تصلب شرایین و بیماری عروق کرونر اصلی ترین دلایل سکته قلبی هستند پیشگیری از ابتلا به این دو نوع بیماری خطر ابتلا به حمله قلبی را بسیار کاهش می دهد ، همچنین می توانید خطر ابتلا به بیماری های قلبی و حملات قلبی را با استفاده از موارد زیر بسیار کاهش دهید:
- داشتن رژیم غذایی کم چربی و پر فیبر ، مانند غلات کامل ، میوه و سبزیجات
- محدود کردن مصرف الکل به بیش از یک نوشیدنی در روز برای زنان و دو نوشیدنی در روز برای آقایان
- حفظ وزن سالم
- ترک سیگار کشیدن
- شرکت در یک برنامه ورزشی منظم ، حتی اگر وزن خوبی دارید
- کاهش استرس بیش از حد
همچنین به دنبال مراقبت های پزشکی منظم و پیگیری برنامه درمانی خود برای کاهش و بهبود شرایطی مانند کلسترول بالا ، فشار خون بالا و دیابت نوع ۲ باشید
پزشکان چگونه سکته قلبی را تشخیص می دهند؟
اگر شما یا یکی از عزیزانتان فکر می کنید دچار حمله قلبی شده اید سریعا با اورژانس تماس بگیرید. ارائه دهندگان خدمات پزشکی در بخش اورژانس یا آمبولانس از شما نوار قلب – electrocardiogram (ECG) می گیرند، نوار قلب آنالیز ضربان قلب و ریتم قلب شما می باشد . اگر ECG حمله قلبی را تشخیص دهد ، مداخله فوری لازم است.
سایر آزمایشاتی که پزشکان در تشخیص حمله قلبی می توانند استفاده کنند عبارتند از:
- آزمایش خون برای تشخیص مارکرهای حمله قلبی ، مانند تروپونین
- استفاده از اشعه ایکس در قسمت قفسه سینه برای کمک به رد سایر دلایل احتمالی درد قفسه سینه ، مانند ذات الریه
- آنژیوگرافی کرونر برای تعیین محل جریان خون در معرض خطر است ( آنژیوگرافی ممکن است در طول درمان حمله قلبی نیز انجام شود)
- اکوکاردیوگرام (Echocardiogram) برای ارزیابی اندازه و ساختار قلب در حین پمپاژ
درمان های سکته قلبی چیست؟
هدف از درمان سکته قلبی تسکین درد ، بازگرداندن جریان خون به قلب برای حفظ عضلات قلب و جلوگیری از مرگ بیمار خواهد بود . در صورت تشخیص زود هنگام ، برخی از حملات قلبی قبل از ایجاد آسیب دائمی به قلب و عوارضی مانند نارسایی قلبی و ایست قلبی ، این بیماری با موفقیت درمان می شوند.
برنامه های درمانی سکته قلبی به نوع و شدت حمله قلبی بستگی دارد مانند عوامل خطر ، سبک زندگی و سابقه پزشکی شما و سایر بیماری ها و شرایطی که ممکن است داشته باشید.
روش های مداخله ای برای درمان سکته قلبی
مداخله کرونری از طریق پوست (PCI) ، مانند آنژیوپلاستی با بالون کرونر (coronary balloon angioplasty) که یک روش استاندارد برای درمان این بیماری در صورت انسداد کامل یک یا چند شریان کرونر است و این روش در صورتی قابل استفاده است که از زمان تشخیص ، کمتر از دو ساعت (۱۲۰ دقیقه) بگذرد.
متخصص قلب و عروق معمولاً استنت را بعد از آنژیوپلاستی قرار می دهد تا فضا را باز نگه دارد. آنژیوپلاستی جریان خون در عضله قلب را بازیابی می کند و در صورت وجود انسداد دیگر ، پزشک این روش را تکرار می کند.
درمان های عمومی برای بهبود سکته قلبی
علاوه بر PCI ، مراقبت های عمومی از افرادی که سکته قلبی را تجربه کردند ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- نظارت و تثبیت شدید ریتم قلب و علائم حیاتی ، که در برخی موارد ممکن است به احیای قلبی ریوی (CPR) و اقدامات پیشرفته پشتیبانی از زندگی مانند لوله گذاری و تهویه مکانیکی برای حمایت از تنفس نیاز داشته باشد.
- نظارت بر ضربان قلب و ریتم قلبی شما با استفاده از الکتروکاردیوگرام مداوم –(معروف به EKG یا ECG) و آزمایش خون برای تعیین وجود یا میزان آسیب قلبی
- مراقبت و پیگیری منظم پس از ترخیص از بیمارستان که برای کمک به نظارت بر روند پیشرفت و رفع سریع مشکلات و عوارض بسیار مهم است.
- استفاده از اکسیژن اضافی برای افزایش میزان اکسیژن رسانده شده به بافت قلب و بقیه اندام بدن
- درمان ریتم های غیر طبیعی قلب (آریتمی های قلبی) با داروها و احتمالاً کاردیورژن (cardioversion) یا دفیبریلاسیون الکتریکی ( electrical defibrillation )
داروهایی مورد استفاده برای درمان سکته قلبی
پزشکان انواع مختلفی از داروها را برای درمان حملات قلبی تجویز می کنند ، برخی از این داروها عبارتند از:
- مهار کننده های ACE ( رامیپریل ، لیزینوپریل ، آنالاپریل یا کاپتوپریل) که برای کاهش فشار خون و جلوگیری از نارسایی قلبی استفاده می شوند
- آسپرین برای کمک به جلوگیری از لخته شدن جدید خون
- مسدود کننده های بتا (متوپرولول ، آتنولول و پروپرانولول) برای کاهش فشار خون و کاهش فشار قلب
- هپارین ( Heparin ) یا داروی ضد انعقاد برای جلوگیری از لخته شدن جدید خون
- مرفین برای کاهش درد و اضطراب و کاهش میزان اکسیژن مورد نیاز قلب
- نیتروگلیسیرین برای کمک به گسترش عروق کرونر باریک
داروهای ترومبولیتیک – Thrombolytic (حل کننده لخته) برای تجزیه و حل لخته ای که باعث بروز حملات قلبی می شود ، داروهای ترومبولیتیک اگر در طی سه ساعت از شروع درد قفسه سینه مورد استفاده قرار گیرند ، بسیار موثر خواهند بود .
درمان های جراحی برای سکته قلبی
در برخی موارد ، ممکن است یک عمل جراحی برای بهبود این حملات قلبی لازم باشد ، جراحی های لازم عبارتند از :
بای پس عروق کرونر (Coronary artery bypass) : در این جراحی شریان های جدید پیوند داده می شوند تا عروق کرونر یا عروق مسدود شده را دور بزنند. جریان خون سپس از طریق شریان های جدید سالم به بافت های آسیب دیده قلب هدایت می شود.
کاشت دستگاه دفیبریلاتور – defibrillator ( ضربان ساز) برای نظارت و بازیابی ضربان طبیعی قلب
سایر روش های درمانی برای سکته قلبی
سایر روش های درمانی که ممکن است به عنوان بخشی از یک برنامه درمانی کامل برای حملات قلبی توصیه شود، عبارتند از :
توانبخشی قلب و فیزیوتراپی برای تقویت بدن ، کاهش عوارض ، افزایش هوشیاری ، کاهش خستگی ، بهبود سلامت کلی و تقویت توانایی عملکرد در فعالیت های روزمره
درمان های مکمل یا جایگزین مانند طب سوزنی ، ماساژ درمانی و یوگا برای کمک به کاهش استرس ، افزایش انعطاف پذیری و بهبود رفاه بیمار.
درمان های مکمل به معنای جایگزینی مراقبت های پزشکی کامل نیستند و اگر از مکمل های غذایی یا داروهای بدون نسخه استفاده می کنید حتما به پزشک خود اطلاع دهید زیرا این داروها ممکن است با درمان دارویی تجویز شده برای شما تداخل ایجاد کند .
عوارض احتمالی سکته قلبی چیست؟
عوارض حملات قلبی تهدید کننده جدی برای زندگی خواهند بود و وقتی قلب در اثر سکته قلبی آسیب می بیند ، ضعیف می شود و دیگر قادر به پمپاژ خون به طور موثر در بدن نخواهد بود ، این عارضه نارسایی قلبی نامیده می شود.
آسیب به قلب ناشی از حملات قلبی همچنین می تواند باعث ایجاد ناهنجاری های تهدید کننده زندگی در ریتم قلب شود (آریتمی های قلبی). آریتمی های قلبی خاصی مانند تاکی کاردیای بطنی و فیبریلاسیون بطنی می توانند قلب را در پمپاژ خون ، کاملاً ناتوان کنند. این آریتمی های قلبی می توانند منجر به ایست قلبی (با توقف ضربان قلب) و مرگ در عرض چند دقیقه شوند.
سکته قلبی همچنین می تواند منجر به ایجاد لخته هایی خون در بدن شود ، که اندام های بدن را دچار مشکل خواهد کرد . حمله قلبی همچنین می تواند منجر به ناتوانی جدی و دائمی شود.
با پیروی از برنامه درمانی که توسط پزشک برای شما طراحی شده است ، می توانید در به حداقل رساندن خطرات جدی حملات قلبی به خود بسیار کمک کنید. عوارض سکته قلبی عبارتند از:
- لخته های خونی که باعث سکته مغزی و آمبولی ریه می شوند (لخته شدن خون در ریه ها)
- ایست قلبی
- شوک قلبی
- معلولیت
- آریتمی قلبی کشنده
- نارسایی قلبی
- آسیب دریچه قلب
