آندوسکوپی چیست و چه کاربردهایی دارد؟
آندوسکوپی (Endoscopy) یک روش پزشکی است که در آن از آندوسکوپ (endoscope) استفاده می شود. آندوسکوپ ابزاری کوچک و شبیه لوله است که از طریق یک برش کوچک یا از طریق دهان به بدن وارد می شود. این دستگاه دارای یک دوربین است که تصاویر داخل بدن شما را به صفحه نمایش می فرستد.
پزشکان از روش آندوسکوپی برای تشخیص و درمان بسیاری از بیماری ها استفاده می کنند. نمونه های رایج آن شامل زخم معده ، آپاندیسیت ، پولیپ روده بزرگ و آندومتریوز است .روشهای آندوسکوپی روش های کم تهاجمی هستند زیرا آندوسکوپ از طریق یک برش کوچک یا از طریق منافذ بدن مانند دهان یا مقعد به بدن وارد می شود.
شما ممکن است گزینه های دیگری برای تشخیص یا درمان بیماری خود داشته باشید. قبل از انجام آندوسکوپی ، در مورد همه گزینه های درمانی خود با پزشک صحبت کنید. در ادامه مقاله در نشریه جهان شیمی فیزیک توضیحات بیشتری در این رابطه ارائه می گردد لطفا همراه ما باشید.
انواع آندوسکوپی
انواع روش های آندوسکوپی شامل موارد زیر است:
آرتروسکوپی (Arthroscopy)
مفاصل را معاینه و بررسی می کند. این کار شامل قرار دادن آندوسکوپ از طریق یک برش کوچک در نزدیکی مفصل است.
برونکوسکوپی (Bronchoscopy)
مجاری تنفسی و ریه ها را معاینه و بررسی می کند. این کار شامل قرار دادن آندوسکوپ در بدن از طریق دهان یا بینی به لوله تنفسی و ریه ها است.
کولونوسکوپی و سیگموئیدوسکوپی (Colonoscopy and sigmoidoscopy)
روده بزرگ را بررسی و معاینه می کنند. این روش ها شامل قرار دادن آندوسکوپ در روده بزرگ از طریق مقعد است.
سیستوسکوپی و اوتروسکوپی (Cystoscopy and ureteroscopy )
مجرای ادرار ، مثانه و حالب دستگاه ادراری را بررسی و معاینه می کند. این روش ها شامل قرار دادن آندوسکوپ داخل مجرای ادراری ، مثانه و احتمالاً حالب ها است.
لاپاراسکوپی (Laparoscopy)
شکم یا لگن را معاینه و بررسی می کند. این کار با قرار دادن آندوسکوپ از طریق یک برش کوچک در ناحیه شکم یا لگن صورت می گیرد.
آندوسکوپی دستگاه گوارش فوقانی
آندوسکوپی دستگاه گوارش فوقانی (Upper gastrointestinal endoscopy ) شامل مری ، معده و اثنی عشر که قسمت اول روده کوچک را بررسی و معاینه می کند. اگر فقط مری درگیر است، که esophagoscopy نامیده می شود اگر همه این اندام ها درگیر باشند ، آن را آندوسکوپی (EGD) می نامند. این روش با وارد کردن آندوسکوپ از طریق دهان به مری و احتمالاً معده و اثنی عشر انجام می شود.
چرا آندوسکوپی انجام می شود؟
پزشک شما ممکن است برای تشخیص و درمان انواع بیماری ها ، اختلالات و شرایط بیمار، آندوسکوپی را توصیه کند. یک دلیل شایع برای انجام آن نمونه برداری از بافت است که شامل برداشتن نمونه هایی از بافت ها برای بررسی بیماری یا بدخیمی است. دلایل دیگر آندوسکوپی عبارتند از:
بیماری ارگان های شکمی
بیماری زنان و لگن ، مانند درد شکم ، فتق ( hernias ) ، آپاندیسیت ، ناباروری ، بیماری کیسه صفرا ، ضربه طحال ، فیبروم رحم ( uterine fibroids ) ، آندومتریوز ( endometriosis) ، کیست تخمدان ، حاملگی خارج رحمی ، بیماری های التهابی لگن ، درد مزمن لگن و تومورهای شکم یا لگن یا سرطان.
شرایط ارتوپدی
مانند آسیب های حاد یا مزمن مفاصل و درد، التهاب مفاصل، غضروف و یا رباط پاره، شرایط روتاتور کاف ( rotator cuff conditions )، سندرم تونل مچ دست ( carpal tunnel syndrome ) ، دررفتگی مزمن و نرمی استخوان و یا غضروف ( loose bone or cartilage. ).
بیماری های دستگاه گوارش تحتانی
مانند کم خونی ، درد پایین شکم ، پولیپ روده بزرگ ، غربالگری سرطان روده بزرگ ، خونریزی مقعدی یا مدفوع خونی و بیماری های روده ای مانند دیورتیکولوز و دیورتیکولیت – Diverticulosis and diverticulitis (حفره های به وجود آمده در روده که به مرور زمان ایجاد می شود و عفونت می کند).
بیماری های ریوی
مانند آبسه ریه ، سرطان ریه یا تومور ، سرفه کردن خون ، جسم خارجی ، مایعات یا مواد موجود در مجاری تنفسی ، عفونت های مجاری هوایی ، سرفه مزمن ، آتلکتازی – atelectasis (تجزیه ریه) و بیماری بینابینی ریه – interstitial lung disease (التهاب عمیق ریه ها)
بیماری های دستگاه گوارش فوقانی
مانند درد فوقانی شکم ، استفراغ خونی ، مشکل در بلع ، ریفلاکس معده ، کم خونی ، تومورها ، پولیپ ها ، واریس مری ، سرطان مری و زخم های معده.
مشکلات سیستم ادراری
مانند سنگ کلیه ، درد لگن ، بزرگ شدن پروستات ، تنگی مجرای ادرار ، سلول های غیر طبیعی در ادرار ، عفونت های مکرر دستگاه ادراری ، و ادرار دردناک مکرر یا خونی. قبل از تصمیم گیری در مورد آندوسکوپی ، از پزشک خود در مورد تمام گزینه های درمانی خود سوال کنید و درمان های دیگر را در نظر بگیرید.
آندوسکوپی چگونه انجام می شود؟
آندوسکوپی در مطب پزشک ، بیمارستان یا محیط جراحی سرپایی انجام می شود. در برخی از انواع آندوسکوپی از آرام بخش یا بیهوشی استفاده می شود. برخی از اقدامات پیچیده تر هستند و به بیهوشی عمومی و بستری شدن در بیمارستان نیاز دارند.
آندوسکوپی بسته به روش ، علائم یا تشخیص پزشک و سایر عوامل متفاوت است. آندوسکوپی با قرار دادن آندوسکوپ از طریق یک برش کوچک یا از طریق منافذ بدن ، مانند دهان ، انجام می شود. انواع آندوسکوپی عبارتند از:
آرتروسکوپی
شامل قرار دادن آندوسکوپ از طریق یک برش کوچک در نزدیکی مفصل است. توسط جراح ارتوپدی انجام می شود . بسته به نوع عمل از بی حسی عمومی ، نخاعی یا موضعی استفاده می شود.
برونکوسکوپی
شامل قرار دادن آندوسکوپ از طریق دهان یا بینی به لوله تنفسی و ریه ها است. این کار توسط یک متخصص ریه ، متخصص بیماری های ریوی یا یک جراح قفسه سینه (جراح قفسه سینه) انجام می شود. این روش غالباً با استفاده از آرام بخش انجام می شود و برای آرام سازی گلو ، بی حس کننده موضعی تزریق می شود. در برخی موارد ، به طور کلی بیهوشی ممکن است لازم باشد.
کولونوسکوپی و سیگموئیدوسکوپی
شامل قرار دادن آندوسکوپ در روده بزرگ از طریق مقعد است که توسط متخصص بیماری های دستگاه گوارش انجام می شوند و از آرامبخش اغلب برای کاهش اضطراب و ناراحتی استفاده می شود.
سیستوسکوپی و اورتروسکوپی
شامل قرار دادن آندوسکوپ از طریق مجرای ادرار و داخل مثانه و احتمالاً حالب ها است. این اقدامات به طور کلی توسط متخصص ارولوژی ، متخصص بیماری های سیستم ادراری و تولید مثل انجام می شود. از بی حسی موضعی برای بی حس شدن مجرای ادرار استفاده می شود.
لاپاراسکوپی
شامل قرار دادن آندوسکوپ از طریق یک برش کوچک در ناحیه شکم یا لگن است. این عمل به طور کلی توسط ، جراح عمومی یا متخصص زنان و زایمان ، متخصص بیماری های سیستم تولید مثل زنان انجام می شود. از بیهوشی عمومی یا گاهی بی حسی نخاعی استفاده می شود تا در طول عمل احساس درد نکنند.
آندوسکوپی دستگاه گوارش فوقانی
شامل قرار دادن آندوسکوپ از طریق دهان به مری ، معده و احتمالاً اثنی عشر ، قسمت اول روده کوچک است که توسط متخصص گوارش انجام می شود. از آرامبخش اغلب برای به حداقل رساندن اضطراب و ناراحتی استفاده می شود. برای بی حسی گلو ممکن است از بی حسی موضعی استفاده شود.
آیا حین آندوسکوپی احساس درد خواهیم داشت؟
راحتی و آرامش بیمار برای پزشک مهم است. ممکن است از برخی اقدامات ناراحتی داشته باشید. پزشک درد یا ناراحتی شما را درمان می کند. اگر ناراحت هستید ، به پزشک خود بگویید. یک یا چند دارو برای راحت نگه داشتن شما در حین این روش وجود دارد.
بیهوشی عمومی ترکیبی از داروها و گازهای داخل وریدی (IV) است که شما را در یک خواب عمیق فرو می برد. شما از این روش بی اطلاع هستید و دردی احساس نمی کنید. همچنین ممکن است علاوه بر بیهوشی عمومی ، تزریق بلوک عصب محیطی نیز انجام شود. ماده بیهوشی از طریق یک لوله کوچک وارد شده در نزدیک محل جراحی شما برای کنترل درد در حین و بعد از اندوسکوپی وارد می شود.
بهتر است بدانید:
داروهای مسکن از راه وریدی یا از راه خوراکی تجویز می شوند. بیهوشی موضعی به عنوان بلوک عصبی نیز شناخته می شود. که شامل تزریق ماده بی حسی در اطراف اعصاب خاص برای بی حس شدن ناحیه وسیعی از بدن است. برای بی حس کردن ناحیه کوچک تر ، پزشک بی حس کننده را در پوست و بافت های اطراف ناحیه عمل (بی حسی موضعی) تزریق می کند. احتمالاً با بی حسی منطقه ای آرامش خواهید داشت تا شما را آرام و راحت نگه دارد.
آرام بخش معمولاً از طریق IV انجام می شود. باعث خواب آلودگی و آرامش می شود و ممکن است از آرام بخش عمیق تری استفاده شود که به آن آرامش آگاهانه می گویند. بیمارانی که آرام بخشی آگاهانه دارند معمولاً از این روش بی اطلاع هستند و ممکن است آن را به خاطر نیاورند.
بیهوشی موضعی روی سطح پوست یا مخاط اعمال می شود. به عنوان مثال می توان از غرغره یا اسپری گلو با ماده بی حس کننده برای کمک به بی حس شدن محل و کاهش رفلکس استفاده کرد.
خطرات و عوارض احتمالی آندوسکوپی چیست؟
مانند همه جراحی ها ، آندوسکوپی خطرات و عوارض احتمالی را شامل می شود. عوارض آن جدی نیست اما ممکن است در بعضی موارد جدی و خطری برای زندگی باشد. عوارض ممکن است در حین جراحی یا بهبودی ایجاد شود.
خطرات کلی آندوسکوپی
عوارض آندوسکوپی شامل موارد زیر است:
- واکنش نامطلوب یا مشکلات مربوط به آرام بخش یا داروها ، مانند واکنش آلرژیک و مشکلات تنفسی
- خون ریزی
- عفونت
- درد
- سوراخ شدن یا پارگی بافت موضعی
روش های خاص آندوسکوپی چه عوارضی ممکن است داشته باشند؟
- آرتروسکوپی می تواند منجر به لخته شدن خون ، تورم شدید مفصل و آسیب عصب یا رگ های خونی شود.
- برونکوسکوپی می تواند منجر به گلودرد ، گرفتگی صدا ، تب ، ذات الریه و پنوموتوراکس یا پنومونی شود.
- کولونوسکوپی و سیگموئیدوسکوپی می توانند منجر به حالت تهوع و استفراغ ، ناراحتی مقعدی ، نفخ ، سوراخ شدن روده بزرگ ، خونریزی و کم آبی بدن به دلیل مصرف ملین قبل از عمل شوند.
- سیستوسکوپی و ارتروسکوپی می توانند منجر به خونریزی و عفونت ادراری شوند.
- لاپاراسکوپی می تواند منجر به آسیب رگ های خونی یا اندام شود ، که ممکن است به ترمیم یا جراحی بیشتر نیاز داشته باشد.
- آندوسکوپی دستگاه گوارش فوقانی می تواند منجر به سوراخ شدن دستگاه گوارش فوقانی ، مشکل در بلع ، خونریزی و گلو درد شود.
چگونه می توان عوارض آندوسکوپی را کاهش داد؟
با پیروی از برنامه درمانی مناسب می توانید خطر برخی از عوارض را کاهش دهید:
به دنبال فعالیت ، محدودیت ها و توصیه های مربوط به رژیم غذایی و سبک زندگی قبل از اقدام و در طی دوره نقاهت بلافاصله پزشک خود را از هرگونه نگرانی مانند خونریزی ، تب یا افزایش درد مطلع کنید.
- داروهای خود را دقیقاً طبق دستور مصرف کنید
- در صورت بروز حساسیت به پزشک خود بگویید
چه موقع می توانم به خانه بروم؟
شما پس از اندوسکوپی در اتاق خواهید ماند تا زمانی که به هوش بیایید ، به خوبی نفس بکشید و علائم حیاتی شما پایدار باشد. اگر در حین جراحی لوله ای در نای شما قرار داده شود ممکن است گلودرد داشته باشید. این معمولاً موقتی است ، اما اگر احساس ناراحتی می کنید باید به پزشک خود بگویید.
شما همان روز که عمل سرپایی انجام می دهید به خانه خواهید رفت. خواب آلود خواهید بود و نمی توانید ۲۴ ساعت رانندگی کنید. شما به یک همراه احتیاج دارید و کسی باید روز اول پیش شما باشد.
ممکن است پس از انجام اقدامات گسترده مانند برخی از انواع آرتروسکوپی ، برونکوسکوپی و لاپاراسکوپی ، به بستری در بیمارستان نیاز باشد .
چه موقع باید با دکترم تماس بگیرم؟
در صورت داشتن مشکلات زیر فوراً با پزشک خود تماس بگیرید یا فوراً به درمان پزشکی بپردازید.
- خونریزی ، از جمله مدفوع خونی یا سیاه ، خونریزی مقعدی ، یا استفراغ خونی
- ادرار خونی یا مشکل در ادرار کردن ، به خصوص اگر بعد از رسیدن به خانه زیاد شود یا مطابق انتظار از بین نرود.
- مشکلات تنفسی ، مانند تنگی نفس ، دشواری تنفس ، تنفس سخت ، یا خس خس کردن سینه
- تغییر در هوشیاری ، مانند از دست دادن حواس، عدم پاسخگویی یا گیجی
- درد قفسه سینه ، تنگی قفسه سینه ، فشار قفسه سینه ، و یا تپش قلب
- سرفه ای که از بین نمی رود
- عدم توانایی در دفع ادرار یا دفع مدفوع
- درد پا ، قرمزی یا تورم ، به خصوص در ساق پا ، که ممکن است نشان دهنده لخته شدن خون باشد
- دردی که توسط داروی ضد درد شما کنترل نمی شود
- گلودرد یا گرفتگی صدا که بیش از حد انتظار طول می کشد
- تخلیه غیر منتظره ، چرک ، قرمزی یا تورم در قسمت شکاف بدن
بعد از انجام عمل اندوسکوپی کوچک نباید تب داشته باشید ، اما تب درجه پایین (کمتر از ۱۰۱ درجه فارنهایت) برای چند روز پس از یک عمل جراحی بزرگ لاپاراسکوپی شایع است و لزوما نشانه عفونت جراحی نیست. شما باید دستورالعمل های خاص پزشک خود را در مورد زمان تب دنبال کنید.
