کولونوسکوپی چیست و چگونه انجام می شود؟
کولونوسکوپی (colonoscopy) روشی است که با استفاده از ابزاری انعطاف پذیر و باریک به نام کولونوسکوپ ، پوشش روده بزرگ (colon) و راست روده (rectum) شما را مورد بررسی قرار می گیرد. کولونوسکوپ (colonoscope) دوربینی دارد که تصاویر داخل روده بزرگ شما را به صفحه نمایش منتقل می کند.
کولون و راست روده ، روده بزرگ (large intestine) را تشکیل می دهند که گاهی large bowel نیز نامیده می شود. روده بزرگ عضوی توخالی می باشد که در داخل شکم شما جای گرفته است و با برداشتن آب مواد هضم شده و تشکیل مدفوع در گوارش غذا نقش مهمی را در بدن ایفا می کند .
کولونوسکوپی ، آزمایش مهمی است که می تواند سرطان روده بزرگ را در اولین مرحله شناسایی کند و این سرطان را به موقع درمان کند ، همچنین به تشخیص بیماری های روده ای غیر قابل توضیح ، مانند تغییر در حرکات روده ، درد شکم یا خونریزی مقعدی کمک می کند. در ادامه مقاله در نشریه جهان شیمی فیزیک توضیحات بیشتری در این رابطه ارائه می گردد لطفا همراه ما باشید.
انواع کولونوسکوپی
کولونوسکوپی تنها روشی است که برای آزمایش سرطان روده بزرگ (colon cancer) استفاده می شود. تمام گزینه های غربالگری و آزمایش را با پزشک خود در میان بگذارید تا بفهمید کدام گزینه ها برای شما مناسب هستند. انواع روش های کولونوسکوپی شامل موارد زیر است:
کولونوسکوپی (colonoscopy) یک روش آندوسکوپی است که شامل عبور دادن کولونوسکوپ به روده بزرگ از طریق مقعد می باشد. کولونوسکوپ حاوی دوربینی است که تصاویر داخل روده بزرگ شما را به صفحه نمایش منتقل می کند.
کولونوسکوپی مجازی (Virtual colonoscopy) نوعی اسکن رایانه ای (CT) است که با استفاده از اشعه ایکس تصاویر داخل روده بزرگ را تولید می کند. کولونوسکوپی مجازی علیرغم نام آن ، یک عمل آندوسکوپی واقعی نیست زیرا شامل عبور دادن کولونوسکوپ در روده بزرگ نیست.
اقدامات لازم هنگام کولونوسکوپی
پزشک شما ممکن است علاوه بر کولونوسکوپی ، اقدامات دیگری را برای تشخیص یا درمان برخی بیماری ها برای شما انجام دهد که عبارتند از:
کنترل خونریزی در روده بزرگ که این عمل شامل تزریق داروها ، استفاده از گیره ها یا مهر و موم کردن رگ های خونریزی کننده با استفاده از گرما می باشد. برداشتن پولیپ های (polyps) روده بزرگ که یک رشد غیرطبیعی در روده بزرگ است و می تواند سرطانی شود.
نمونه برداری از بافت ، که شامل برداشتن پولیپ ها یا نمونه هایی از بافت های روده ای غیر طبیعی می باشد و این بافت ها در آزمایشگاه از نظر سرطانی بودن و سایر بیماری ها مورد بررسی و آزمایش قرار می گیرند .
چرا کولونوسکوپی انجام می شود؟
پزشک شما ممکن است کولونوسکوپی را برای تشخیص و درمان بیماری ها و شرایط روده بزرگ و راست روده برای شما تجویز کند ، از جمله:
درد شکمی (Abdominal pain)
اگر علت اصلی آن با آزمایش کمتر تهاجمی پیدا نشده باشد ، زیرا درد شکم می تواند به دلیل شرایط مختلفی مانند بیماری التهابی روده ( inflammatory bowel disease ) ، دیورتیکولیت ( diverticulitis ) و زخم روده ( intestinal ulcer ) ایجاد شود.
کم خونی – Anemia
تعداد پایین گلبول های قرمز خون اگر علت اصلی آن با آزمایش کمتر تهاجمی پیدا نشده باشد، می توان برای شناسایی مکان های احتمالی خونریزی از کولونوسکوپی استفاده کرد.
علائم خونریزی ، مانند خونریزی از رکتوم، مدفوع خونی یا سیاه و سفید رنگ ، مدفوع قیری که دلایل احتمالی این نوع علائم شامل سرطان روده بزرگ و التهاب یا آسیب روده می باشد .
حرکات روده
اسهال مزمن که در اثر تغییرات حرکات روده در اثر شرایط مختلفی مانند التهاب روده و سرطان روده بزرگ ایجاد می شود .
پولیپ های روده بزرگ
پولیپ رشد غیر طبیعی در روده بزرگ است که می تواند سرطانی شود و در بعضی موارد ، ابتدا پولیپ ها طی یک روش دیگری به نام انمای باریم (barium enema) شناسایی می شوند و در طی کولونوسکوپی برداشته می شوند تا مورد آزمایش و بررسی بیشتر قرار بگیرند .
غربالگری سرطان روده بزرگ
غربالگری که با کولونوسکوپی می توان بافت های غیر طبیعی و پولیپ های موجود در روده بزرگ را قبل از اینکه به سرطان تبدیل شوند ، شناسایی کرد و از بین برد.
دیورتیکولوز و دیورتیکولیت
دیورتیکولوز و دیورتیکولیت (Diverticulosis and diverticulitis) حفره هایی در روده هستند که با گذشت زمان ایجاد می شود و می تواند آلوده شود یا باعث خونریزی شود. بیماری التهابی روده ، که شامل کولیت اولسراتیو ( ulcerative colitis) و بیماری کرون است.
کاهش غیر طبیعی وزن
کاهش غیر طبیعی وزن اگر علت غیرقابل توجیه آن از طریق آزمایش های دیگر مشخص نشده باشد ،باید مورد آزمایش کولونوسکوپی قرار گیرد.
کولونوسکوپی چگونه انجام می شود؟
کولونوسکوپی شما در بیمارستان یا در موارد سرپایی انجام می شود و این روش حدود ۳۰ دقیقه طول می کشد و به طور کلی شامل این مراحل است:
۱- شما برای ازمایش آماده می شوید و لباس مناسب می پوشیید
۲- به پهلوی چپ روی یک میز دراز خواهید کشید و زانوهای خود را به سمت بالا می کشید.
۳- یک آرامبخش سبک برای خواب آلودگی ، آرامش و داروی ضد درد به شما تزریق می شود. بعضی اوقات از آرام بخشی یا بیهوشی عمیق تری استفاده می شود که باعث آرامش و بی اطلاعی شما از عمل می شود.
۴- پزشک شما کولونوسکوپ را به آرامی از طریق مقعد به سمت راست روده و روده بزرگ شما به حرکت در می آورد .
۵- پزشک شما هوا را به روده بزرگ شما وارد می کند ، مدفوع و مایعات در صورت لزوم از طریق کولونوسکوپ خارج می شوند. این عمل باعث بهبود نمای پوشش روده می شود.
۶- پزشک شما کولونوسکوپ را به آرامی از روده بزرگ و راست روده بیرون می کشد و آن را از نظر وجود هرگونه ناهنجاری مورد بررسی قرار می دهد . در این مدت ممکن است روش های دیگری مانند بیوپسی بافت نیز بر روی شما انجام شود.
آیا کولونوسکوپی با احساس درد همراه خواهد بود ؟
راحتی و آرامش شما برای تیم پزشکی شما بسیار مهم است. در حین این عمل ممکن است احساس فشار و گرفتگی مختصری داشته باشید . پزشک شما به اندازه کافی داروهای آرامبخش به شما می دهد تا راحت باشید .
خطرات و عوارض احتمالی عمل کولونوسکوپی چیست؟
عوارض بعد از انجام آزمایش کولونوسکوپی بسیار نادر است ، اما هر روشی شامل خطرات و عوارضی احتمالی نیز می باشد که ممکن است در بعضی موارد برای زندگی خطرات بسیار جدی بوجود آورد ، این عوارض ممکن است در طول عمل یا پس از مدت زمان کوتاهی بهبود یابد. خطرات و عوارض احتمالی کولونوسکوپی شامل موارد زیر است:
- واکنش نامطلوب یا مشکلات مربوط به آرام بخش ها یا داروهای مورد استفاده ، مانند واکنش آلرژیک و مشکلات تنفسی
- خون ریزی
- کمبود آب بدن به دلیل مصرف ملین قبل از عمل
- اختلالات دستگاه گوارش ، مانند حالت تهوع ، استفراغ و ناراحتی رکتوم
- عفونت
- سوراخ شدن روده بزرگ
چگونه خطرات ابتلا به عوارض کولونوسکوپی را کاهش دهیم؟
با استفاده از موارد زیر می توانید خطر عوارض خاص این روش را به مقدار زیادی کاهش دهید:
- توصیه های قبل از عمل و در طی بهبودی را به درستی انجام دهید ،مانند محدودیت های غذایی و سبک زندگی
- بلافاصله پزشک خود را از هرگونه نگرانی مانند خونریزی ، تب یا افزایش درد مطلع کنید
- داروهای خود را دقیقاً طبق دستور مصرف کنید
- در صورت بروز حساسیت به پزشک خود اطلاع دهید
در صورت بروز جه علائم و مشکلاتی باید به پزشک مراجعه کرد ؟
در صورت داشتن موارد زیر ، سریعا با پزشک خود تماس بگیرید یا فوراً به مراقبت های پزشکی مراجعه کنید :
- خون ریزی شدید
- تب (بعد از انجام آزمایش جزئی نباید تب داشته باشید)
- دردی که توسط داروی مسکن کنترل نمی شود
