کاربرد فرمالدهید چیست و چه عوارضی دارد؟

فرمالدهید یا فرمالین نوعی ماده شیمیایی است که در گروه آلدهید ها جای گرفته است. فرمول فرمالدهید به صورت CH_۲O شناخته می شود. خواص فرمالدهید موجب شده است تا از آن در صنایع مختلف استفاده شود. از کاربرد فرمالدهید در بیولوژی، داروسازی، تولید مواد شیمیایی و… استفاده می شود. رزین فرمالدهید، رزین ملامین، رزین فنول فرمالدهید و… از محصولاتی هستند که از فرمالدهید حاصل می آیند. انواع فرمالدهید در گرید های مختلفی تولید و در بازار عرضه می شوند. قیمت فرمالدهید با توجه به گرید تولید شده و درجه خلوص آن می تواند مقادیر متفاوتی را دربرداشته باشد. برای خرید فرمالدهید می توان به سایت های معتبر فروش و یا مراکز فروش حضوری مراجعه نمود. فروش فرمالدهید به صورت حضوری و غیر حضوری امکان پذیر است.

توجه شود که همواره عوارض فرمالدهید نیز در استفاده نادرست آن وجود داشته و برای ممانعت از بروز عوارض ناخواسته باید در استفاده از فرمالدهید جوانب اطمینان را رعایت نمود.

فرمالدهید چیست

فرمالدهید به عنوان ساده ‌ترین آلدهید در سال ۱۸۵۹ میلادی شناخته شده است. این ماده هم به طور مصنوعی و هم به صورت طبیعی بوسیله گیاهان، جانوران و انسان‌ ها تولید می شود. در صنایع چوبی، تولید رنگ‌ و محصولات مراقبت از مو از این ماده بسیار استفاده می شود. فرمالدهید خالص گازی بدبو، بی ‌رنگ است. جالب است بدانید این آلدهید نسبت به سایر اعضای گروه آلدهید دیرتر شناخته می شود. زیرا توسط فرایند اکسیداسیون نوری به سرعت شکسته شده و به پارافرمالدهید تبدیل می گردد. در ساختار فرمالدهید اتم‌های کربن، هیدروژن و اکسیژن وجود دارند. این ماده یک ترکیب شیمیایی صنعتی محسوب شده و در بسیاری از فرآیند های صنعتی کارایی دارد.

فرمول فرمالدهید

فرمالدهید ماده ای از خانواده آلدهیدها است. بنابراین خواصی مشابه با ترکیبات این گروه دارد. اما یکی از تفاوت‌ های بارز آن با دیگر مواد هم خانواده اش واکنش پذیری بالای آن است. این واکنش پذیری بالا وجه تمایز فرمالدهید با سایر ترکیبات هم ردیف خود است. فرمول فرمالدهید به صورت CH_۲O بوده و این ماده یک الکتروفیل قوی است. این ماده در واکنش های جانشینی الکتروفیلی آروماتیک با ترکیبات آروماتیک شرکت می کند. فرمالدهید و فرمالین به دلیل داشتن ویژگی های الکتروفیلی با آلکان‌ها، واکنش افزایشی الکتروفیلی خواهند داشت.

خواص فرمالدهید

این ماده توسط جانداران و برخی از واکنش های شیمیایی غیر آلی تولید می گردد. فرمالدئید در مقادیر کم توسط بدن انسان هم تولید می گردد. اما توجه شود که در غلظت های بالا، همانند بسیاری از مواد زائد بدن انسان دارای خواص سمی است. بدن تنها به اندازه ای فرمالدئید تولید می کند که توسط کبد و کلیه ها به آسانی کنترل گردد.

توجه شود که تنفس فرمالدئید می تواند منجر به تحریک ریه و سینوس ها شود. افزایش خطر ابتلا به سرطان های خاص نیز از دیگر عوارض طولانی مدت این ماده استفاده از فرمالدهید و مشتقات آن امروزه در حال افزایش بوده و به همین دلیل تولید این ماده در جهان رو به افزایش نهاده است. جالب است بدانید این ماده در شکل های متفاوتی همچون گاز، مایع بی رنگ، پودر کریستالی و قرصی تولید و عرضه می گردد. در هر یک از این موارد ممکن است بعضی از خواص ماده متغیر باشد.

تولید صنعتی فرمالدهید

این ماده در صنع مورد استفاده قرار می گیرد. بنابراین بسیاری از کارخانه ها در سراسر جهان از این ماده تولید می کنند. کارخانه‌ های تولید کننده این ماده را با کیفیت ‌های متفاوتی تولید می‌ کنند. در واقع تولید فرمالدهید در کارخانه ها به روش صنعتی در گرید هایی با درجه خلوص های مختلف تولید و عرضه می گردد.

برای تولید صنعتی فرمالدهید از راهکار های مختلفی استفاده می شود. اما در حال حاضر این ماده از طریق اکسیداسیون کاتالیزوری متانول حاصل می آید. کاتالیزرو به کار رفته در این روش می تواند متفاوت باشد. برخی از کارخانه ‌ها از مخلوط مولیبدن و اکسید آهن استفاده کرده و برخی نیز از نقره فلزی به عنوان کاتالیزور استفاده خواهند نمود.

اگر جهت تولید فرمالدهید از مولیبدن و اکسید آهن استفاده گردد، باید دمای واکنش به ۴۰۰ درجه برسد تا منجر به تولید فرمالدهید ‌شود. اما اگر از نقره فلزی استفاده گردد، برای تولید آن به دمای واکنش ۶۵۰ درجه نیاز خواهد بود.

فرمالدهید در چه چیزهایی وجود دارد

این ماده صنعتی در تولید رزین‌ های فرمالدهیدی همچون فیلم عکاسی، لمینت چوبی، تخته‌ های نئوپان و رزین های اوره فرمالدهید و در ترکیب برخی از چسب‌ها، MDF و تخته های سه‌لا مورد استفاده قرار می گیرد. این ماده در صنایع کابینت سازی و محصولات چوبی نیز از کاربردهای زیادی برخوردار است. درواقع خواص مطلوب فرمآلدهید موجب شده تا در تولید رزین مورد استفاد قرار گیرد.

لازم به ذکر است که این ماده در فرم تجاری مایع وجود داشته که به آن فرمالین گفته می شود. برای ضد عفونی کردن و همچنین نگهداری از نمونه‌ های زیستی می توان از این ماده بهره برد. بعلاوه این ماده در تست‌هایی دارویی نیز مورد استفاده قرار می گیرد.  از این آلدهید به همراه سولفوریک ‌اسید، معرف مارکیز تولید می گردد. این معرف در شناسایی مواد مخدر کاربرد دارد.

فرمالدهید باعث سرطان می ‌شود

در سال ۱۹۸۰ تحقیقاتی بر روی موش ها نشان داد که فرمالدهید در موش‌ها موجب سرطان خواهد شد. مطالعات انجام شده روی کارگرانی که در معرض غلظت های بالایی از فرمالدهید داشتند نیز نشان داد که این ماده موجب نوعی سرطان خون موسوم به (Myeloid Leukemia)  و سرطان‌ های نادری همچون سرطان سینوس، حفره بینی و گلو خواهد شد. بنابراین مطالعات فرمآلدهید در سال ۲۰۱۱ به عنوان ماده سرطان ‌زا معرفی شد. توصیه می‌شود افرادی که با فرمالدئید به طور مداوم سروکار دارند، از تهویه مناسب و ماسک های محافظتی مناسب با کارایی بالا استفاده کنند.

فرمالدهید در کراتین

محصولات صافی مو، محصولاتی هستند که برای صاف کردن مو یا صاف نمودن فر مو مورد توجه قرار دارند. محلول صاف یا صاف کننده مو اغلب روی موی انسان اعمال شده و تحت عملیاتی حرارتی قرار خواهد گرفت. در پایان این فرآیند صافی مو ایجاد گشته و برای حدود ۶ ماه تضمین می گردد. محصولات صافی مو اغلب حاوی فرمآلدهید یا فرمالین و متیلن گلیکول هستند.

هنگامی که محلول قرار داده شده بر مو، حرارت دیده و گرم شود، فرمآلدهید موجود در محصولات صافی در هوا به صورت گاز آزاد خواهند شد. اگر تهویه نامناسب باشد، استنشاق فرمالدئید آزاد شده می تواند موجب آسیب هایی گردد. این آسیب ها به مرور زمان تبدیل به مشکلات جدی تر برای سلامتی خواهد شد.

کاربرد فرمالدهید در بیولوژی

این ماده در زیست شناسی جهت حفظ نمونه های بافت به کار برده می شود. استفاده از این ماده مفید است، زیرا باکتری ها و قارچ ها را خواهد کشت. بعلاوه این ماده قادر است تا شکل نمونه و نیز پیوند با پروتئین ها و DNA را حفظ نماید. فرمالدئید در اغلب موارد در مایعات نگهدارنده بافت استفاده می گردد. استفاده از فرمالدهید زمان فاسد شدن جسد انسان یا حیوان را به مدت بیشتری به تعویق خواهد انداخت. البته توجه شود که استفاده از آن نمی تواند به طور دائم از تجزیه بافت جلوگیری کند. این ماده تنها تجزیه بافت را به تعویق خواهد انداخت. دانشمندان برای حفظ طولانی مدت نمونه ها اغلب از فرآیندهای پلاستیک شدن استفاده كرده و با پلیمرهای بادوام، بافت های نمونه را جایگزین خواهند نمود.

رزین های فرمالدهید

رزین های اوره فرمالدهید

این نوع رزین ها از واکنش اوره و فرمالدهید تولید می شوند. این رزین ها اغلب در نئوپان و تخته سه لا مورد استفاده قرار می گیرند. این رزین ها از ارزان ترین نوع رزین ها بوده و بیشتر از بقیه استفاده می شوند. برای تولید این رزین به روش زیر عمل می شود.

اوره و فرمالین ترکیب گشته و سپس از طریق پمپ به واحد چند مرحله ای وارد می گردند. pH و دما در هر مرحله به صورت دقیق کنترل می گردند. زیرا میزان درجه پلیمریزاسیون در تولید این رزین ها بسیار مهم است. در آخر ترکیب وارد تبخیر کننده پیوسته می شود تا به میزان غلظت مورد نظر برسد. رزین های UF در فرم جامد نیز وجود دارند. اما اغلب آن ها با درصدی از آب اعمال می گردند. رزین های UF از لحاظ وزنی اغلب شامل ۷۰ درصد فرمالدهید هستند. این رزین ها باید هنگام حمل و نقل در جای خشک و خنک نگهداری شوند.

رزین فنول فرمالدهید

رزین فنول فرمالدهید را با نام رزین فنولیک نیز می شناسند. این ترکیبات انواعی از پلیمرهای ترکیبی بوده که از واکنش بین فنول یا فنول های جایگزین با فرمالدهید حاصل می آیند. این رزین ها از اولین انواع رزین های ترکیبی تجاری موجود بشمار می آیند. از رزین فنول فرمالدهید می توان در تولید توپ های بیلیارد، میز کارهای آزمایشگاهی، تولید پوشش ها و انواع چسب استفاده نمود. این مواد درگذشته کاربرد بسیار فراوانی در تولید برد مدار داشتند، اما امروزه توسط رزین های اپوکسی و پوشش های فایبرگلاس جایگزین گشته اند. تولید بردهای مقاوم در برابر آتش از موارد استفاده از این رزین ها بشمار می آید.

رزین های فنول فرمآلدهید به عنوان یک گروه و اغلب از واکنش‌ های پلیمراسیون مرحله‌ ای حاصل می آیند. در این واکنش‌ها ممکن است که کاتالیزورهای بازی و یا اسیدی حضور داشته باشند. واکنش های مرتبط با فنول فرمالدهید تحت تاثیر دما و همچنین pH قرار دارند. نووالاک و رزول ها انواعی از رزین های فنول فرمآلدهید بشمار می آیند. نووالاک از انواع رزین هایی است که نسبت جرمی فرمالدهید به فنول در آن کمتر از یک است. نیز  یکی از انواع رزین هایی است که توسط بازها کاتالیز شده و نسبت فرمالدهید به فنول در آن بیشتر از یک است.

عوارض فرمالدهید

خواص فرمالدهید موجب شده تا به عنوان یک حلال، ضد عفونی کننده و نگهدارنده عالی عمل کند. اما این ماده می تواند برای سلامت انسان خطرناک باشد. این ماده در صورت مصرف خوراکی برای انسان سمی است و می تواند به تحریک پوست، ریه ها و سینوس ها منجر شده و در دراز مدت موجب بروز مشکلات جدی گردد.

سازمان بهداشت امریکا فرمالدئید را به عنوان یک ماده ی سرطان زا معرفی نموده است. این ماده برای کسانی که به طور مداوم با این ماده سر و کار دارند، خطر ابتلا به سرطان را افزایش می دهد. افرادی که به طور مداوم با این ماده در تماس هستند، باید از تجهیزات ایمنی مناسب استفاده نمایند.

بخارات فرمآلدهید می تواند موجب ایجاد آسم شده و برای سینوس ها و پوست حساسیت موقت یا دائمی ایجاد کند. فرمالدئید در تولید و پایان بسیاری از مصالح ساختمانی استفاده می شودف بنابراین میزان مجاز آن در هوای محبوس در ساختمان باید مورد بررسی قرار گیرد.

قیمت خرید و فروش فرمالدهید

همان طور که در بالا اشاره شد، این ماده در صنایع مختلفی استفاده می شود. بنابراین در گرید های مختلفی تولید و عرضه می گردد. قیمت فرمالدهید در بازار با توجه به درجه خلوص و گرید تولید شده متفاوت خواهد بود. نرخ ارز و شرکت تولید کننده نیز از دیگر عوامل موثر بر قیمت این ماده شیمیایی محسوب می شوند. مقدار و حجم بسته بندی و خارجی یا ایرانی بودن محصول نیز از دیگر عوامل موثر بر قیمت محسوب می شوند. توجه شود که محصولات خارجی نسبت به انواع تولید ایران گران تر بوده و بیشتر تحت تاثیر نوسانات نرخ ارز قرار دارند.

برای خرید فرمآلدهید می توان به روش های حضوری و غیر حضوری اقدام نمود. با خرید فرمآلدهید از سایت های معتبر می توان در وقت و هزینه صرفه جویی کرده و بدون واسطه این ماده را تهیه نمود.

سخن آخر

در این مطلب از جهان شیمی فیزیک به بررسی خواص و کاربرد فرمالدئید و موارد مصرف آن در صنعت پرداختیم. این ماده یک ترکیب صنعتی پرمصرف بوده و به همین دلیل به صورت صنعتی تولید می گردد. این ماده در خلوص و گرید های مختلفی تولید و در بازار عرضه می گردد. کاربرد فرمالدهید در تولید انواع رزین بسیار حائز اهمیت است. خرید و فروش این ماده به دلیل کاربرد در صنعت بسیار صورت می پذیرد. البته در استفاده از این ماده باید توجه نموده و عوارض مصرف آن را نیز در نظر گرفت.