لسیتین سویا چیست؟ از خواص مهم و کاربرد های آن چه می دانید؟

لسیتین سویا محصول فرعی تولید روغن سویا و ترکیبی از فسفولیپید ها و سایر ترکیبات غیر فسفولیپید است که به صورت مکانیکی و یا شیمیایی استخراج می شود. این ترکیب به رنگ زرد قهوه ای بوده، معمولا به صورت مایع و به عنوان یک ماده تقویت دهنده و امولسیفایر مفید کاربرد دارد.

لسیتین سویا آب و چربی را به خود جذب می کند. به همین دلیل، به عنوان یک افزودنی در مواد غذایی برای صاف کردن بافت محصولات مانند شکلات مورد استفاده قرار می گیرد. لسیتین سویا به عنوان امولسیفایر در مواد آرایشی و خوراک دام نیز کاربرد دارد.

در این مقاله از نشریه علمی جهان شیمی به بررسی این محصول، ساختار، خواص، کاربرد ها و قیمت لسیتین می پردازیم.

طرز تهیه لسیتین سویا

روغن دانه های گیاهی حاوی مقادیری فسفو لیپید یا فسفاتیدها است. در فرآیند تولید روغن، وجود فسفولیپید ها مضر بوده و در کیفیت روغن تولیدی اثر منفی دارند. از این رو، باید عملیات جداسازی این فسفولیپیدها از روغن انجام شود.

میزان فسفولیپید در دانه سویا نسبت به دیگر دانه های روغنی بیشتر است. این فسفولیپید همان لسیتین سویا است. برای استخراج و جداسازی لسیتین روغن سویا، می توان از حلال ها استفاده کرد.

بهترين حلال برای جدا کردن لسیتین مخلوط متانول و كلروفرم است. از آن جایی که این ماده از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه نیست در کارخانه ها، از نوعی هگزان که پلاریته و هزینه پایین تری دارد استفاده می شود.

مهم ترین ترکیبات لسیتین سویا

مهم ترین ترکیبات لسیتین سویا عبارتند از: روغن سویا ۳۳تا ۳۵ درصد، فسفاتیدیلینو استیل:۲ تا ۲۱ درصد، فسفاتیدیل کولین ۱۹ تا ۲۱ درصد، فسفاتیدیلتانولامین ۸تا ۲۰ درصد، فسفاتیدهای دیگر ۵تا ۱۱ درصد، کربوهیدرات های آزاد ۵ درصد، رطوبت ۱درصد و استرول ها ۲ تا ۵ درصد.

خواص و فواید لسیتین برای سلامتی

یکی از مواد اصلی در ساختار لسیتین، فسفاتیدیل کولین است که فواید بسیاری برای سلامتی دارد. از جمله این فواید عبارتند از:

• مصرف لسیتین در دوران حاملگی برای جنین دارای اهمیت است. زیرا این ماده در تشکیل ساختار مغز و سیستم عصبی اثر مثبتی دارد.
• در تقویت حافظه و جلوگیری از آلزایمر بسیار موثر است.
• این ماده می تواند جذب کلسترول در بدن را کاهش دهد. به این ترتیب، موجب کاهش بیماری های قلبی عروقی و تولید سنگ صفرا می شود.
• خاصیت امولسیون کنندگی لسیتین موجب بهبود بافت مخاطی روده گشته (خاصیت محافظت کننده بر مخاط دارد) و عمل هضم غذا را تسهیل می کند.
• برای حفظ شادابی و طراوت پوست نیز مورد استفاده قرار می گیرد.

لسیتین سویا چه کاربرد هایی دارد

قیمت لسیتین سبب شده این ترکیب در صنایع غذایی و رنگ کاربرد های بسیاری داشته باشد که در ادامه به آن می پردازیم.

• لسیتین در صنایع غذایی حدود دوازده عملكرد دارد. از جمله این عملکرد ها می توان به عنوان امولسیفایر، به عنوان ماده مرطوب كننده، كاهش ویسكوزیته، عوامل آزاد كننده و كنترل تبلور اشاره کرد.
• به عنوان تثبیت کننده مواد غذایی مورد استفاده قرار می گیرد.
• این ماده حلالیت پایینی در آب دارد. اما از خاصیت امولسیفایری خوبی برخوردار است. افزودن این ترکیب به شیر باعث کاهش کشش سطحی چربی ها شده، حل شدن شکر، شکلات و… در آن را تسهیل می کند.
• لسیتین ویسکوزیته مواد (نیمه) مایع را کنترل می کند. در تولید شکلات برای کاهش ویسکوزیته از لسیتین یا کره کاکائو استفاده می شود. این ترکیب به مقدار کمتری در کاهش ویسکوزیته استفاده می شود. در نتیجه از نظر اقتصادی استفاده از آن مقرون به صرفه تر است.
• از این ماده برای بهبود انحلال پذیری پودر های خوراکی در آب استفاده می شود.
• در تولید بیشتر مکمل های غذایی از لسیتین استفاده می شود. این امر به دلیل عدم حساسیت زایی، ارزش تغذیه ای و تاثیرات آن بر سلامتی است.

  

• هنگام تهیه ی خمیر نانوایی باعث کاهش میزان استفاده از تخم مرغ و چربی می شود. علاوه بر این، در پایداری تخمیر و افزایش حجم آن نیز موثر است.
• در صنعت نان پزی از لسیتین به عنوان کنترل کننده میزان شکر و شکلات‌ مصرفی استفاده می شود. علاوه بر این، چسبندگی را نیز کاهش می دهد.
• در صنعت نقاشی برای تولید جوهر نقاشی و فرم پوششی محافظت کننده از سطح مورد استفاده قرار می گیرد.

عوارض جانبی مصرف لسیتین سویا

لسیتین سویا با وجود کربرد ها و فواید بسیاری ه دارد، حاوی پروتئین هایی سویا است که ممکن است آلرژی زا باشند. با این وجود، مقادیر پروتئین سویا وجود در این ترکیب برای تحریک واکنش های آلرژیک در مصرف کنندگان سویا پر خطر نیست.

با وجود این که لسیتین سویا از سویا گرفته شده است، اما بیشتر آلرژن ها در فرآیند تولید از بین می روند. برخی از افراد مبتلا به آلرژی شدید سویا ممکن است نسبت به آن واکنش نشان دهند. بنابراین، افرادی که حساسیت بالایی دارند باید نسبت به آن احتیاط کنند.

با توجه به مطالب گفته شده، به طور کلی این ترکیب یک ماده افزودنی غذایی بی خطر است. قیمت لسیتین مناسب است. از آن جایی که به مقدار کم در غذا وجود دارد، بعید به نظر می رسد برای سلامتی مضر باشد.