سقز چیست؟ از خواص و کاربرد های سقز چه می دانیم؟

سقز، صمغ درختی به همین نام است که به طور طبیی و یا با ایجاد شیار از تنه ی آن استخراج می شود. گیاه سقز که با نام های بنه، پسته کوهی و کندر نیز شناخته می شود کاربرد های فراوانی در صنایع غذایی و دارویی دارد.

طبع این گیاه به صورت تازه گرم و خشک است. سقز خشک شده طبیعتی گرم و خیلی خشک دارد. مصرف این گیاه و صمغ آن برای درمان یبوست، پاکسازی معده، جلوگیری از پوسیدگی دندان و جلای آن، رفع بوی بد دهان، تقویت چشم، تقویت سیستم ایمنی بدن، کنترل دیابت، رفع مشکلات قلبی عروقی و … مفید است.

در این مقاله از نشریه علمی جهان شیمی به بررسی ویژگی های سقز، کاربرد ها و خواص درمانی آن می پردازیم.

سقز چیست

معمولا در فصل پاییز از تنه درخت سقز صمغی خارج می شود که در فارسی به همین نام نامیده شه و در ساخت آدامس مورد استفاده قرار می گیرد. این صمغ که به طور طبیعی یا با ایجاد شکاف از تنه درخت خارج می شود از خواص درمانی و صنعتی بسیاری برخوردار است. سقز طبیعتی گرم و خشکی داشته و جویدن آدامس آن برای درمان یبوست، پاکسازی معده، رفع بوی بد دهان و … مفید است.

مشخصات ظاهری گیاه سقز

گیاه سقز  (wild pistacio) که به نام های بنه، پسته کوهی و کندر نیز معروف است که به تیره پسته ایان تعلق دارد. ارتفاع این گیاه درختی از ۲ تا ۷ متر متغیر بوده و گاهی به ۹ متر هم می رسد. این درخت را می توان در مناطق کوهستانی با آب و هوای نه چندان سرد رویت کرد.

درخت سقز عمر طولانی دارد. در بعضی مناطق ایران درخت هایی با عمر ۱۵۰۰ سال نیز یافت می شود. در حال حضر، این درخت در لیست درختان حفاظت شده قرار دارد.

سقز دارای ترکیباتی نظیر تربانتین و کلوفان است که از درجه خلوص بالایی برخوردار هستند. میوه، برگ، صمغ و گال های این گیاه را می توان مورد استفاده قرار داد. قسمت اصلی این گیاه که بشتر مورد استفاده قرار می گیرد شیره ی آن است که کاربرد فراوانی در طب سنتی و صنایع غذایی دارد.

کاربرد سقز در انواع مکمل ها

این گیاه به شکل های مختلف در انواع مکمل ها وجود دارد که عبارتند از:

• تکه ای (قطعات محکم شده آدامس سقز خالص)
• قرص
• کپسو
• آدامس جویدنی
• پودر قهوه با سقز

خواص درمانی سقز

با توجه به انواع ویتامین ها، مواد معدنی و ترکیبات آنتی اکسیدانی که در این گیاه وجود دارد، مصرف آن به درمان بسیای از بیماری ها کمک می کند. در این قسمت به مهم ترین خواص درمانی این گیاه اشاره می کنیم.

سقز خاصیت ضد میکروبی قوی دارد

زیاده روی در مصرف انواع آنتی بیوتیک ها سبب مقاومت روز افزون باکتری ها به این دارو‌ ها می شود. به گونه ای که تاثیر گذاری آنتی بیوتیک ها روز به روز کاهش می یابد.

برخی از گیاهان خاصیت ضد میکروبی دارند. با شناخت این گیاهان می توان از آن ها در برابر بیشتر میکروب های بیماری زا استفاده کرد. این گزینه جایگزین کم خطری برای انواع آنتی بیوتیک است.

تحقیقات انجام شده نشان می دهد، این گیاه و عصاره ی آن اثرات ضد باکتریایی قوی در برابر برخی از باکتری ها دارد. به عنوان مثال، عصاره ی این گیاه می تواند با باکتری های استافیلوکوکوس اورئوس، اشریشیا کلی و کلوستریدیوم اسپوروژنز مبارزه کند. این باکتری ها به طور معمول سبب مسمومیت های غذایی و التهابات گوارشی در انسان می شوند.

از بروز بیماری های قلبی عروقی جلوگیری می کند

روغن این گیاه منبعی غنی از اسید‌های چرب غیر اشباع است. بررسی های انجام شده درباره تاثیر روغن سقز بر چربی ها و لیپوپروتئین های خون موش صحرایی و خرگوش نشان داد، مصرف خوراکی روغن یا میوه ی این گیاه سبب افزایش HDL کلسترول و کاهش LDL کلسترول خون می شود. از این رو، مصرف آن در کاهش بروز آترواسکلروز و بیماری های قلبی عروقی نقش موثری دارد.

در کاهش قند خون موثر است

بررسی های علمی انجام شده نشان می دهد استفاده از عصاره صمغ و میوه این گیاه در کنترل میزان قند خون بیماران دیابتی اثر مثبتی دارد. علاوه بر این، مطالعات انجام شده روی میزان فعالیت آنتی اکسیدانی عصاره سقز نشان می دهد تاثیر  قابل توجهی در کاهش و تنظیم میزان قند خون دارد.

سقز در تقویت سیستم ایمنی بدن نقش دارد

اولئیک اسید موجود در این گیاه تولید گلبول‌های سفید را افزایش می دهد. در نتیجه با تقویت سیستم ایمنی بدن، از هجوم عوامل بیماری زا جلوگیری می کند. خاصیت آنتی اکسیدانی اولئیک اسید موجود در سقز سبب خنثی سازی رادیکال های آزاد مضر و کاهش آسیب های ناشی از اکسیدان ها می شود.

برای جلوگیری از بیماری های التهابی مانند آتریتروماتوئید و اختلالات خود ایمنی مانند فیبرومیالژیا، از این گیاه که سرشار از اولئیک اسید است، استفاده می شود.

در درمان زخم پای بیماران دیابتی موثر است

پای برخی از افراد مبتلا به دیابت دچار زخم، عفونت و گانگرن می شود. مشکل اصلی در مراقبت از بیماران دیابتی است. چرا که به دلیل عفونت شدید یا ایسکمی محیطی در ناحیه پا مجبور به قطع عضو می شوند.

درمان رایج زخم پای بیماران دیابتی شامل کنترل مناسب قند خون، درمان آنتی بیوتیکی، دبریدمان نسوج نکروزه، کاهش فشار مکانیکی و پانسمان مرتب زخم است.

محققان ایرانی بر اساس خاصیت ضد میکروبی، ضد باکتریایی و آنتی بیوتیکی این گیاه، طی آزمایشاتی به این نتیجه رسیدند که استفاده از عصاره سقز مانع رشد گروهی از باکتری ها در زخم پای افراد مبتلا به دیابت شده، مدت زمان بهبودی و بستری را کاهش می دهد.

به درمان فقر آهن و کم خونی کمک می کند

این گیاه سرشار از املاح معدنی و انواع ویتامین‌ها است. با مصرف میوه ی آن می توان کمبود ویتامین های مختلف در بدن را برطرف کرد. سقز بهترین دارو در درمان کم خونی است.

از این رو، مصرف آن به صورت روزانه می تواند از بروز کم خونی و فقر آهن جلوگیری کند. برای این منظور، می توان از این میوه به صورت خوراکی در تهیه غذای محلی به نام آب بنه یا قاتوق بنه و در ترکیب آجیل و یا ترکیب روغن آن به همراه سالاد استفاده کرد.

دیگر خواص سقز

• مصرف آن در ماه های آخر بارداری، هر روز صبح ناشتا، سبب ازیاد هوش و حافظه جنین می شود.
• جویدن سقز سبب پاکسازی معده و دستگاه گوارش می شود.
• آدامس سقز بوی بد دهان را برطرف کرده و خشکی دهان را از بین می برد.
• جویدن سقز سبب سفی شدن دندان ها شده و از پوسیدگی آن ها جلوگیری می کند.
• مصرف شیره سقز به طور ناشتا، به دفع سنگ کلیه کمک می کند.
• استفاده از پودر سقز در نرم کردن سینه و تسکین درد‌های ریوی موثر است.
• صمغ سقز را می توان با روغن زیتون مخلوط کرده و برای برطرف کردن ترک و خارش های پوستی از آن‌ استفاده کرد.

  

• برای التیام زخم شیره سقز را روی آن بمالید.
• ترکیب شیره سقز با عسل و آلوئه ورا به درمان زخم های دیابتی کمک می کند.
• از سقز بخار پز شده برای تقویت چشم، درمان درد‌های روماتیسمی و تسکین درد‌های مفصلی استفاده می شود.
• برای پاکسازی کبد و درمان سر درد می توان از ترشی بنه استفاده کرد.
• شیره این گیاه اشتها آور بوده، به هضم راحت غذا و درمان یبوست کمک می کند.
• از ترکیب سقز و زفت، برای درمان کچلی استفاده می شود.
• میوه آن به منظور تقویت قوای جنسی استفاده می شود.
• از میوه یا دانه سقز دارویی به دست می آید که برای طحال بسیار مفید است.

کاربرد سقز در صنعت کدام است

• این گیاه علاوه بر کاربرد های درمانی در صنایع دارویی و شیمیایی نیز کاربرد دارد. از جمله ی این دارو ها می توان به صنعت داروسازی، صنایع پلیمری، چسب، رنگ و لاک اشاره کرد.
• از امولسیون موجود در این گیاه برای تهیه ی روغن های چاپ، پارکت و کفپوش استفاده می شود. کلوفان خام موجود در صمغ سقز، به عنوان حجیم کننده و پرکننده صمغ های گران بها، آهار کاغذ، چسب کاربرد دارد.
• از مشتقات این گیاه نیز در روغن های معدنی، مرکب چاپ روزنامه ها، محلول های چسبی، روغن های کابل، مایع جوشکاری، کف پوش، تهیه رزینات فلزی، صنایع کاغذ‌ های اختصاصی و رنگ های سرامیکی استفاده می شود.

تداخلات دارویی سقز

یک مطالعه نشان داده است، افرادی که سقز را با داروی ضد زخم پنتوپرازول مصرف می کنند، مانع از درمان عفونت اچ.پیلوری می شود. ر صورت استفاده از پنتوپرازول، پروتونیکس یا سایر دارو های دیگر برای درمان زخم، پیش از مصرف این گیاه و فراورده های آن، با پزشک خود مشورت کنید.

مطالعات انجام شده روی درمان بالینی با ۵۲ نفر نشان داد، برخی از افرادی که فقط عصاره سقز مصرف کردند، عفونت های اچ. پیلوری را ریشه کن نکردند. در حالی که، آن دسته از افرادی که آنتی بیوتیک آموکسی سیلین یا کلاریترومایسین مصرف کردند به طور کامل بهبود یافتند.

بر اساس این مطالعه، می توان به این نتیجه رسید که مصرف سقز اثرات آنتی بیوتیک را کاهش نمی دهد.البته، این داده ها محدود هستند. از این رو، توصیه می شود پیش از استفاده سقز در کنار داروهای تجویزی، با پزشک خود مشورت کنید.

عوارض جانبی مصرف سقز

با وجود خواص و فواید فوق العاده ای که مصرف این گیاه به همراه دارد اما، استفاده ی آن همواره باید با مشورت افراد متخصص همراه باشد. زیرا مصرف آن بدون آگاهی از شرایط جسمانی می تواند عوارضی به دنبال داشته باشد. در این قسمت به عوارض احتمالی مصرف این گیاه اشاره می کنیم.

• زیاده روی در مصرف میوه ی این گیاه سبب زخم شدن دهان و کم اشتهایی می شود.
• به طور کلی مصرف سقز به میزان حداکثر ۱۰ گرم در روز به خوبی تحمل می شود و هیچ گونه عوارض جانبی ندارد.
• مصرف سقز ممکن است باعث ایجاد واکنش های ایمنی یا آلرژیک در برخی افراد شود.
• مصرف سقز در برخی افراد سبب بروز یبوست می شود.

سقز کوهی چیست

سقز کوهی شیره درخت پسته وحشی است که خواص سلامتی بسیاری دارد. این ترکیب پس از استخراج در صنایع مختلف مورد استفاده قرار می گیرد. سقز باعث افزایش اشتها شده و به بهبود عملکرد کبد نیز کمک می  کند. همچنین بوی بد دهان را برطرف کرده و برای دفع سنگ کلیه نیز مفید است. سقز می تواند فشار خون را کاهش دهد و برای لثه و التهاب لثه نیز مفید است. حتی می تواند به بهبود بیماری کرون نیز کمک کند. این ترکیب سوء هاضمه را برطرف می کند و برای درمان زخم ها مفید است. آن را می توانید برای درمان عفونت معده نیز مورد استفاده قرار دهید. برای خرید سقز می توانید به عطاری ها مراجعه کرده و یا به صورت اینترنتی آن را سفارش دهید. حتما توجه داشته باشید که آن را از مراکز معتبر خریداری کنید. خصوصا در شهرهای غربی می توانید آن را به راحتی پیدا کنید. اهمیت خرید سقز اصل منافع آن را افزایش داده و خواص درمانی آن را افزایش خواهد داد. سقز کوهی را می توانید مانند آدامس بجوید و از منافع آن بهره مند شوید. فقط زمان و مقدار مصرف را از کارشناس طب سنتی بپرسید تا به کسب بیشترین منافع کمک کند.