اسانس ترخون از چه خواص و کاربرد هایی برخوردار است؟

اسانس ترخون که از تقطیر گیاه ترخون به دست می آید، دارای عطر و طعمی دلپذیر بوده و طبیعت گرم و خشک دارد. این اسانس به صورت خوراکی و غیر خوراکی تولید شده و در صنایع غذایی و دارویی کاربرد دارد.

از این اسانس برای تهیه ی سس مایونز، طعم دار کردن مواد غذایی، تهیه ی کنسرو، تهیه ی خوراک دام و طیور و … استفاده می شود. در این مقاله از نشریه علمی جهان شیمی به بررسی این اسانس، خواص درمانی و کاربرد های آن می پردازیم.

مشخصات ظاهری گیاه ترخون

گیاه ترخون یا تلخون با نام علمی Artemisia dracunculus، از گیاهان گلدار و دو لپه ای است که به راسته میناسانان، تیره کاسنیان و سرده درمنه تعلق دارد. ارتفاع این گیاه علفی، پایا و چندساله از۳۰ سانتیمتر تا یک متر متغیر است.

این گیاه دارای برگ های ساده به رنگ سبز است. برگ های قاعده ساقه، به ۳ لوب تقسیم شده، کاپیتول های آن کوچک و به رنگ سبز و خوشه ای است. این برگ ها به طول ۳۸ سانتی متر و عرض نیم تا ۲/۱ سانتی متر بوده و به صورت کاملا لبه دار، بدون پرز، به شکل نیزه ای لیفی و در هر دو طرف براق دیده می شود.

شاخساره های گیاه به صورت چوبی و به رنگ سبز است. قسمت تحتانی آن ها نیز به رنگ قرمز مایل به قهوه ای دیده می شود. ارتفاع اندام های هوایی گیاه بسته به شرایط محل رشد ۸۰ تا ۱۵۰ سانتی متر متغیر است.

گل آذین های کلاپرک ترخون، دارای آرایش خوشه ای سبز رنگ، برگدار و بسیار منشعب هستند. گل های آن نیز به رنگ زرد یا قرمز مایل به قهوه ای است.

این گیاه دارای ریشه های گسترده ای است. از زمین ساقه کوتاه آن یک شبکه ریشه ای متراکم تکامل می یابد. عمق نفوذ بیشتر ریشه ها در خاک ۲۰ تا ۳۰ سانتی متر است. دستک نیز که برای تشکیل یک شاخساره از سطح خاک بیرون می‌آید از همین زمین ساقه تولید می شود.

 روش تکثیر ترخون

تکثیر این گیاه از طریق پیدایش جوانه ها در ریزوم گیاه انجام می گیرد. قسمت مورد استفاده ترخون برای تکثیر، برگ ها و سر شاخه های جوان گیاه است. از این گیاه برای طعم دار کردن خوراکی هایی مانند انواع شور استفاده می شود.

پراکندگی جغرافیایی گیاه ترخون

این گیاه بومی آسیای میانه و شمالی، قفقاز و خاور دور است. خاستگاه اصلی آن در دره های آبرفتی روسیه و نواحی غربی آمریکای شمالی است. امروزه پرورش این گیاه در تمام نقاط ایران معمول است.

ریشه نام ترخون

ریشه نام ترخون در زبان فارسی مشخص نیست. اما گمان می رود که از کلمه یونانی دراکون به معنی مار و اژدها گرفته شده است. زبان های اروپایی نام ترخون را از زبان های خاورمیانه گرفته اند. برای نمونه این واژه در زبان اسپانیایی به صورت taragona، در فرانسوی به شکل estragon و در انگلیسی به صورت tarragon بیان می شود.

ترکیبات شیمیایی گیاه ترخون

این گیاه دارای ۶۰ تا ۷۰ درصد استراگول، ۱۵ الی ۲۰درصد اوسیمن (ocimene) و متیل کاویاکول (methylchaviacol) و مقدار کمی تانن است.

روش ذخیره کردن گیاه ترخون

بهترین روش ذخیره و نگهداری این گیاه در یخچال است. برای این منظور، ساقه و برگ های گیاه را با آب سرد بشویید. سپس آن ها را در یک حوله کاغذی مرطوب پیچیده و در یک کیسه پلاستیکی ذخیره کنید. این روش به گیاه کمک می کند بتواند رطوبت خود را حفظ کند. ترخون خشک در یک ظرف هوایی و در محیط خنک و تاریک، چهار تا شش ماه دوام دارد.

طبع گیاه ترخون

این گیاه دارای طبیعت گرم و خشک است. نوع وحشی آن بسیار گرم تر و خشک تر از نوع مزروع و کاشته شده ی آن است. مصرف آن رطوبت بدن را برطرف کرده، بادها و گازها و اخلاط لزج را کاهش می دهد.

اسانس ترخون چیست

اسانس ترخون از گیاه معطر ترخون و به روش تقطیر با بخار آب استخراج می شود. این اسانس به دلیل اهمیت ترخون در طب سنتی و خواص بی نظیر آن مورد استفاده قرار می گیرد. رنگ اسانس ترخون اغلب زرد روشن است. در برخی مواقع نیز به رنگ عنبری دیده می شود.

این اسانس معطر و خوش طعم به دو صورت روغنی و محلول در آب وجود دارد. با وجود این که در اغلب روغن ها حل می شود، ولی در گلیسیرین عملا غیر محلول است.

اسانس گیاه ترخون باید در ظرف های شیشه ای، در جای سرد و به دور از نور نگهداری شود. از این نوع اسانس در خوش عطر کردن بعضی از مواد غذایی استفاده می شود.

مهم ترین ترکیبات شیمیایی موجود در اسانس ترخون

با آنالیز این اسانس مشخص شده استراگول (متیل چاویکول)، اوسیمن، فلاندرن و سینئول از مهم ترین ترکیبات موجود در این اسانس هستند.

قیمت خرید و فروش اسانس ترخون

با توجه به خواص و کاربرد هایی که این اسانس در شکل های خوراکی و غیر خوراکی دارد، شرکت های مختلفی اقدام به عرضه آن به بازار کردند. از آن جمله می توان به شرکت نیکو شیمی اشاره کرد. این شرکت محصولات خود را در بسته بندی های ۱، ۵، ۱۰ و ۲۵ کیلویی به فروش می رساند.

این محصول نسبت به سایر اسانس های گیاهی موجود در بازار از قیمت خرید و فروش پایین تری برخوردار است. این محصول را می توان به صورت اینترنتی و آنلاین نیز خریداری نمود. هنگام خرید باید توجه شود از فروشگاه اینترنتی معتبر تهیه شده و دارای مجوز سازمان غذا و دارو باشد.

خواص درمانی اسانس ترخون

• اشتها آور
• مقوی معده
• ضد اسکوربوت
• ضد کرم و قاعده آور
• در طب عوام از آن برای درد مفاصل استفاده می شود.
• در رفع سکسکه، بلع هوا و درمان قاعدگی های دردناک موثر است.

اسانس ترخون چه کاربرد هایی دارد

اسانس ترخون به عنوان یک اسانس پرکاربرد در صنایع غذایی و دارویی شناخته می شود. این اسانس در کنار سایر اسانس های گیاهی قرار گرفته و استفاده از آن سبب بهره مندی از خواص بی نظیر آن می شود. برخی از موارد کاربرد اسانس خوش عطر ترخون به صورت زیر است.

• یکی از موارد کاربرد این اسانس، استفاده از آن در سس مایونز است. استفاده از این اسانس در سس مایونز علاوه بر بوی مطبوع سس، موجب افزایش ماندگاری سس مایونز و نیز جلوگیری از اکسید شدن روغن موجود در آن می شود.
• از دیگر موارد کاربرد این اسانس، استفاده از آن در صنایع کنسرو سازی است. یکی از دلایل استفاده از آن داشتن خواص ضد میکروبی و دیگری دادن طعم خوب به انواع مواد موجود در کنسرو است.
• این اسانس کاربرد زیادی در تهیه خوراک دام و طیور دارد. از این رو، می تواند جایگزین بسیاری از مواد دیگر شود.
• در منازل و رستوران ها از این اسانس برای دادن طعم خوشایند به انواع غذا ها و مواد غذایی تهیه شده در کارخانه ها استفاده می شود. بنابراین، یکی از پرکاربردین موارد استفاده ی آن در صنایع غذایی است. از این اسانس در تهیه ی انواع سالاد نیز استفاده می شود.

عوارض جانبی مصرف گیاه و اسانس ترخون

با وجود خواص و فواید بی نظیری که مصرف این گیاه و اسانس آن به همراه دارد اما، استفاده ی آن همواره باید با مشورت افراد متخصص صورت گیرد. زیرا مصرف آن بدون آگاهی از شرایط جسمی می تواند مشکلاتی به دنبال داشته باشد. در این قسمت به عوارض احتمالی مصرف این گیاه و اسانس آن اشاره می کنیم.

بارداری و شیردهی

مصرف این گیاه به احتمال زیاد برای خانم هایی که باردار یا شیرده هستند و از آن به عنوان دارو استفاده می کنند، مضر است. این گیاه ممکن است باعث آغاز دوران قاعدگی شده و بارداری را به خطر اندازد.

اختلال خونریزی

گیاه ترخون می تواند لخته شدن خون را کاهش دهد. این نگرانی وجود دارد که مصرف آن به عنوان دارو، خطر خونریزی را افزایش دهد.

بروز حساسیت

مصرف این گیاه و اسانس آن در افرادی که به خانواده Asteraceae / Compositae حساس هستند، واکنش آلرژیک ایجاد می کند. ترخون ها، گل داودی، گل دریایی، گل مروارید و بسیاری دیگر از اعضای این خانواده هستند. اگر به این موارد آلرژی دارید، قبل از مصرف حتما با ارائه دهنده خدمات بهداشتی مشورت کنید.

جراحی

همان طور که اشاره شد مصرف این گیاه و اسانس آن می تواند لخته شدن خون را کاهش دهد. از این رو ممکن است خونریزی را در حین و بعد از عمل طولانی کند. به همین دلیل توصیه می شود حداقل ۲ هفته قبل از جراحی برنامه ریزی شده، مصرف ترخون را متوقف کنید.