اثرات مخرب ضایعات مواد شیمیایی بر محیط زیست

ضایعات مواد شیمیایی (Chemical waste) محصول جانبی بالقوه خطرناک طیف گسترده ای از فعالیت ها  از جمله صنایع تولیدی ، کشاورزی ، سیستم های تصفیه آب ، ساخت و ساز ، گاراژهای اتومبیل ، آزمایشگاه ها ، بیمارستان ها هستند. ضایعات مواد شیمیایی ممکن است مایع ، جامد یا لجن باشند که حاوی مواد شیمیایی ، فلزات سنگین ، مواد رادیواکتیو یا  بیماری زا باشند.

جالب است بدانید حتی خانوارها نیز می توانند ضایعات شیمیایی ایجاد کنند برخی از این  موارد شامل باتری ها ، تجهیزات رایانه ای استفاده شده و رنگهای باقی مانده یا سموم دفع آفات هستند. برای آگاهی بیشتر در این رابطه با ما در نشریه جهان شیمی فیزیک همراه باشید.

ضایعات مواد شیمیایی می توانند وارد خاک ، آب و هوا شوند و به انسان ، حیوانات و گیاهان آسیب برسانند. برخی از سموم مانند جیوه و سرب سالها در محیط زیست باقی مانده و با گذشت زمان باعث تجمع زیستی می شوند. انسان یا حیوانات وحشی معمولاً هنگام خوردن ماهی یا مواد غذایی دیگر این مواد سمی را جذب می کنند.

انواع ضایعات مواد شیمیایی

ضایعات روغنی

روغن های موتور، حلال ها چرب مورد مصرف در صنایع مختلف که از ترکیبات شیمیایی مختلف تشکیل شده اند پس از استفاده در صورت راه یافتن به محیط زیست به دلیل ماندگاری طولانی مدت بسیار خطرناک هستند و سلامتی انسان و سایر موجودات زنده را به خطر خواهند انداخت.

 ضایعات حلال ها

حلال ها مواد شیمیایی هستند که برای حل کردن برخی مواد و ترکیبات مورد استفاده قرار می گیرند و در صنایع مختلف کاربرد گسترده ای دارند . حلال ها در رنگسازی ، چسب سازی ، تولید سوخت ، جوهر های چاپ ،  مواد پاک کننده و حتی داروسازی مورد استفاده قرار می گیرند و دفع نامناسب آنها می تواند آلودگی زیست محیطی گسترده ای به دنبال داشته باشد.

ضایعات رنگ ها

رنگ ها ترکیبات شیمیایی هستند که در صنایع مختلف مورد استفاده قرار می گیرند. دفع رنگ  ها و ضایعات مواد رنگی با آلودگی آب های سطحی و زیرزمینی می تواند تاثیرات زیست محیطی خطرناکی به دنبال داشته باشد. این  ضایعات در صورت راه یافتن به آب ها اثرات بلند مدتی دارند که برای سلامتی انسان و موجودات آبزی خطرناک است.

ضایعات سریش ها

سریش ها مواد شیمیایی ، حیوانی یا گیاهی هستند که بین دو سطح اتصال چسبنده برقرار می کنند. سریش های شیمیایی اکثرا مواد پلیمری هستند که می توانند پس از دفع باعث آلودگی محیط زیست شوند. ضایعات سریش های بکار رفته در صنایع مختلف مانند چوب ، عکاسی و ساخت و ساز می توانند وارد محیط زیست شده و خطراتی را برای انسان و سایر موجودات ایجاد کنند.

ضایعات اسیدی یا قلیایی

اسیدها و بازها مواد شیمیایی با کاربرد متداول هستند که علاوه بر آزمایشگاه ها در صنایع مختلف کاربرد گسترده ای دارند این ترکیبات با آب واکنش داده و یون ها و محصولاتی را تولید می کنند که می توانند بر محیط زیست و ارگانیسم های زنده آبزی تاثیرات سوء داشته باشد. بنابراین حتما هنگام دفع اسیدها و قلیاهای قوی ابتدا باید آنها را خنثی کرد تا تاثیر مخرب آنها را کاهش داد.

ضایعات حاوی کادمیوم

کادمیوم یکی از عناصر موجود در پوسته زمین است که گرد وغبار آن از طریق  صنایعی که  سوخت ذغال سنگ مصرف می کنند وارد هوا شده و تاثیرات تنفسی مخرب و حتی مرگباری برای انسان به دنبال دارد.

 ضایعات حاوی جیوه و فلزات سنگین

جیوه یکی از عناصر شیمیایی است که در ساخت دماسنج ، فشار سنج ، دستگاه فشار سنج پزشکی مورد استفاده قرار می گیرد و ممکن است با آسیب دیدن این ابزارها و وسایل وارد محیط زیست می شود.

فلزات سنگین که از سوخت بنزین و گازوئیل موارد جو و محیط زیست می شوند نیز می توانند بر روی انسان و محیط زیست آثار زیانباری داشته باشند.

ضایعات حاوی سیانید

سیانید یک ترکیب شیمیایی کشنده است که در پس مانده های عکاسی ها،  آفت ها کش ، حشره کش ها، جوندگان کش ها و هسته برخی میوه ها از قبیل بادم تلخ، شفتالو، آلو وآلبالو وجود دارد. این ماده بالقوه خطناک میتواند به راحتی موجودات زنده را از پا دربیاورد.

 ضایعات آفت کش ها

این ترکیبات به صورت مایع ، جامد یا گاز برای نابودی آفت ها مورد استفاده قرار می گیرد. مرگ موش ، علف کش ، حشره کش ها ریسک ابتلا به سرطان را در انسان افزایش می دهند و دفع باقی مانده آنها در محیط زیست باعث سرطان معده، مغز و پروستات می شود.

تاثیرات مخرب ضایعات مواد شیمیایی بر محیط زیست

اکوسیستم

وقتی ضایعات مواد شیمیایی آلوده راه خود را به منابع مهم آبی باز می کنند باعث آلودگی وسیعی در اکوسیستم می شوند. در دنیای در حال توسعه این  مسئله می تواند اثرات مخربی بر جوامع بگذارد زیرا ممکن است این ترکیبات آلوده در آب آشامیدنی تمیز نیز وجود داشته باشند.

آلودگی گرمایی

زندگی آبزیان و موجودات دریایی نسبت به شرایط و دمای آب بدن بسیار حساس است. آلودگی حرارتی می تواند هنگامی اتفاق بیافتد که مواد شیمیایی مضر در بستر آب انباشته شود. با گذشت زمان ، این مسئله می تواند مشکلات جدی برای سلامتی  افرادی که در مجاورت آب ها زندگی می کنند، حیوانات و موجودات آبزی ایجاد کند.

افزایش مواد مغذی

مواد مغذی اضافی که در نتیجه ورود مواد شیمیایی وارد محیط زیست می شود، می تواند باعث رشد بیش از حد جلبک ها و کاهش سطح اکسیژن موجود در آب  شود. این امر به نوبه خود باعث از بین رفتن جلبک ها در مقیاس بزرگ شده و توانایی آب برای پشتیبانی از آبزیان را کاهش می دهد.

تیرگی و آلودگی آب

آب آلوده شده با ضایعات مواد شیمیایی مانع رسیدن نور خورشید به گیاهان بستر آب ها شده و با کاهش تولید اکسیژن باعث بیماری و مرگ ماهیها و سایر آبزیان می شود. آب آلوده فقط به معنای رسوبات شناور نیست بلکه اغلب نشانه ای هشدار دهنده برای یک مشکل جدی تر است.

تجمع زیستی

تجمع زیستی ضایعات شیمیایی می تواند موجودات  بالاتر یعنی انسان را در زنجیره غذایی را تحت تأثیر قرار دهد. افزایش سطح مواد سمی از این طریق می تواند باعث نقایص ژنتیکی ، بیماری ، سردرد ، حالت تهوع و موارد دیگری شود که زندگی انسان را به طور جدی تحت تأثیر قرار می دهد.