آشنایی با ترکیبات شیمیایی خطرناک خمیر دندان ها

خمیر دندان (Toothpaste) یکی از محصولات بهداشتی بسیار رایج برای حفظ بهداشت دهان و دندان است. خمیر دندان در حال حاضر در انواع مختلف با استفاده از ترکیبات مختلف برای محافظت از دندان ها تولید می شود.

خمیر دندان در واقع یک ماده ساینده است که به از بین بردن پلاک های دندانی و مواد غذایی در بین دندان ها کمک کرده و به خوشبویی دهان کمک می کند. یکی از موثرترین مواد بکار رفته در خمیر دندان فلوراید است که از پوسیدگی دندان و ابتلا به بیماری های لثه جلوگیری می کند.

علاوه بر این ترکیبات شیمیایی مختلفی در ترکیب خمیردندان وجود دارد که در صورت بلع می تواند برای بدن سمی باشد. برای آگاهی بیشتر در این رابطه با ما در نشریه جهان شیمی فیزیک همراه باشید.

ترکیبات متداول بکار رفته در خمیر دندان

مواد ساینده بیشترین قسمت خمیردندان ها را تشکیل می دهند تا بتوانند سطح دندان ها را از پلاک و مواد غذایی پاک کنند.

ترکیبات فلوراید نیز در همه خمیردندان ها برای محافظت از مینای دندان در برابر پوسیدگی مورد استفاده قرار می گیرند.

اسانس ها ترکیبات دیگری هستند که حتما در ترکیب این شوینده ها مورد استفاده قرار می گیرند و به خوشبو کردن دهان کمک می کنند.

مواد حفظ کننده رطوبت باعث حفظ نرمی و لطافت بافت خمیردندان شده و از خشک شدن آنها جلوگیری می کنند. گلیسیرین، سوربیتول و آب برخی از این ترکیبات هستند.

مواد دترجنت برای کف کردن در ترکیب این شوینده گنجانده می شوند و باعث سهولت حرکت مسواک بر روی دندان ها می شود.

مواد نگهدارنده برای جلوگیری از رشد باکتری ها در خمیردندان و خراب شدن آن استفاده می شوند تا نیازی به نگهداری آنها در یخچال نباشد و به راحتی بتوان چندین ماه خمیردندان را در دمای اتاق نگهداری کرد.

رنگ ها برای افزایش جذابیت ظاهری این شوینده ها استفاده می شوند زیرا شکل طبیعی آنها بسیار بد رنگ است و رغبت انسان برای استفاده از آنها را کاهش می دهد.

غلیظ کننده ها موادی هستند که به بافت خمیر دندان قوام می دهند. کاراگینان و صمغ زانتان متداول ترین مواد تشکیل دهنده خمیردندان برای غلیظ کردن آن هستند.

این ترکیبات اساس تولید خمیردندان را تشکیل می دهند و در حال حاضر با پیشرفت علم و تکنولوژی ترکیبات دیگری با اهداف مختلف به فرمولاسیون این شوینده ها استفاده می شود. در فرمولاسیون برخی از این شوینده ها علاوه بر موارد فوق ترکیبات دیگری مانند پراکسید ، جوش شیرین یا سدیم کربنات ،  مواد ضد جرم و ترکیبات ضد حساسیت نیز اضافه می شوند.

ترکیبات شیمیایی خطرناک موجود در خمیر دندان

تری کلوزان

یکی از ترکیبات شیمیایی خطرناک که در ترکیب این شوینده استفاده می شود تریکلوزان یا C12H7Cl3O2 است که اولین بار در سال ۱۹۶۴ در سوئد توسط شرکت Ciba-Geigy ثبت اختراع شد و در خمیردندان به عنوان ضد قارچ و آنتی بیوتیک برای پیشگیری از بیماری های لثه عمل می کند.

این ترکیب به غیر از خمیر دندان در بسیاری دیگر از پاک کننده های دیگر مثل شامپو و همچنین لوازم خواب و کیسه های زباله استفاده می شود. در مورد مشکلات ایمنی تریکلوزان اختلاف نظرهای زیادی وجود دارد. با این حال این ماده هنوز هم تولید و مورد استفاده قرار می گیرد.

تری کلوزان می تواند در عملکرد غدد درون ریز بدن اختلال ایجاد کند و باعث بروز مشکلاتی مانند سرطان سينه، سرطان تخمدان، سرطان پروستات، سرطان بيضه ، تولد بچه نارس، وزن کم نوزاد هنگام تولد ، بلوغ زودرس در دختران، بيضه های کوچک و پنهان در پسران شود.

به دلیل اینکه بیشترین مواجه انسان با این ترکیب از طریق تری کلوزان بکار رفته در خمیر دندان صورت می گیرد بسیاری از کشورها اکنون استفاده از این ماده را ممنوع اعلام کرده اند.

سديم لاوريل سولفات

سديم لاوريل سولفات یکی از دترجنت هایی است که در فرمولاسیون خمیردندان مورد استفاده قرار می گیرد. این ماده با از بین بردن فسفولیپیدها به پرزهای چشایی روی زبان آسیب می رساند و باعث بروز آفت در دهان می شود. این ترکیب همچنین می تواند باعث التهاب پوست و زخم های دهانی شود.

این ماده در کشاورزی به عنوان سموم دفع آفات کاربرد دارد و برای حشرات و ماهی ها سمی بوده و اثرات زیست محیطی مخربی به دنبال دارد.

شیرین کننده ها

در فرمولاسیون خمیردندان شیرین کننده های مصنوعی مانند آسپارتام مورد استفاده قرار می گیرد که حاصل ترکیب اسيد آسپارتيک و فنيل آلانين است. پیوند متیل فنیل آلانین باعث تشکیل متانول می شود که یک الکل سمی است و باعث صدمه به بافت های مختلف بدن می شود زیرا انسان نمی تواند متانول را به اسید فورمیک بی خطر تبدیل کند. نشانه های مسمومیت با متانول شامل سردرد ، وزوز گوش ، گیجی ، بی حسی دست و پا ، اختلالات رفتاری و عصبی است.

سدیم فلوراید

اولین ماده فعال موجود در خمیر دندان که در تمیز نگه داشتن دندان های شما نقش زیادی دارد سدیم فلوراید است. سدیم فلوراید یا NaF یک ترکیب یونی است که در یک ساختار مکعبی متبلور می شود این ماده اولین بار در سال ۱۹۱۴ در خمیردندان استفاده شد و هنوز هم مورد استفاده قرار می گیرد زیرا دندان های شما را سخت و سالم نگه می دارد.

فلورايد یکی از ترکیبات شیمیایی است که در بافت ها تجمع يافته و به مرور زمان باعث ايجاد اختلالات عصبی و هورمونی می شود. این ترکیب آنزيم های مهم بدن را تخريب کرده و باعث اختلال در عملکرد غدد درون ریز می شود. یکی دیگر از اثرات سمی فلوراید، بالا رفتن سطح بيلی روبين خون است که برای بدن عوارض متعددی دارد.

پروپيلن گليکول

این ترکیب در دو نوع صنعتی و دارویی تولید می شود نوع صنعتی آن به عنوان ضد یخ استفاده می شود ولی حتی نوع دارویی آن نیز می تواند باعث آسیب پوستی ، چشم و ریه ها شود.

دی  اتانول آمين

دی  اتانول آمين ماده کف کننده دیگری است که در فرمولاسیون خمیردندان استفاده می شود و باعث اختلال در عملکرد غدد داخلی شده و در بدن به ماده ای سرطان زا تبدیل می شود.

انتخاب خمیر دندان مناسب

برای انتخاب بهترین خمیردندان و مسواک بهتر است با دندانپزشک خودتان مشورت کنید. در حال حاضر خمیردندان های سفید کننده ، زغالی ، حاوی جوش شیرین ، طبیعی و خمیر دندان های شیرین در بازار وجود دارند که می توان با مشورت دندانپزشک بهترین نوع آنرا برای حفظ سلامت دهان و دندان استفاده کرد.

علاوه بر این همیشه موقع خرید خمیردندان ابتدا ترکیبات تشکیل دهنده آن را بررسی کنید و سعی کنید انواع طبیعی را به جای شیمیایی استفاده کنید تا از عوارض احتمالی مواد شیمیایی بکار رفته در فرمولاسیون آنها در امان بمانید.