سپتیک تانک چیست؟ آشنایی با کاربرد و انواع سپتیک تانک
به دستگاهی که در انتهای لوله کشی فاضلاب ساختمان نصب می شود سپتیک تانک گویند. این دستگاه در مجتمع های مسکونی، ویلایی و اداری، رستوران ها، هتل ها و … کاربرد دارد.
سپتیک تانک انواع مختلفی دارد که از آن جمله می توان به سپتیک تانک های پلی اتیلنی دو جداره و تک جداره، کامپوزیتی (مکعبی- سیلندری)، آجری و بتنی اشاره کرد.
از مهم ترین مزیت این دستگاه این است که از ورود فاضلاب های میکروبی و آلودگی به درون سفره های آب زیر زمینی جلوگیری می کند. در این مقاله از نشریه علمی جهان شیمی به بررسی انواع سپتیک تانک، اجزا، کاربرد، روش نگهداری و افزایش کارایی و … می پردازیم.
سپتیک تانک چیست
سپتیک تانک دستگاهی است که در انتهای لوله کشی های فاضلاب ساختمان، برای خروج فاضلاب واحد های مسکونی نصب می شود. این دستگاه از پخش شدن فاضلاب های میکروبی، بدون انجام واکنش توسط باکتری غیر هوازی روی مولکول های آن به درون سفره های آب زیر زمینی جلوگیری می کند.
فاضلاب باید به اندازه ای تصفیه شود که وقتی داخل چاه می رود سبب بسته شدن سوراخ های چاه نشود. از این رو، فضا و شرایطی برای انجام واکنش های شیمیایی فراهم می کند که موجب انحلال ساختار فاضلاب می شود. به این ترتیب موجبات جذب پساب فاضلاب به چاه که قدرت جذب معینی دارد را فراهم می کند.
سپتیک تانک در بهترین حالت می تواند بار آلودگی را تا ۶۰ درصد کاهش دهد. نکته مهم در رابطه با مخزن سپتیک این است که بار آلودگی میکروبی، بوی تعفن حاصل از فعالیت باکتری های بی هوازی و واکنش های شیمیایی که موجب تولید گاز متان و دی اکسید سولفور می شوند، باید به طور مناسب از آن خارج شوند.
معرفی اجزای اصلی سپتیک تانک
سیستم ورودی فاضلاب به درون بخش اول
این قسمت شامل یک لوله پلی اتیلن تک جداره یا دوجداره و بافل ورودی است که به صورت سه راهی نصب می شود.
بخش اول مخزن
بیشترین حجم سپتیک تانک (۶۶ درصد از حجم کلی) را به خود اختصاص می دهد. اغلب مواد جامد معلق، در کف این ناحیه رسوب می کنند.
دیواره جدا کننده
بافل میانی یا دیواره جداکننده، از ورود لجن و چربی و روغن‌های شناور به مخزن زلال سازی (قسمت دوم مخزن) جلوگیری می کند.
مخزن زلال سازی
این مخزن شامل ۳۳ درصد از حجم کل سپتیک تانک است. مواد آلی محلول در پساب قسمت اول مخزن طی فرایند بی هوازی تجزیه می شود. بخش عمده این رسوبات شامل لاشه میکروارگانیسم ها است.
لوله خروج بیو گازها
از طریق این لوله، گازهای تولید شده ناشی از فرآیند های تصفیه بی هوازی فاضلاب (اغلب متان( از سپتیک فاضلاب خارج می شود. نام دیگر این لوله ونت هوا است. قطر لوله ونت به طور استاندارد ۶۳ میلی متر است.
سیستم خروجی فاضلاب
شامل سه راهی و لوله خروجی از مخزن سپتیک است. قطر لوله خروجی نباید از قطر لوله ورودی کمتر باشد.
سیستم سیفون
شامل یک سیفون در قسمت خروجی مخزن جهت جلوگیری از خروج چربی از سپتیک فاضلاب به داخل چاه جذبی و یا اگوی شهری است. یک سیفون نیز در قسمت ورودی به منظور جلوگیری از برگشت بوی نامطبوع فاضلاب به هنگام عدم استفاده طولانی مدت (ایام تعطیلات) قرار دارد.
نکته
لوله کاروگیت از جمله لوله هایی است که در ساخت مخازن سپتیک کاربرد بسیاری دارد. زیرا، نحوه ساخت هر دو تقریبا در یک راستا است.
- مجتمع های مسکونی، ویلایی و اداری
- کارگاه های ساختمانی
- رستوران ها و هتل ها
- مجتمع های تفریحی، فرهنگی، ورزشی و آموزشی
- واحد پیش تصفیه، متعادل ساز و ایستگاه پمپاژ اولیه تصفیه خانه های خانگی، شهری و صنعتی
- واحد چربی گیری و ته نشینی، جهت ورود پساب به چاه جذبی به منظور جلوگیری از گرفتگی لوله های خروجی فاضلاب اماکنی مانند رستوران ها و سالن های غذاخوری
- پادگان ها و خوابگاه های دانشجویی و پانسیون ها
معرفی انواع سپتیک تانک
بر اساس کاربرد
سپتیک تانک از لحاظ نوع کاربردی که دارد به انواع سپتیک تانک فاضلاب خانگی، اداری، تجاری، کمپ های کارگری، مجتمع های تفریحی، پارک ها، پادگان ها و مکان های آموزشی، صنعتی و … تقسیم می شود .
بر اساس جنس مخزن
سپتیک تانک ها از لحاظ جنس مخزن به چهار دسته تقسیم می شوند که عبارتند از:
- سپتیک تانک های پلی اتیلنی (از نظر کیفیت و ضخامت دیواره به دو نوع کلی سپتیک تانک پلی اتیلن دو جداره و تک جداره تقسیم می شود)
- کامپوزیتی (مکعبی- سیلندری(
- آجری
- بتنی
در ادامه به معرفی و بررسی هر یک از آن ها می پردازیم.
سپتیک تانک پلی اتیلنی
این نوع از سپتیک تانک ها از مواد با گرید ۸۰ و ۱۰۰ و به صورت تک جداره و یا دو جداره تولید می شوند. پایین بودن میزان مقاومت سپتیک های تک جداره در زمان دفن در زمین و مشکل بودن کار گذاشتن وافل جداکننده در آن ها، کاربرد این مخازن را محدود کرده است.
انواع دو جداره، با دارا بودن ضخامت بدنه ۱۰ سانتی متر و با توجه به مقطع عرضی، مقاومت بالایی دارند. در نتیجه، این امکان را فراهم می کند تا بدون داشتن وافل جداکننده نیز امکان دفن در زمین را داشته باشد.
مهمترین مزایای استفاده از سپتیک تانک های پلی اتیلنی
- سهولت و سرعت در تولید، انتقال، نصب و راه اندازی
- بالا بودن میزان مقاومت در برابر شرایط اسیدی فاضلاب
- مقاومت در برتبر شرایط محیطی و بار به وجود آمده از خاک رو و اطراف سپتیک
- انتخاب عمق مناسب دفن جهت کاهش هزینه ها و عدم استفاده از پمپ های انتقال فاضلاب به سپتیک
- امکان نصب آسان به دلیل عدم نیاز به عملیات ساختمانی و ساخت اتاقک در محل نصب
- حفاظت کامل از محیط اطراف به دلیل آب بند بودن سپتیک و منتظر نشدن آلودگی های ناشی از فاضلاب در محیط
- طول عمر بالای سپتیک تانک ها
سپتیک تانک کامپوزیتی
به دلیل امکان ساخت این نوع سپتیک ها به صورت مکعبی، ابعاد آن ها بر اساس محل پروژه و فونداسیون مورد نظر مشتری قابل تغییر و طراحی است.
مزایای سپتیک تانک کامپوزیتی
- مقاومت بالا در مقابل خوردگی و پوسیدگی
- طول عمر بالا
- ساخت و نصب آسان
- حمل سریع و آسان به دلیل پایین بودن وزن
- حفاظت محیط به دلیل عدم نفوذ فاضلاب به محیط اطراف
سپتیک تانک آجری (مصالح ساختمانی)
این نوع با مصالح ساختمانی از جمله آجر فشاری یا بلوک سیمانی و سنگی با ملات ماسه سیمان و در محل پروژه ساخته می شود. امکان انتقال آن وجود ندارد. به دلیل مقاومت پایین در مقابل فشارهای ناشی از محیط اطراف، عمق ساخت آن ها محدود است.
به دلیل نشت از دیواره و ایجاد ترک در دیواره و کف این نوع سپتیک ها، کاربرد آن ها به مرور زمان کم شده و جای خود را به سپتیک تانک های پیش ساخته پلی اتیلنی، کامپوزیتی و بتنی داده است.
سپتیک تانک بتنی
از جنس بتن مسلح با عیار مناسب و مشخص در حدود ۴۰۰ کیلوگرم بر مترمکعب است. در تولید این نوع از سپتیک ها حداقل سه بخش شامل یک قطعه کفی تانک، یک قطعه سقف تانک و بدنه اصلی در نظر گرفته می شود. این بخش ها متناسب با حجم مورد نیاز یک یا چند قطعه است.
با توجه به جدا بودن قطعات و استفاده از ملات آب بند در درز ها امکان نشت از بدنه و درز ها وجود دارد. برای جلوگیری از بروز این مشکل، از پوشش هایی با مواد قیری یا سیمانی استفاده می شود.
این امر موجب بالا رفتن هزینه ساخت و بالا رفتن وزن سازه می شود. در نتیجه، به دلیل محدود بودن حجم تا ظرفیت های ۱۰۰۰۰ لیتری و بالا بودن وزن و آسان نبودن حمل آن ها، کاربرد محدودی دارند.
سپتیک تانک های پلی اتیلنی و کامپوزیتی
فاضلاب از لوله ورودی به مخزن ابتدایی که شامل حجم بیشتر تانک است، وارد می شود. مواد معلق و قابل ته نشین شدن، به نسبت وزن خود به سمت پایین حرکت کرده و در کف مخزن جمع می شوند.
به دلیل انجام فرایند های بیولوژیکی، تجزیه و مصرف مواد آلی توسط میکروارگانیسم ها و تولید بیو گاز، حجم این مواد به مرور زمان کاهش می یابد. روغن و چربی ها نیز به دلیل وزن مخصوص، کمتر روی سطح فاضلاب شناور می شوند.
پس از بالا آمدن سطح فاضلاب در مخزن ابتدایی و رسیدن میزان فاضلاب به مسیر ورودی مخزن بعدی، فاضلاب وارد بخش یا مخزن بعدی (که در اکثر موارد مخزن نهایی است) می شود.
در این مخزن روغن و چربی های باقیمانده یا ذرات بسیار ریز از فاضلاب جدا شده و پساب زلال از خروجی مخزن خارج می شود. نکته حائز اهمیت در کاربرد سپتیک تانک ها، برابر بودن میزان ورودی و خروجی فاضلاب است.
ابعاد تعدادی از ظرفیت های متفاوت سپتیک تانک
- ۳ متر مکعب به طول ۳ و قطر ۲/۱
- ۱۵متر مکعب به طول ۵ و قطر ۲
- ۳۰ متر مکعب پلی اتیلن دو جداره به طول ۶ و قطر ۲.۵
- سپتیک تانک پلی اتیلن دو جداره سنگین ۵۰ متر مکعب به طول ۱۰ و قطر ۲.۵
روش نگهداری و افزایش کارایی سپتیک تانک
یکی از اصلی ترین موضوعاتی که باید پس از نصب سپتیک تانک به آن اهمیت داد، نحوه استفاده و بالا بردن کارایی آن است. در این سمت به برخی از مواردی که در هنگام استفاده از مخزن سپتیک باید به آن ها توجه کرد می پردازیم.
- باید برای دستگاه سپتیک از ونت هدایت گاز های بدبو به بالاترین نقطه ساختمان استفاده کرد. در صورتی که این موضوع رعایت نشود موجب انفجار مخزن می شود.
- پساب خروجی از سپتیک تانک فاضلاب تحت هیچ شرایطی قابل استفاده جهت آبیاری فضای سبز روی سطح زمین نیست. می توان با استفاده از شبکه زهکشی در زیرزمین از پساب خروجی جهت آبیاری ریشه های درختان استفاده کرد. کاری که اکثر کشور های اروپایی پس از نصب سپتیک فاضلاب انجام می دهند.
- به منظور بالا بردن کارایی مخازن سپتیک می بایست از ریختن آنچه که موجب از بین رفتن باکتری های بی هوازی می شود، مانند مواد شوینده آنتی باکتریال، آب باران غنی از اکسیژن و… جلوگیری کرد.
روش نگهداری و افزایش کارایی مخزن سپتیک تانک
همه ی ما باید اطلاعات لازم از قوانین نگهداری از این مخازن را داشته باشیم. برای این که بدانید چه زمانی مواد جامد را از مخزن خارج کرده، یا این که کارایی سیستم در حالت بهینه قرار گیرد، باید به این سه فاکتور مهم توجه شود.
- تعداد افرادی که در آن محل زندگی می کنند و فاضلاب تولید می کنند.
- مقدار فاضلاب تولیدی با توجه به تعداد افراد خانوار و مقدار آب استفاده شده است.
- حجم جامدات موجود در فاضلاب که معمولا برخی از موارد حجم این فاضلاب ها را افزایش می دهند.
اگرچه سیستم جذب کننده برای کارایی و نگهداری از سپتیک تانک مورد نیاز نیست اما باید موارد زیر را برای بالا بردن کارایی سیستم مد نظر قرار داد.
- اگر مخزن سپتیک غیر دفنی بوده و از جنس پلی اتیلن دوجداره نیست باید روی زمین نصب شود. زیرا، تحمل فشار خاک را ندارد.
- از کاشتن درخت و گیاهان قوی در کنار زمین سپتیک فاضلاب خودداری شود. زیرا ریشه های آن سبب تخریب مخزن در خاک می شود.
