گیاه کبر چیست؟ از خواص درمانی و کاربرد های آن چه می دانیم؟

گیاه کبر با نام علمی Capparis spinosa، گیاهی دارویی است که در صنایع دارویی و غذایی کاربرد دارد. این گیاه سرشار از فیبر، انواع ویتامین های A و K، نیاسین و ریبوفلاوین، املاح معدنی نظیر سدیم، آهن، کلسیم و مس است.

این گیاه به دلیل داشتن خواص ضد التهابی و آنتی کسیدانی برای درمان بیماری هایی نظیر دیابت، روماتیسم، مشکلات پوست و مو و … بسیار مفید است.

تحقیقات انجام شده روی گیاه کبر نشان می دهد این گیاه از زمان های قدیم، در تهیه ی غذاهای سومری ها، پزشکی قدیم یونانی و عرب مورد استفاده قرار می‌ گرفت.

هنگامی که جوانه های این گیاه به اندازه ی یک نخود می رسند، قابل برداشت هستند. آن ها را به کمک نور خورشید می توان خشک کرده و در تهیه انواع غذا و ترشی مورد استفاده قرار داد. جالب است بدانیم که مردم محلی بر این باور هستند این گیاه غذای محبوب روباه در فصل بهار است. در این مقاله از نشریه علمی جهان شیمی به بررسی خواص درمانی گیاه کبر، نحوه مصرف و عوارض جانبی آن می پردازیم.

دیگر نام های گیاه کبر

این گیاه با نام های کبرو، کبیر، دک، داغ قارپوزی، خیاروک، لگجی، لیجین، لیجون و کبرک درخت اصف نیز شناخته می شود.

مشخصات ظاهری گیاه کبر

گیاه کبر یا کاپاریس در واقع همان جوانه ی نارس گیاه کاپاریس اسپینوزا است. این گیاه به راسته کلم سانان، تیره کبریان و سرده کبر ها تعلق دارد. گیاه کاپاریس اسپینوزا درختچه ای خاردار و پر شاخ و برگ است. این گیاه علی رغم ظاهر کوچکش، ریشه بسیار محکم و طولانی با پوست ضخیم دارد. این ریشه اغلب روی زمین گسترده می شود.

برگ های گیاه باریک و به رنگ سبز روشن است. گیاه کبر گل هایی چهار قسمتی، به رنگ سفید و بسیار معطر دارد که وسط آن مانند مو است. میوه ی گیاه به رنگ سبز با خطوط موازی سبز و یا زرد کمرنگ دیده می شود. این میوه که خیار کبر نامیده می شود تقریبا همانند و هم اندازه بلوط است. رنگ داخل میوه قرمز و پر از دانه های کوچک و لزج است.

دانه های کبر با دست چیده می شوند. این گیاه به دلیل اشتن عطر و طعم بی نظیر و خواص درمانی معروف است. دانه کبر اندازه ای متغیر دارد. می تواند به اندازه ی یک دانه ی فلفل سیاه و یا به اندازه ی یک زیتون سبز کوچک باشد. دانه های بزرگ تر کبر از طعمی قوی تر و دانه های کوچک تر از رایحه ای قوی تر برخوردار هستند.

پراکندگی جغرافیایی گیاه کبر

این گیاه بومی مدیترانه، بخش‌هایی از آسیا و آفریقای جنوبی است. در آب و هوای مرطوب و گرم کشور های قبرس، ایتالیا، یونان، آفریقای شمالی و برخی از مناطق آسیا ب خوبی رشد می کند.

گیاه کبر در ایران نیز در ارتفاعات روستای اسلام آباد شیبکوه شهرستان منوجان می روید. در ایلام به اسم محلی یاردون شناخته می شود. یکی از مرغوب ترین میوه های گیاه کبر که به زبان بومی به آن لیجین یا لگجی گفته می شود، در جنوب غرب استان فارس دیده می شود.

ارزش غذایی گیاه کبر

هر ۱۰۰ گرم از این گیاه حاوی ۵ گرم کربوهیدرات، ۰/۴ گرم قند، ۳ گرم فیبر، ۰/۹ گرم چربی، ۲ گرم پروتئین، ۴ میلی گرم ویتامین سی، ۱۳۸ IU (واحدی برای سنجش ویتامین های محلول در چربی) ویتامین آ، ۲۴/۶ میلی گرم ویتامین کا، ۰/۸۸ میلی گرم ویتامین ای، ۰/۶۵۲ میلی گرم نیاسین، ۰/۱۳۹ میلی گرم ریبوفلاوین، ۱/۷ میلی گرم آهن، ۲۹۶۰ میلی گرم سدیم، ۴۰ میلی گرم پتاسیم و ۹۶ کیلو ژول انرژی است.

نحوه انتخاب مرغوب ترین کبر

بهترین کبرها برای خرید آن هایی هستند که رنگ سبز تیره و اندازه ی کوچکتری دارند. بهترین نوع کبر در جهان، کبرهایی به اندازه ی دانه ی فلفل سیاه هستند که در نقاط جنوبی فرانسه کشت می شوند.

نحوه مصرف گیاه کبر

این گیاه یک ماده ی مفید با خواص بالا است که طریقه مصرف راحتی دارد. از این جهت به راحتی می توان آن را به دستورالعمل های غذایی افزود. از این گیاه برای طعم دهی به سس های مختلف مانند سس تارتار و سس رمولاد استفاده می شود.

وقتی که با پنیر پخته شود، ترکیب فوق العاده‌ای حاصل می شود. می توان از آن به صورت ترشی یا کنسروی و به عنوان جایگزین نمک برای پختن ماهی سالمون، مرغ، بوقلمون، گوشت قرمز، سبزیجات، سالاد، ساندویچ و مواد ماکارونی استفاده کرد.

علاوه بر موارد ذکر شده طریقه دیگر مصرف گیاه کبر، در تهیه مرغ پیکاتا و پیتزا است. می توان آن را همراه با نان، پنیر خامه ای، پیاز، گوجه فرنگی و خیار نیز سرو کرد.

نکته

تجه به این نکته حائز اهمیت است که گیاه کبر یا کاپاریس بسیار شور است. بنابراین، لازم است دستورالعمل های غذایی خود را متناسب با شوری آن تنظیم کرده و نمک اضافی آن به واسطه شستشو گرفته شود.

روش تهیه ترشی کبر

برای تهیه ترشی کبر، ابتدا کبرها را شسته و دم آن را گرفته و در آب جوشیده و سرد شده می ریزیم. آن ها را به مدت ۵ ال ۶ روز در این آب و در یخچال نگهداری کرده و طی این مدت هر روز آب نمک آن را عوض می کنیم.

پس از گذشت این مدت، آن را از آب نمک خارج می کنیم. سپس در ظرفی ریخته و به آن آب اضافه می کنیم. در این مرحله آن را روی حرارت گذاشته و وقتی به جوش آمد آب آن را دور می ریزیم.

یک بار دیگر این کار را تکرار می کنیم تا تلخی آن گرفته شود. هنگام انجام این کار باید دقت شود که زیاد نجوشد. زیرا این کار موجب نرم شدن ترشی می شود.

تکه های کبر را پس از جوشیدن روی صافی می ریزیم. یک ساعت صبر می کنیم تا آب آن خارج شود. سپس، آن را در شیشه های مخصوص ترشی ریخته و روی آن سرکه می ریزیم.

در صورت تمایل می توان کمی هم نمک اضافه کرد. در پایان در ظرف را محکم کرده و در جای خنک و یا در یخچال قرار می دهیم. پس از گذشت ۲۰ روز تا یک ماه، ترشی آماده مصرف است.

خواص درمانی گیاه کبر

ترکیبات شیمیایی موجود در این گیاه موجب شده از خواص درمانی فراوانی برخوردار باشد. در این قسمت به مهم ترین خواص درمانی این گیاه اشاره می کنیم.

گیاه کبر خاصیت آنتی اکسیدانی دارد

این گیاه سرشار از ترکیبات فلاونوئیدی مانند روتین و کوئرستین است. این ترکیبات خاصیت آنتی اکسیدانی دارند. آنتی‌اکسیدان ها ترکیباتی هستند که اثرات مخرب رادیکال های آزاد را خنثی می کند. بسیاری از بیماری ها مانند سرطان و بیماری های پوستی، ناشی از فعالیت رادیکال های آزاد است.

• ترکیب روتین به گردش خون روان کمک می کند. این امر در درمان آسیب های عروق خونی موثر است.
• مطالعات انجام شده نشان می دهند ترکیب کوئرستین خاصیت تسکین دهندگی، ضد التهاب، ضد باکتری و ضد سرطانی دارد.

سرشار از مواد معدنی است

این گیاه حاوی مواد معدنی مختلفی مانند آهن، کلسیم، مس و مقادیر بالایی از سدیم است.

• کلسیم در تقویت و استحکام استخوان ها و دندان ها موثر است.
• مس با برخی پروتئین‌ها ترکیب شده و آنزیم هایی به وجود می آورد. این آنزیم ها به انجام برخی واکنش های بدن کمک می کنند.
• آهن به عضلات کمک می کند تا اکسیژن را ذخیره و از آن استفاده کند. آهن بخشی از آنزیم هایی است که در هضم غذا در بدن نقش دارند.

گیاه کبر ویتامین های مختلفی دارد

این گیاه منبع غنی از انواع ویتامین های K ، A، نیاسین یا _۳ B و ریبوفلاوین یا _۲ B است.

• ویتامین A به بینایی کمک کرده و دیدن در نور کم را آسان می‌کند. این ویتامین خطر بروز برخی از سرطان ها را کاهش می دهد. ویتامین A در مبارزه با برخی عفونت ها به بدن کمک کرده و سیستم ایمنی بدن را تقویت می کند.
• ویتامین K نقشی حیاتی در سلامت استخوان ها دارد. این ویتامین خطر تشکیل لخته های خونی در بدن را کاهش می دهد.

  

• نیاسین از بدن در برابر بیماری های قلبی  وعروقی محافظت کرده و به عملکرد شناختی، عصبی و دستگاه گوارش افراد کمک می کند.
• ریبوفلاوین به بدن کمک می کند تا غذا را به سوخت تبدیل کند. از این رو، در تامین انرژی بدن نقش دارد. این ویتامین به انجام عملکرد غدد فوق کلیوی نیز کمک می کند. در نتیجه، برای حفظ سلامت دستگاه عصبی بسیار مفید است.

منبعی سرشار از فیبر است

این گیاه منبعی غنی از فیبر است. فیبر به عملکرد دستگاه گوارش کمک کرده و موجب کاهش یبوست می شود. یک قاشق غذاخوری از آن محتوی ۳/۰ گرم فیبر است. این میزان، معادل ۳ درصد از نیاز روزانه ی بدن به فیبر است.

مواد مضر بدن را کاهش می دهد

به افرادی که در رژیم غذایی خود از مقادیر بالای چربی و گوشت قرمز استفاده می کنند توصیه می شود بیشتر از این گیاه استفاده کنند. زیرا، در اثر مصرف این غذاها برخی مواد مضر در بدن تولید می شوند که با مصرف گیاه کبر می توان آن ها را نابود کرد. این مواد مضر می توانند موجب بروز سرطان ها و بیماری های قلبی و عروقی شوند.

در تسکین درد روماتیسم نقش دارد

این گیاه به دلیل داشتن خاصیت ضد التهابی، از خاصیت تسکین دهندگی نیز برخوردار است. یونانیان باستان از گیاه کبر به عنوان مسکنی برای تسکین درد های ناشی از روماتیسم استفاده می کردند.

در درمان نفخ موثر است

مصرف این گیاه برخی از مشکلات گوارش مانند نفخ را درمان می کند. برای درمان درد معده نیز می توان از آن استفاده کرد. علاوه بر این، به بهبود اشتها نیز کمک می کند.

گیاه کبر در کنترل دیابت نقش دارد

این گیاه حاوی برخی مواد شیمیایی است که به کنترل قند خون کمک می کنند. در صورت استفاده از دارو های کاهنده ی قند خون، آن را در مقادیر بالا مصرف نکنید. زیرا این احتمال وجود دارد که میزان قند خون را بیش از حد کاهش دهد.

گرفتگی سینه را برطرف می کند

این گیاه به دلیل داشتن خاصیت ضد التهابی می تواند از گرفتگی و احتقان سینه جلوگیری ‌کند. علاوه بر این، مصرف آن خلط گلو را نیز کاهش می دهد.

خشکی پوست را کاهش می دهد

استفاده از گیاه کبر برای کاهش خشکی پوست مفید است. برای آبرسانی به پوست می توان این گیاه کوچک را به طور مستقیم روی پوست قرار داد.

مشکلات پوستی را درمان می کند

از این گیاه برای درمان برخی اختلالات پوستی مانند قرمزی پوست، سوزش پوست و جوش‌ استفاده می شود. به همین دلیل، گیاه کبر در تولید برخی محصولات مربوط به سلامت پوست کاربرد دارد. علاوه بر این، به دلیل داشتن خاصیت آنتی اکسیدانی می تواند روند پیری را با تاخیر همراه کند.

به رویش و رشد مو کمک می کند

این گیاه منبعی غنی از ویتامین B و آهن است. به همین دلیل، در برخی محصولات مو از آن استفاده می شود. ویتامین B و آهن در رشد مو ها تاثیرگذار هستند.

ویتامین B به بهبود گردش خون کمک فراوانی می کند. از این رو، مصرف آن به سلامت عمومی مو کمک می کند. گردش خون برای داشتن موهای شفاف و سالم بسیار ضروری است. آهن نیز به جلوگیری از ریزش مو کمک فراوانی می کند.

روش نگهداری گیاه کبر

معمولا این گیاه را داخل آب نمک به فروش می رسانند. زیرا اگر خارج از آب نمک باشد خشک می شود. پس از خرید، باید آن را داخل یخچال نگهداری کرد.

عوارض جانبی مصرف گیاه کبر

مصرف گیاه کبر یا کاپاریس با وجود فواید و خواص درمانی فراوانی که دارد می تواند با خطراتی همراه باشد. از این رو، مصرف آن باید با مشورت افراد متخصص همراه باشد. در این قسمت به مهم ترین عوارض مصرف این گیاه اشاره می کنیم.

• اگر می خواهید رژیم غذایی با سدیم کم داشته باشید، باید از مصرف کبر خودداری کنید. زیرا، این گیاه منبعی سرشار از سدیم است.
• یکی از علائم مصرف بیش‌ازحد آن، تشنگی شدید است. بنابراین، با مشاهده‌ی این علامت، مصرف آن را کاهش دهید.
• این گیاه به دلیل داشتن مقدار زیاد سدیم، می تواند آب زیادی را در خود نگه دارد. بنابراین، این امر احتمال بروز نفخ را در شما افزایش می دهد. درنتیجه از مصرف بیش از حد آن خودداری کنید.
• اگر مبتلا به فشار خون بالا هستید، از مصرف کبر خودداری کنید. زیرا سدیم اضافی با نگه داشتن آب، موجب افزایش حجم خون می شود. مصرف مقدار زیاد سدیم بدن را در معرض بیماری های قلبی قرار می دهد.
• یکی دیگر از عوارض جانبی مصرف زیاد این گیاه افزایش خطر پوکی استخوان است. زیرا سدیم با کاهش تراکم استخوان می تواند موجب ضعیف شدن آن شود. علاوه بر این، سدیم مانع از جذب کلسیم توسط بدن می شود. کلسیم برای ساخت استخوان و حفظ سلامت آن ضروری است. ضعف استخوان می تواند به بروز پوکی استخوان منجر شود. اگر به پوکی استخوان مبتلا هستید، بهتر است از مصرف آن خودداری کنید.
• به زنان باردار توصیه می شود از مصرف آن پرهیز کنند.
•  افرادی که عمل جراحی در پیش دارند باید از مصرف این گیاه اجتناب کنند.

قیمت گیاه کبر

گیاه کبر بیشتر در آب و هوای مرطوب رشد می کند و می توان از خواص بی نظیر آن برای بهبود سلامتی استفاده کرد. این گیاه اکنون به صورت بسته بندی شده از هر نقطه ای از جهان قابل خریداری است. قیمت آن بستگی به وزن بسته بندی آن دارد و معمولا قیمت خیلی بالایی ندارد. این گیاه را می توان به غذاهای پخته و خام اضافه کرد و از مزایای سلامتی آن بهره مند شد. حتی می توان آن را به ترشی تبدیل کرد و از خواص آنتی اکسیدانی بی نظیر آن بهره مند شد. این گیاه برای مبارزه با سرطان ها بسیار مفید بوده و سرشار از مواد معدی خصوصا کلسیم است که برای استخوان ها بسیار مفید است. همچنین می تواند مقدار فیبر روزانه را تامین کند و با خواص ضد التهاب خود برای درمان آرتروز و سایر بیماری های التهابی مفید است. برای خرید این گیاه توجه داشته باشید که قیمت فله آن کمتر از بسته بندی است و شما می توانید هر یک را در صورت دسترسی خریداری کرده و مورد مصرف قرار دهید. مانند سایر گیاهان دارویی باید از آن تحت نظر کارشناس طب سنتی استفاده کنید تا عوارضی برای شما نداشته باشد. خصوصا اگر دارویی مصرف می کنید باید به این امر توجه ویژه داشته باشید تا از تداخلات دارویی که می توانند اثرات بدی داشته باشند در امان باشید. برای اطلاع از قیمت این گیاه دارویی همین حالا می توانید سری به سایت های فروش محصولات گیاهی و عطاری های آنلاین زده و به راحتی آن را خریداری نمایید.