آشنایی با خواص درمانی بی نظیر دمنوش چشم خروس
گیاه چشم خروس که اغلب به نام آدونیس نیز شناخته می شود، گیاهی دارویی و کمیاب است. دمنوش چشم خروس مانند خود گیاه طبیعتی گرم و خشک دارد. به همین دلیل، افراد گرم مزاج از گشنیز به عنوان مصلح آن استفاده می کنند.
این گیاه به دلیل داشتن دانه های قرمز با ظاهری خاص همراه با یک لکه سیاه به چشم خروس معروف است. در طب سنتی از این گیاه و فراورده های آن مانند دمنوش، جوشانده، پودر و … برای تقویت نیروی جنسی، سیستم ایمنی، درمان درد های مفصلی، آسم، افزایش نشاط و … استفاده می شود.
این گیاه سمی است. اما، میزان سمیت دانه ها برای انسان بسیار بیشتر است. در صورت مصرف این دانه ها علائمی مانند حالت تهوع، استفراغ، درد شکم، اسهال و … ایجاد می شود.
در این مقاله از نشریه علمی جهان شیمی به معرفی و بررسی دمنوش چشم خروس، خواص درمانی، قیمت خرید و فروش و عوارض آن می پردازیم.
دیگر نام های گیاه چشم خروس
این گیاه در زبان انگلیسی با نام آدونیس، در زبان فارسی با نام چشم خروس و در زبان عربی با نام های بقم اسود، بقم، خشب البقم، عین الدیک و عندم شناخته می شود.
مشخصات ظاهری گیاه چشم خروس
گیاه چشم خروس با نام علمی adonis از گیاهان دارویی است که به خانواده ی Leguminosae تعلق دارد. این گیاه به صورت درختچه ای است که از چوب آن ماده ای قرمز رنگ استخراج می شود. ارتفاع ساقه های این گیاه به هشت تا دوازده متر می رسد. شاخه های این درختچه تیغ دار است.
برگ های گیاه چشم خروس به شکل مرکب همراه با سه یا چهار جفت برگچه است. هر برگچه به شکل قلب کوچک و دیمی دیده می شود. گل های این گیاه به رنگ زرد است.
میوه ی آن نیام و به رنگ مایل به سرخ و مدور است. این میوه ها پس از رسیدن از وسط باز می شوند. درون هر میوه یک یا دو دانه قرار دارد. رنگ میوه پس از رسیدن مایل به رنگ سیاه است .رنگ دانه ی آن نیز سرخ و براق، به صورت پهن و با طعمی شیرین است.
مهم ترین ترکیبات شیمیایی گیاه
از مهم ترین ترکیبات شیمیایی موجود در قسمت های مختلف این گیاه می توان به تانن، رزین، هماتین یا هماتوکسیلین، کوتر ستین، آدونی توکسین، سیمارین، استروفانتین و گلوکوزیدهای کاردیاک به نام کاردنولیدها اشاره کرد.
طبیعت گیاه
از نظر متخصصان طب سنتی طبیعت ساقه ها و قسمت های چوبی این گیاه خیلی گرم و خیلی خشک است. دانه های میوه ی آن از طبیعتی گرم و خشک برخوردار هستند.
مصلح گیاه
به افرادی که طبیعتی گرم و خشک دارند توصیه می شود از گشنیز به عنوان مصلح این گیاه استفاده کنند.
پراکندگی جغرافیایی گیاه چشم خروس
این گیاه بومی مکزیک، آفریقا، آسیا، استرالیا و منطقه اقیانوس آرام است. گیاه چشم خروس در مناطق دیگر مانند فلوریدا، هاوایی و هندوراس نیز می روید. این گیاه در ایالات متحده گونه ای مهاجم محسوب می شود و به تدریج به سایر مناطق آمریکای مرکزی راه یافته است. در حال حاظر در هند نیز مشاهده می شود .
در ایران گیاه چشم خروس در مناطق مختلف مانند اطراف تهران، کرج، استان های اصفهان، فارس لرستان، خوزستان، بوشهر، گیلان، و قزوین، بلوچستان دیده می شود. این گیاه از گونه های در معرض خطر انقراض است که توسط قانون محفاظت می شود.
قیمت خرید و فروش دمنوش چشم خروس
خواص درمانی فوق العاده این دمنوش خصوصا در درمان مشکلات گوارشی سبب شده شرکت های بسیاری اقدام به تهیه و عرضه آن به بازار کنند. این دمنوش اغلب به صورت بسته های کاغذی و پاکتی ۵۰ و ۱۰۰ گرمی به فروش می رسد.
این دمنوش نسبت به سایر دمنوش ها از قیمت خرید و فروش متوسطی برخوردار است. دمنوش تخم چمن را می توان از فروشگاه ها و عطاری ها و سایت های معتبر خریداری کرد. هنگام خرید باید توجه کرد محصول از مجوز های وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو برخوردار باشد.
مدت زمان ماندگاری گیاه و دمنوش چشم خروس
مدت زمان ذخیره سازی و ماندگاری این گیاه تا یک سال است. البته در صورت نگهداری مناسب، زمان ماندگاری آن افزایش می یابد. برای جلوگیری از جذب مجدد رطوبت، باید در ظروف خشک و تمیز بسته بندی شده و در مکانی خشک و به دور از نور خورشید و یخچال (منظور دمای محیط) نگهداری شود.
کاربرد های گیاه چشم خروس
دانه های چشم خروس به دلیل رنگ آمیزی روشنی که دارند در ساخت جواهرات بومی دارای کاربرد بسیاری هستند. بیشتر لوبیاها به رنگ سیاه و قرمز دیده می شوند. این ترکیب رنگ یادآور یک کفشدوزک است. هرچند رنگ های دیگری نیز وجود دارد.
ساخت جواهرات با این دانه های زرق و برق تا حدی خطرناک است. گزارش هایی مطرح شده مبنی بر این که، کارگرانی که دانه ها را سوراخ می کنند تا آن ها را به نخ بکشند، ممکن است از طریق خاردار دچار مسمومیت و یا حتی مرگ شوند. البته شواهد کمی در این خصوص وجود دارد.
در ترینیداد در هند غربی، دانه های رنگ روشن را در ساخت دستبند به کار می برند. آن ها معتقدند با استفاده از این دستبند ها به دور مچ دست یا مچ پا می توانند خود را از شر کرک ها یا ارواح شیطانی و مال-یوکس چشم بد دور نگاه دارند.
تامیل ها از دانه های چشم خروس با رنگ های مختلف استفاده می کنند. انواع قرمز با چشم سیاه شایع ترین نوع آن است.البته انواع سیاه، سفید و سبز نیز وجود دارد.
دانه های چشم خروس از نظر وزن بسیار سازگار هستند. در گذشته سرخپوستان از این دانه ها برای اندازه گیری طلا با استفاده از معیار Ratti استفاده می کردند.
خواص درمانی دمنوش چشم خروس
این دمنوش بیشتر ترکیبات گیاه را در خود دارد. از این رو، با مصرف آن می توان از خواص دارویی گیاه بهرمند شد. در ادامه به مهم رین خواص دارویی این گیاه می پردازیم.
- مصرف دو گرم از پودر آن، بیماری اسهال مزمن را برطرف می کند.
- با قسمت چوبی گیاه به صورت پودر و یا تکه ای، جوشانده تهیه کرده و میل کنید. این جوشانده اتونیک و بسیار قابض است. برای رفع اسهال مزمن و سوء هاضمه های ناشی از ضعف معده بسیار مفید است.
- از محلول جوشیده آن کمپرس تهیه کنید. استفاده از این کمپرس برای شفاف کردن رنگ پوست مفید است. علاوه براین مفاصل را تقویت می کند.
- قرار دادن پودر این گیاه روی زخم های کهنه سبب قطع خون ریزی، خشک کردن و التیام زخم های تازه، مرطوب و چرک دار می شود.
- برای درمان عفونت بانوان توصیه می شود در آب جوشانده ی آن بنشینید. این کار ترشحات سفید مهبل را برطرف می کند.
- مصرف دانه این گیاه به صورت دمنوش برای تقویت نیروی جنسی و تولید اسپرم به خصوص در سالمندان بسیار مفید است.
سایر خواص درمانی
- درمان بیماری های قلبی، نارسایی دریچه میترال
- بهبود دردهای روماتیسمی، تسکین درد مفاصل و درمان التهابات مزمن
- ضد عفونی کننده
- درمان التهابات دستگاه تنفسی فوقانی، سرفه و آرام کننده حملات آسم
- تقویت کننده عمومی بدن
- نشاط آور
- داروی ضد بارداری
- معالجه بیماری صرع
- درمان التهابات کبدی
- درمان برونشیت
عوارض جانبی مصرف دمنوش چشم خروس
با وجود خواص و فواید بی نظیری که مصرف این دمنوش به همراه دارد اما استفاده ی آن همواره باید با مشورت افراد متخصص صورت گیرد. زیرا مصرف آن بدون آگاهی از شرایط جسمی می تواند خطراتی به دنبال داشته باشد. در این قسمت به عوارض احتمالی این عرق اشاره می کنیم.
- اطلاعات محدودی در مورد میزان مجاز مصرف خوراکی این دمنوش وجود دارد. از این رو، مصرف هر مقدار از آن ممکن است خطرناک تلقی شود.
- علائم مسمومیت معمولا طی چند ساعت پس از مصرف شروع می شود. اما می تواند تا ۵ روز به تاخیر بیفتد. این علائم اغلب شامل حالت تهوع، استفراغ، درد شکم و اسهال است که می تواند بدتر شده و خون آلود شود.
- بیماران ممکن است ضربان قلب سریع، سردرد، توهم، بی حالی، تشنج، تب و نارسایی عضو را تجربه کنند.
- این گیاه حاوی پروتئینی سمی به نام آبرین است که در زهر مار نیز یافت می شود. این پروتئین به عنوان توکسآلبومین نیز شناخته می شود. آبرین از طریق مرگ سلولی موجب ایجاد سمیت می شود. برای درمان مسمومیت با آبرین، پادزهری وجود ندارد. برای کنترل علائم اغلب به بستری شدن در بیمارستان نیاز است.
- به افرادی که بیماری فشار خون دارند توصیه می شود از این گیاه به صورت خام و خوراکی استفاده نکنند.
- بهتر است از چوب این گیاه به صورت خوراکی استفاده نشود. زیرا، بسیار قابض است.
دیگر عوارض جانبی
- این گیاه بیشتر به دلیل دانه هایش شناخته می شود. این دانه ها اغلب به عنوان مهره در سازهای کوبه ای مورد استفاده قرار می گیرد. دانه گیاه چشم خروس به دلیل داشتن ترکیب abrin سمی است. بلعیدن یک دانه به خوبی جویده شده، می تواند برای بزرگسالان و کودکان خطر مرگ به دنبال داشته باشد.
عوارض جانبی - مصرف خودسرانه این گیاه و فرآورده های حاصل از آن بسیار خطرناک است. از این رو توصیه می شود بدون نظر پزشک معالج و نظارت تخصصی مورد استفاده قرار نگیرد.
- این گیاه فقط به شکل خاص مورد استفاده قرار می گیرد. به این ترتیب که همراه با دیگر گیاهان حاوی کارد تولید و یا در طب هومئوپاتی و به صورت کاملا دقیق به کار می رود. در غیر این صورت به شکل خالص مورد استفاده قرار نمی گیرد.
