خواص دارویی گیاه اسارون و کاربرد آن در صنعت داروسازی

گیاه دارویی اسارون با نام علمی Asarum europaeum L، از گیاهان پرکاربرد در صنعت داروسازی است. این گیاه که بومی مناطق معتدل اروپا و شمال آسیا است طبیعتی گرم و خشک دارد.

اغلب از ریشه، ریزوم و برگ های این گیاه برای موارد درمانی استفاده می شود. مصرف گیاه اسارون و فراورده های آن مانند دمنوش و … برای درمان بیماری های مختلف مفید است. از این گیاه برای درمان دستگاه گوارش، ریه، سیاتیک، مشکلات جنسی، کبد، طحال، درد مفاصل، دفع سنگ کلیه، مثانه و… استفاده می شود.

در این مقاله از نشریه علمی جهان شیمی به معرفی و بررسی خواص گیاه اسارون، نحوه مصرف و عوارض احتمالی آن می پردازیم.

مشخصات ظاهری گیاه اسارون

گیاه اسارون با نام علمی Asarum europaeum L، گیاهی دارویی است که به خانواده Aristoloshiaseae تعلق دارد. این گیاه علفی، چند ساله و خیلی کوچک است.

ارتفاع ساقه های آن کمتر از پانزده سانتی متر است. به طوری که گیاه به صورت خوابیده و گسترده روی زمین رشد می کند. گیاه اسارون ساقه هایی بزرگ، گسترده، گره دار و ناصاف دارد. فواید این ساقه ها از دیگر بخش های گیاه بیشتر است.

برگ های گیاه اسارون مدور، تقریبا به شکل قلب، گوش انسان و یا به شکل کف پای شتر است. گل های این گیاه میان برگ ها و نزدیک به ساقه می روید. این گل ها به صورت منفرد و شبیه گل بنگ دیده می شوند. رنگ اجزا خارجی گل ها، سبز تیره یا چرک و رنگ اجزا داخلی آن قرمز است. این گل ها در ماه اردیبهشت ظاهر می شوند.

میوه این گیاه دانه زیادی دارد. این دانه ها خوشبو بوده و زبان را به خارش می اندازد. هر چه دانه ها خوشبوتر باشد بهتر است. ریشه ی گیاه کمی دراز، کج و گره دار است. این ریشه به صورت کمی افقی در خاک قرار می گیرد. رنگ ریشه زرد و قطر آن کمی کمتر از قطر ساقه ی زیرزمینی زردچوبه است.

نکته

معمولا از ساقه ی زیرزمینی و برگ گیاه به عنوان دارو استفاده می شود.

پراکندگی جغرافیایی گیاه اسارون

این گیاه در جنگل ها، کوهستان ها، کنار نهر ها و نقاط سایه دار مناطق معتدل می روید. گیاه اسارون اغلب در مناطق معتدل اروپا، شمال آسیا، کوه های روم و مصر به صورت خودرو می روید. خواص دارویی این گیاه موجب شده تا در ایالات متحده کشت شود. تا کنون در ایران گیاه اسارون شناسایی نشده است.

طبیعت گیاه اسارون

از لحاظ طبع این گیاه در درجه دوم گرم و خشک قرار دارد. هر چند برخی آن را در درجه سوم گرم و دوم خشک قرار می دهند.

مصلح گیاه اسارون

به افرادی که طبع گرم دارند توصیه می شود از مویز به عنوان مصلح استفاده کنند. البته مویزی که در روغن بادام جوشانده شده باشد بهتر است.

بدل گیاه اسارون

از زنجبیل، وج و یا ترکیب نصف واحد از اسارون و نصف دیگر از خلنجان به عنوان بدل این گیاه استفاده می شود.

دیگر نام های گیاه اسارون

این گیه با نام علمی Asarum Europaesum ، نام انگلیسی Asarum و نام های دیگر آسارون، برباله، ازاروم، تگر، رادیکس، ازرائی، سرانیون و بیزابول شناخته می شود.

مهم ترین ترکیبات شیمیایی گیاه اسارون

ریزوم این گیاه حاوی ترکیبات شیمیایی متنوعی مانند متیل اوژنول، آزارون، تانن، مواد رزینی، صمغ، اسیدهای آلی، آمیدون و اسانسی مرکب از پینن، انواع سسکویی ترپن ها، کافئیک اسید و فلاونوئیدها است. اثرات خلط آوری ، شل کنندگی و تسکینی گیاه را به این ترکیبات نسبت می دهند.

خواص درمانی گیاه اسارون

این گیاه از خواص دارویی بی نظیری برخوردار است. در ادامه به مهم ترین خواص درمانی آن می پردازیم.

در دفع سنگ کلیه و سنگ مثانه نقش مهمی دارد

مصرف این گیاه دارویی کمک فراوانی به دفع سنگ کلیه و سنگ مثانه دارد. در طب سنتی توصیه می شود برای درمان این مشکل، ۱۵ گرم از پودر ریشه اسارون را با یک لیوان ماءالعسل (جوشانده آب و عسل) که از قبل تهیه شده ترکیب و مصرف کرد.

برای درمان سیاتیک مزمن، نقرس و درد مفاصل مفید است

برای درمان سیاتیک و نقرس، ۱۵ گرم از این گیاه در یک لیتر آب انگور به مدت دو ماه خیسانده شود. سپس روزی یک فنجان از این ترکیب میل شود.

در تامین سلامت معده، کبد و طحال نقش دارد

ترکیبات موجود در ریشه ی گیاه در بهبود عملکرد دستگاه گوارش، کبد و طحال نقش دارند. برای این منظور توصیه می شود ریشه ی گیاه اسارون با شیر تازه شتر و یا گوسفند مصرف شود.

گیاه اسارون خون قاعدگی را بند می آورد

طب سنتی توصیه می کند برای بند آوردن خون قاعدگی و حیض، ۱۵ گرم از ریشه ی این گیاه را با عسل ترکیب نموده و میل کنید.

به تقویت نیروی جنسی کمک می کند

این گیاه دارای خاصیت نغوظ آوری است. در طب سنتی برای استفاده از این خاصیت توصیه می شود پودر گیاه با شیر تازه ترکیب و زیر بیضه مالیده شود. این کار تاثیر فوق العاده ای در سفت کردن و نغوظ دارد. برای تقویت نیروی جنسی با این دارو گیاهی، باید ریشه ی اسارون را با شیر تازه مصرف کرد.

دیگر خواص درمانی گیاه اسارون

• در هند از اسانس روغنی اسارون برای نرم کردن سینه و قی آور استفاده می شود.
• دمنوش ریشه و برگ گیاه به عنوان دارویی لطیف کننده است.
• به درمان سیاتیک مزمن کمک می کند.
• مصرف آن به تنهایی یا با داروهای مناسب دیگر، برای درمان بیماری هایی نظیر صرع، قلوه، فلج، سستی اعضا و تشنج مفید است.
• برای درمان اسهال توصیه می شود ۵ گرم از آن را با شربت عسل مخلوط و میل کرد.

  

• اسانس روغنی فرار اسارون برای ترمیم زخم دستگاه گوارش، بیماری ریوی ناشی از استنشاق هوای دارای ذرات سیلیس، خشکی حلق و التهاب غشای حنجره بسیار مفید است.
• دم کرده ی ریشه و برگ آن باز کننده ی انسداد و گرفتگی های مجاری عروق است.
• برای درمان درد های داخلی، استسقا، یرقان، ورم کبد و طحال و پاک کردن آلت تناسنلی و رحم از رطوبت های لزجه بسیار مفید است. بهتر است ۱۵ گرم از ریشه خشک گیاه در ۲ تا ۵/۲ کیلوگرم آب انگور و به مدت ۵۰ تا ۶۰ روز خیسانده و در یخچال نگهداری شود.
• مصرف این دارو علاوه بر موارد گفته شده برای پاک کردن کلیه، مثانه، تسکین درد آن ها، سختی ادرار، قطع قاعدگی، درد مفاصل و لگن خاصره، سیاتیک و نقرس مفید است.
• و برای تقویت هوش، حافظه و برطرف کردن فراموشی توصیه می شود سنبل الطیب، صبر زرد، اسارون، دارچین و مصطکی را از هر کدام ۱۰ گرم آسیاب، با ۱۵۰ گرم عسل مخلوط و روزی ۱ قاشق مرباخوری میل کرد.
• از این گیاه برای درمان درد مفاصل استفاده می شود. برای درمان خواب رفتگی اعضای بدن، دم کرده ی اسارون بسیار مفید است.

نحوه مصرف گیاه اسارون

ریشه و بر گیاه اسارون را به شیوه های مختلف می توان مورد استفاده قرار داد.

طرز تهیه دمنوش اسارون

برای تهیه ی این دمنوش، مقدار ۲ گرم از گیاه را در ۱۵۰ سی سی  آب به مدت ۲۰ دقیقه دم کنید. این دمنوش را می توان تا ۳ فنجان در روز میل کرد.

ترکیب اسارون و عسل

۵ گرم از ریزوم گیاه ( ساقه های خوابیده زمینی) را کوبیده، با آب و عسل ترکیب کرده و میل کنید. از ای ترکیب می توان به عنوان یک داروی مسهل استفاده کرد.

ترکیب اسارون و آب انگور

۳ مثقال از این گیاه را در ۲/۵ لیتر آب انگور به مدت ۲ ماه خیسانده، سپس صاف کرده و به مدت چند روز میل کنید.

عوارض جانبی مصرف گیاه اسارون

تا کنون از مصرف این داروی گیاهی عوارض جدی و خطرناکی گزارش نشده است. با این وجود، بهتر است مصرف آن با نظر و مشورت افراد متخصص در زمینه طب سنتی همراه باشد. تنها عوارضی که این دمنوش می تواند به همراه داشته باشد به صورت زیر است.

• به مادران شیرده و زنان باردار توصیه می شود از مصرف آن بپرهیزند.
• مصرف آن برای کودکان زیر ۴ سال ممنوع است.
• سالمندان و افرادی که سابقه بیماری کبدی دارند با احتیاط آن را مصرف کنند.
• مصرف بیش از حد آن سبب بروز مسمومیت می شود. این مشکل با علائمی مانند سوزش زبان، التهاب معده و روده، اسهال، بثورات جلدی و در نهایت فلج عضلانی همراه است.
• برای ریه مضر است. از این رو باید با مویز مصرف شود. بهتر است مقدار این گیاه در هر بارمصرف ۵ تا ۱۵ گرم باشد.

نکته

در صورت بروز مسمومیت باید اقداماتی نظیر بستری کردن بیمار و کنترل علائم حیاتی، خوراندن ذغال در صورت هوشیاری بیمار، شستشوی معده و سرم درمانی صورت گیرد.

سخن پایانی

گیاه دارویی اسارون با نام علمی Asarum europaeum L، در صنعت داروسازی کاربرد فراوانی دارد. این گیاه بومی مناطق معتدل اروپا و شمال آسیا است. تاکنون در ایران گیاه اسارون مشاهده نشده است.

از نظر طب سنتی، طبیعتی گرم و خشک دارد. اغلب از ریشه، ریزوم و برگ های این گیاه برای موارد درمانی استفاده می شود. مصرف گیاه اسارون و فراورده های آن مانند دمنوش و … برای درمان بیماری های مختلف مفید است.

از این گیاه برای درمان دستگاه گوارش، ریه، سیاتیک، مشکلات جنسی، کبد، طحال، درد مفاصل، دفع سگ کلیه، مثانه و… استفاده می شود. با این وجود مصرف آن به مادران باردار و شیرده، کودکان زیر ۴ سال و سالمندان توصیه نمی شود. افرادی که طبع گرم دارند بهتر است با مویز (به عنوان مصلح) استفاده کنند.