جوانه ماش چه خواصی دارد؟ طرز تهیه جوانه ماش چگونه است؟

جوانه ماش از دانه های ماش به دست می آید. این ماده غذایی منبعی غنی از فیبر، انواع ویتامین ها، مواد معدنی نظیر آهن، مس، کلسیم و … ، اسید فولیک، تیامین و … است.

به همین دلیل، در طب سنتی و طب نوین برای درمان مشکلات گوارشی، تقویت سیستم ایمنی، بهبود گردش خون، درمان کبد چرب، رفع خستگی، کاهش وزن، کم خونی و … مصرف این جوانه های مغذی توصیه می شود. در این مقاله از نشریه علمی جهان شیمی به معرفی جوانه ماش، خواص درمانی، طرز تهیه و عوارض آن می پردازیم.

مشخصات ظاهری گیاه ماش

گیاه ماش با نام علمی Vigna radiate به تیره باقلائیان (فباسه) و راسته باقلاسانان تعلق دارد. این گیاه یک ساله به صورت بوته ای یا بالا رونده رشد می کند. ریشه های آن به شکل مستقیم و مقداری منشعب است. ساقه های گیاه به صورت راست، ظرفیت، منشعب کرک دار، به رنگ سبز روشن و به ارتفاع ۴۵  تا ۹۰ سانتی متر دیده می شود.

گل آذین گیاه به صورت خوشه است. گل های ماش به رنگ زرد لیمویی و روی دمگل بلندی قرار می گیرد. غلاف های گیاه باریک، استوانه ای و کمی کرک دار است.

این غلاف ها قبل از رسیدن به رنگ سبز روشن یا سبز تیره و به هنگام رسیدن به رنگ سبز مایل به قهوه ای یا سیاه دیده می شود. در هر بوته ۲ تا ۸ غلاف و در هر غلاف ۱۰ تا ۲۰ بذر به رنگ های سبز، طلایی، قهوه ای و سیاه دیده می شود.

ماش بومی هندوستان است. در ایران این گیاه پس از برداشت جو یا گندم کشت می شود. در فصل پاییز و هنگامی که دانه های ماش سفت و غلاف های آن زرد یا سیاه شد، محصول را در چند نوبت برداشت می کنند.

ارزش غذایی جوانه ماش

این جوانه ها منبعی غنی از فیبر، ویتامین های C، K، B_۶، آهن، مس، روی، کلسیم، منیزیم، پتاسیم، فسفر، ریبوفلاوین، اسید پانتوتنیک، نیاسین، تیامین و … است.

خواص درمانی جوانه ماش

این جوانه ها به دلیل ترکیباتی که دارند از خواص درمانی فراوانی برخوردار هستند. در این قسمت به مهم ترین خواص درمانی این گیاه و جوانه های آن می پردازیم.

بیماری های قلبی و عروقی را کاهش می دهد

وجود ترکیبات آنتی اکسیدان و ویتامین C در جوانه های ماش به داشتن قلبی سالم کمک فراوانی می کند. مصرف این ماده غذایی در جلوگیری از گسترش آترواسکلروز قلب و کاهش احتمال سکته مغزی و حمله قلبی موثر است. فیبر موجود در آن نیز می تواند فشار خون را تثبیت کرده و از بروز بیماری های قلبی عروقی، سکته مغزی و حملات قلبی جلوگیری کند.

به سلامت استخوان کمک می کند

این جوانه ها سرشار از ویتامین K است. مصرف ویتامین K خطر شکستگی های استخوانی و پوکی استخوان را کاهش می دهد. علاوه بر این، ویتامین C نیز به حفظ استخوان های قوی و سالم کمک می کند.

در بهبود و سلامت چشم  موثر است

ویتامین  Cموجود در جوانه ماش، به جلوگیری از دژنراسیون ماکولا کمک می کند. ویتامین های B موجود در آن نیز در جلوگیری از ایجاد آب مروارید نقش دارد. علاوه بر این، برای تقویت بینایی نیز بسیار مفید است.

به درمان استرس و اضطراب کمک می کند

استرس می تواند منجر به افسردگی و اضطراب شده، سیستم ایمنی بدن را تضعیف کند. به ای ترتیب دفاع بدن در برابر بیماری ها و عفونت ها کاهش می یابد.

در نتیجه بدن در معرض بیماری هایی نظیر سردرد، ناراحتی معده، تنش عضلانی، بی خوابی، از دست دادن میل جنسی، نگرانی، خشکی دهان و … قرار می گیرد. جوانه ماش به دلیل داشتن ویتامین C، روی، منیزیم و … نقش مهمی در تعادل روحیه داشته و میزان استرس را کاهش می دهد.

به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک می کند

جوانه ماش سرشار از آهن و ویتامین C است. این ویتامین، یک آنتی اکسیدان است که با آسیب رادیکال های آزاد در بدن مبارزه می کند. به این ترتیب، مانع از ایجاد آسیب اکسیداتیو به سلول ها از جمله گلبول های سفید خون می شود. به این ترتیب، سیستم ایمنی بدن تقویت می شود.

جوانه ماش به کاهش وزن کمک می کند

مصرف منظم این جوانه برای افرادی که قصد کاهش وزن دارند بسیار مناسب است. زیرا، مقدار کالری آن بسیار کم است. ۱۰۰ گرم از این جوانه حدود ۳۱ کالری انرژی دارد. علاوه بر این، جوانه ماش منبع خوبی از الیاف رژیمی است. به همین دلیل، مصرف آن موجب می شود شکم برای مدت طولانی پر بماند و اشتها کاهش یابد.

در بهبود سلامت گوارش نقش دارد

مصرف این جوانه به طور منظم، برای سلامت سیستم گوارش مفید است. وجود الیاف رژیمی موجود در جوانه به عنوان یک ملین طبیعی عمل می کند. به این ترتیب، حرکت روده را بهبود بخشیده و خطر ابتلا به یبوست، درد شکمی، سندرم روده تحریک پذیر، گاز، نفخ و … را کاهش می دهد.

ترکیبات آنتی اکسیدان مانند ویتامین C ، بیوفلاوونویدها، فیتونوتیت ها، پلی فنل ها و … سیستم گوارش را از آسیب های اکسیداتیو ناشی از رادیکال های آزاد محافظت می کند. از این رو، خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ، سرطان معده، سرطان پانکراس و … کاهش می یابد.

در بهبود گردش خون موثر است

مصرف منظم جوانه ماش به دلیل حضور آهن باعث افزایش گردش خون می شود. آهن تولید هموگلوبین را در گلبول های قرمز بدن افزایش می دهد. هموگلوبین نوعی پروتئینی است که اکسیژن خون را به سراسر بدن انتقال می دهد.

با بهبود گردش خون علائمی مانند خستگی، پوسیدگی، تنگی نفس، سردرد و سرگیجه، تورم و درد زبان و دهان، پاهای بی قرار و … کاهش می یابد. علاوه بر این، وجود آنتی اکسیدان هایی مانند ویتامین  C، ویتامین  A، فیبرهای غذایی، پلی فنل ها و … سیستم گردش خون را از آسیب های اکسیداتیو ناشی از رادیکال های آزاد محافظت و سلامت گردش خون را بهبود می بخشد.

از نقص های زایمان جلوگیری می کند

جوانه ماش منبع خوبی از اسید فولیک است که مصرف آن از نقص های زایمان، مانند اسپینا بیفیدا و نقص های لوله عصبی در جنین در حال رشد جلوگیری می کند. به همین دلیل، توصیه می شود مادران باردار اغلب از مکمل های اسید فولیک استفاده کنند.

اسید فولیک علاوه بر لوگیری از ایجاد نقص های زایمان، باعث تشکیل گلبول های قرمز در نوزادان پس از زایمان می شود. بهتر است مادران باردار این جوانه ها را تنها پس از مشاوره با پزشک به رژیم غذایی خود اضافه کنند.

جوانه ماش میزان قند خون را تنظیم می کند

این جوانه شاخص گلیسمی پایینی دارد. شاخص گلیسمی پایین به این معنی است که قند را به سرعت جریان خون وارد کرده و از این طریق مانع از افزایش ناگهانی قند خون و کمک به کنترل دیابت می شود. علاوه بر این، الیاف رژیمی موجود در آن میزان قند جذب شده توسط جریان خون را کاهش می دهد.

جوانه ماش سبب بهبود سریع زخم ها می شود

این جوانه ها به دلیل داشتن ترکیباتی مانند ویتامین K و ویتامین C نقش مهمی در لخته شدن خون و در نتیجه بهبود زخم ها دارند. ویتامین C موجب افزایش تولید کلاژن می شود. کلاژن یک اسید آمینه ضروری در تشکیل سلول ها، بافت ها و عروق خونی است. در صورت کافی بودن سطح کلاژن در سیستم بدن، بازسازی سلول ها سریع بوده و روند بهبود زخم سرعت می یابد.

برای پیشگیری از سرطان سینه موثر است

پروتئاز موجود در ماش و دیگر حبوبات تقسیم سلول های سرطانی را کند می کند. به این ترتیب اثر محافظت کننده در برابر سرطان سینه داشته و از تشکیل تومور جلوگیری می کند.

برای ازدیاد شیر مادران مفید است

جوانه ماش حاوی فیتوکمیکال های استروژن مانندی به نام ایزوفلاوون ها است . مصرف این ترکیبات در دوران شیردهی در زیاد شدن شیر مادر نقش دارند.

مانع از ابتلا به کبد چرب می شود

جوانه ماش حاوی مقدار فراوانی لسیتین است. این ماده با کاهش کلسترول خون، به کاهش چربی کبد کمک می کند. به این ترتیب، از ابتلا به کبد چرب جلوگیری می کند.

جوانه ماش خستگی را برطرف می کند

یکی از ویژگی های بارز مصرف این جوانه، برطرف کردن احساس خستگی و رخوت است. زیرا، سرشار از انرژی و مواد غذایی بوده و سبب رفع خستگی روحی و جسمی می شود.

جوانه ماش در درمان کم خونی موثر است

این جوانه ها منبعی غنی از آهن بوده و در ساخت هموگلوبین خون نقش اساسی دارد. ویتامینC  موجود در آن سبب افزایش جذب آهن در روده شده و از کم خونی حاصل از کمبود آهن جلوگیری می کند.

برای خانم های یائسه بسیار مفید است

فیتواستروژن موجود در جوانه ی ماش اثری مشابه استروژن دارد. از این رو، مصرف آن در کاهش نشانه های یائسگی در زنان مانند گرگرفتگی و تپش قلب مفید است. علاوه بر این، فیتواستروژن پوکی استخوان ناشی از یائسگی را به تعویق می اندازد.

از خشکی و پیری پوست جلو گیری می کند

فیتواستروژن موجود در جوانه ماش مانند گیرنده های استروژنی پوست عمل می کند. به همین دلیل، سبب افزایش ساخت اسیدهیالورونیک، کلاژن و الاستین موجود در پوست می شود. مصرف منظم جوانه ماش از پیری و خشکی پوست جلوگیری می کند.

شکنندگی مو و ناخن را کاهش می دهد

کمبود مواد مغذی به ویژه پروتئین، ویتامین و روی از عواملی هستند که سبب شکنندگی مو و ناخن می شوند. جوانه ماش منبعی غنی از این مواد مغذی است. از این رو، مصرف آن برای درمان و پیشگیری از مشکلات مو و ناخن بسیار مفید است.

برای رشد کودکان مفید است

جوانه ماش به دلیل داشتن فسفر و کلسیم تاثیر زیادی در رشد کودکان دارد. برای بهره گیری از خواص جوانه ، آن را به ماست کودک دو تا پنج سال خود اضافه کنید. در مورد کودکان بالای پنج سال، جوانه ها را به سالاد بیفزایید. برای مقوی و مغذی تر کردن غذای کودک می توان آن را به سوپ، آش، پوره و فرنی کودک اضافه کرد.

طرز تهیه جوانه ماش

جوانه ماش، یکی از میان وعده های سالم در رژیم غذایی است. روش های مختلفی برای تهیه ی این جوانه ها وجود دارد. در این قسمت به دو روش تهیه جوانه ماش اشاره می کنیم.

روش اول

ابتدا ماش ها را خوب شسته، سپس درون آب خیس کرده و به مدت ۱۲ ساعت در جای تاریک و خنک قرار دهید. در مرحله بعد مجددا آن ها را شسته و به مدت ۱۲ ساعت دیگر در جای تاریک و خنک قرار دهید.

دانه های ماش پس از ۱۲ ساعت دوم جوانه می زنند.اغلب دانه های ماش طی ۲۴ ساعت جوانه می زنند. برای استفاده حداکثری توصیه می شود جوانه ماش به صورت خام مصرف شود.

روش دوم

در این روش، مقدار مورد نیاز از جوانه ماش را درون یک ظرف که می تواند بطری شیشه ای، کاسه شیشه ای و حتی یک شیشه فولادی در دار باشد بریزید. انتخاب این ظرف ها به شما این امکان را می دهد که نظاره گر روند رشد جوانه ها باشید.

آب سرد را به شیشه اضافه و اطمینان حاصل کنید که جوانه ها کاملا در آب فرو می روند. پس از گذشت ۱۲ آب را تخلیه کنید. این کار را دو مرتبه تکرار و ظرف را در دمای اتاق و دور از نور مستقیم خورشید قرار دهید.

برای هفته آینده، شیشه را دو بار در روز پر کرده و سپس تخلیه کنید. اطمینان حاصل کنید که ماش در آب غوطه ور نشده و فقط مرطوب و تمیز می شوند. جوانه ماش در طی یک هفته شروع به رشد می کند.

با قرار گرفتن جوانه ها در طول مورد نظر، شستشوی نهایی را انجام داده و آن ها را تخلیه کنید. جوانه ماش را در یخچال قرار داده و در طول ۷ روز آینده از مصرف آن لذت ببرید.

نکته

همواره توصیه می شود جوانه ماش در یخچال نگهداری شود نه در دمای اتاق. زیرا در دمای اتاق احتمال بالایی از رشد باکتری در میان آن ها وجود دارد و ممکن است خراب شود.

نحوه مصرف جوانه ماش در طب سنتی

طب سنتی برای درمان برخی از بیماری ها مصرف جوانه ماش را توصیه می کند. از این رو، به روش های خاص مصرف آن نیز اشاره می کند.

• کسانی که مبتلا به خارش شدید بدن هستند ماش را پخته، با سرکه مخلوط کرده و روی قسمت مورد نظر قرار دهند.
• برای رفع التهابات سطحی بدن مانند لک و پیس، ضماد آرد ماش توصیه می شود.
• در درمان کک مک، پودر ماش را با عرق موردو مخلوط کرده و به صورت ضماد مصرف شود.
• برای درمان اسهال خوردن ماش پخته با پوست توصیه می شود. برای لینت مزاج بهتر است دانه های پوست کنده آن مصرف شود. مخلوط ماش و برنج کم چربی نیز یک غذای خوب برای افراد مبتلا به اسهال است.
• برای درمان یبوست، ماش را کمی تفت داده، سپس بلغور کرده، پوست آن را گرفته و با آن غذا تهیه کنید.

  

• درمان درد بواسیر با مصرف ماش پوست کنده امکان پذیر است.
• برای درمان ورم ماش تازه را جوشانده و له کنید. سپس با زرده تخم مرغ مخلوط کرده و روی قسمت متورم قرار دهید.
• برای رفع خواب رفتگی اعضای بدن، آن را با ضماد ماش پخته مالش دهید.
• خوردن ماش پخته به افرادی که به سکسکه های مقاوم دچار هستند توصیه می شود.

عوارض مصرف جوانه ماش

مصرف این جوانه ها با وجود خواص و فواید فراوانی که دارد می تواند با بروز مشکلاتی نیز همراه باشد. در این قسمت به عوارض مصرف جوانه ماش می پردازیم.

• طبع ماش کمی سرد و خشک است. به همین علت مصرف زیاد آن موجب زیاد شدن خلط می شود.
• کسانی که مبتلا به بیماری دستگاه گوارش هستند بهتر است کمتر از آن استفاده کنند.
• خوردن زیاد جوانه ماش برای دندان مضر است.
• افرادی که صرع دارند از ماش پوست کنده استفاده کنند.
• زیاده روی در مصرف ماش سبب ضعف قوه باه می شود.

خرید جوانه ماش

ماش یک غذای مغذی، سرشار از پروتئین، فیبر غذایی و مواد معدنی ضروری مانند آهن، کلسیم و روی است. آنها همچنین حاوی ویتامین های B1، B2، C و نیاسین هستند. ماش منبع خوبی از پروتئین قابل هضم است که باعث می شود برای سلامت کلی مفید باشد. علاوه بر این، ماش سرشار از مواد شیمیایی گیاهی از جمله پلی فنول ها است که دارای خواص آنتی اکسیدانی است. این آنتی اکسیدان ها می توانند به پیشگیری و کنترل بیماری های مزمن کمک کنند.

ماش در طب سنتی چینی به دلیل فواید سلامتی مختلف مانند اثرات ضد التهابی، ضد قارچی و ضد میکروبی استفاده شده است. آنها همچنین دارای خواص ضد دیابتی و ضد فشار خون هستند. به طور کلی، ماش یک منبع غذایی با ارزش با فواید تغذیه ای متعدد و اثرات درمانی بالقوه است.

دانه های ماش را می توان در هر زمانی از سال در داخل خانه برای جوانه زدن مورد استفاده قرار داد. جوانه ها را در موقعیتی دور از نور مستقیم خورشید پرورش دهید. رشد جوانه ها در تاریکی باعث تولید شاخه های شیرین تری نسبت به رشد آنها در موقعیت های روشن می شود.

جوانه ماش باید در عرض ۳-۵ روز آماده برداشت شود. درست قبل از برداشت جوانه ها، آنها را برای چند ساعت در معرض نور خورشید قرار دهید. این مرحله برای بهبود فواید تغذیه ای جوانه ها ضروری است. جوانه ماش بهتر است بلافاصله پس از برداشت خورده شود. جوانه ها را می توان برای مدت کوتاهی در ظرف در بسته در یخچال نگهداری کرد.

در صورت مشاهده علائم کپک زدن یا بوی نامطبوع فورا دور بریزید. در حالت ایده ‌آل، دسته‌ های کوچک را در فواصل متوالی رشد دهید تا جوانه ‌ها در تازه‌ ترین حالت خود مصرف شوند. قرار گرفتن جوانه ‌ها در معرض نور زیاد در حین رشد یا ترک جوانه‌ ها برای مدت طولانی قبل از برداشت ممکن است باعث تلخ شدن جوانه ها شود. خرید جوانه ماش از فروشگاه های بزرگ و به صورت اینترنتی امکان پذیر است.