خواص ناخنک ، این گیاه دارویی خاص را بدانید!

ناخنک که با نام علمی Melilotus officinalis شناخته می شود یک گیاه دارویی است که با نام های شبدر شیرین، یونجه زرد، شاه افسر، شبدر زرد، اکلیل‌الملک، شاه بسه نیز شناخته می شود. ناخنک با خوشه‌هایی از گل‌های زرد و با عطر ملایم و شاخ و برگ‌های شیرین با عطر یونجه در مزارع رشد می کند.

از نظر تاریخچه گیاه ناخنک توسط هنری هشتم استفاده شد که منجر به نام عمومی King’s Clover شد. کشاورزان تودور از آن متنفر بودند زیرا مزارع را تحت تأثیر قرار می داد و به ذرت آنها آسیب می رساند.

این گیاه برای استفاده به عنوان علوفه کشت می شود. همچنین برای بهبود خاک استفاده می شود. ریشه های ناخنک به جلوگیری از فرسایش و تثبیت نیتروژن در خاک از طریق گره های متعدد کمک می کنند. در ادامه مقاله در نشریه جهان شیمی فیزیک توضیحات بیشتری در این رابطه ارائه می گردد لطفا همراه ما باشید.

خواص دارویی گیاه ناخنک

گیاه ناخنک در طب سنتی برای علائم نارسایی مزمن وریدی، وریدهای واریسی، ترومبوفلبیت، هموروئید، سندرم‌های پس از ترومبوتیک ومشکلات لنفاوی استفاده شده است. علاوه بر این، از آن به عنوان ضد انعقاد، ادرارآور، ملین، محرک و مقوی استفاده می شود.

هنگامی که دود می شود برای آسم مفید است. خشک شده این گیاه در چای برای سردردهای عصبی، ادرار دردناک، بیماری های گوارشی و درد عضلات استفاده شده است. به صورت موضعی، به عنوان ضماد، برای التهاب، زخم و روماتیسم استفاده می شود.

از گیاه ناخنک در غذاها نیز استفاده شده است. در فرانسه از این گیاه به عنوان چاشنی استفاده می شود. برخی از پنیرهایی که در سوئیس ساخته می شوند، با گل ها و دانه های گیاه ناخنک مزه دار می شوند. ریشه های آن در ایسلند پخته و خورده می شوند و در سراسر اروپا از برگ و گل برای طعم دادن به سوپ ها، خورش ها و مارینادها استفاده شده است.

گیاه شناسی ناخنک

ناخنک گیاهی است علفی چند ساله و با شاخه های کم پشت است که تا حدود ۱.۵ متر (۵ فوت) رشد می کند. این گیاه به عنوان علف هرز در علفزارها، چمنزارها، ساواناها، تپه های شنی، دامنه تپه ها، سواحل دره ها، کنار جاده ها، لبه های جنگل، مزارع، آبراه ها و مزارع متروکه رشد می کند.

این گیاه در انواع خاک های قلیایی یا کمی اسیدی رشد می کند. سطوح بسیار کم مواد مغذی و خاک هایی با بافت ریز و درشت را به خوبی تحمل می کند. چندین بررسی نشان می‌ دهد که این گیاه بهتر خاک‌های فقیر از نظر مواد مغذی و خشک را تحمل می ‌کند. این گیاه دارای ریشه ای است که می تواند تا عمق ۳-۵ فوت (۰.۹-۱.۵ متر) در زیر خاک، با ریشه های فیبری ثانویه و گره های باکتریایی گسترش یابد. ریشه های انتهایی نیمه چوبی هستند و ریشه های جانبی می توانند گسترده باشند. ریشه های جانبی ممکن است ۶ تا ۸ اینچ (۱۵-۲۰ سانتی متر) از ریشه گسترش یابد.

ساقه ها معمولاً کم و بیش عمودی به طول ۱ متر هستند، اگرچه گاهی اوقات روی زمین پخش می شوند. آنها بدون کرک، شیاردار و زاویه دار هستند. گاهی اوقات ساقه های پایینی به رنگ قرمز روشن هستند. در طول اولین سال رشد، بیشتر انرژی صرف توسعه سیستم ریشه می شود. در سال دوم بین ماه های مه و سپتامبر گل می دهد، دانه می دهد و از بین می رود. دانه های آن ممکن است بیش از ۳۰ سال در خاک باقی بمانند.

برگ ها

برگ ها بدون کرک، دارای سه برگچه و در امتداد ساقه متناوب هستند. طول هر برگه حدود ¾ اینچ و عرض آن ¼ اینچ است. شکل آنها مستطیلی، مایل یا بیضی شکل و در امتداد حاشیه میانی یا بالایی دندانه دار هستند. برگچه انتهایی دارای یک دمبرگ کوتاه است، در حالی که برگچه های جانبی تقریبا بدون دمبرگ هستند.

گل ها

گل‌ها به صورت آزاد در امتداد شاخه قرار گرفته اند و تا حدودی آویزان هستند. آنها ممکن است در امتداد یک یا دو طرف ساقه ظاهر شوند. هر گل حدود ۱/۳ اینچ طول دارد و تمایل به افتادن از روی شاخه به سمت پایین دارد. تاج گلبرگ دارای ۵ گلبرگ زرد نسبتا باریک است. کاسه گل لوله ای به رنگ سبز روشن و دارای ۵ دندانه نوک تیز است. گل لوله ای شکل است و به سمت لبه های بیرونی گلبرگ ها پهن تر می شود. گلدهی معمولاً از جولای تا سپتامبر انجام می شود. این گونه هرمافرودیت (دارای اندام های نر و ماده است) و توسط زنبورها گرده افشانی می شود.

میوه ها

هر گل دارای یک غلاف کوچک حاوی ۱-۲ دانه است. معمولا در هر طرف برآمدگی های عرضی وجود دارد که تا حدودی منحنی هستند. آنها معمولا در جوانی سبز هستند و با بلوغ به قهوه ای تیره تبدیل می شوند. دانه های زرد مایل به برنزه تا حدودی مسطح و به شکل بیضی شکل هستند. گیاه ناخنک با بذردهی مجدد تکثیر می شود و اغلب در مکان های مساعد کلونی تشکیل می دهد.

فصل برداشت گیاه ناخنک

سرهای گلدار را در تابستان جمع آوری می کنند و در جای خشک و خنک خشک می کنند تا از کپک زدن احتمالی جلوگیری شود. پس از خشک شدن می ‌توان رویه‌ های گلدار را برای مصارف مختلف خانگی در ظروف شیشه‌ای نگهداری کرد. گیاه ناخنک دارای برگ های معطر است.

لازم به ذکر است که فقط تا زمانی می توان از ناخنک به عنوان یک گیاه دارویی استفاده کرد که فرآیند خشک شدن خوبی داشته باشد زیرا قبل از خشک شدن در مجاورت رطوبت و قارچ به سرعت سمی می شود.

ماده فعال گیاه ناخنک

ماده ای که مسئول عملکرد دارویی و همچنین عطر این گیاه دارویی کومارین است. کومارین بویی مشخص دارد که با خشک شدن بیشتر می شود و ما را به یاد وانیل می اندازد. در برخی از نقاط اروپا به آن «وانیل فقرا» می گویند. در آماده‌ سازی‌های استاندارد دارویی گیاه خشک حداقل حاوی ۰.۴ درصد هتروزیدهای کومارین (ملیلوتوزید) است.

تاریخچه کشف دیکومارول یا وارفارین در گیاه ناخنک

در ایالت هایی با زمین های وسیع، جایی که دام ها می چرند و به عنوان علوفه کاشته می شد و به راحتی رشد می کرد. حیوانات به آن علاقه نشان می دادند و علوفه ارزانی بود. بنابراین کشاورزان گیاه ناخنک بیشتری کاشتند، در نتیجه این گیاه پخش شد، حتی به کشاورزان اجازه داده شد که آن را جمع آوری و خشک کنند و برای مصرف زمستانی دام ها ذخیره و نگهداری کنند.

در سال ۱۹۲۰ رکود بزرگ و بحران اقتصادی بعد از جنگ جهانی اول اتفاق افتاد. در آن زمان از همه چیز به عنوان خوراک دام استفاده می شد. کشاورزان بعد از مدتی شاهد خونریزی غیرعادی حیواناتی بودند که از ناخنک به عنوان علوفه استفاده می کردند. مرگ و میر زمانی رخ می داد که آنها علوفه کاملا خشک نشده و مرطوب این گیاه را خوردند. تحقیقات و پیگیری ها منجر به کشف دیکومارول یا وارفارین در گیاه ناخنک شد.

امروزه دیکومارول و آنالوگ های آن مانند وارفارین از مواد بسیار رایج در زمینه پزشکی و دارویی و همچنین پرمصرف ترین داروهای ضد انعقاد هستند. بسیاری از افراد روزانه از این داروها استفاده می کنند که برای پیشگیری از حوادث قلبی- عروقی در بیماران پرخطر مانند افرادی که دچار سکته قلبی، سکته مغزی، آنژین صدری، گردش خون ضعیف، ترومبوز و غیره شده اند، تجویز می شود.

وارفارین علاوه بر درمان یا پیشگیری از مشکلات گردش خون همچنین به عنوان یک آفت کش و سم بر اساس ایجاد خونریزی داخلی در دوزهای بالا خصوصا در سم موش کش استفاده می شود.

ترکیبات دارویی گیاه ناخنک

قسمت دارویی مورد استفاده، سرهای گلدار تازه یا خشک گیاه است که حاوی:

• کومارین (۰.۵-۱%): کومارین آزاد و پیش سازهای آن به شکل هتروزیدهای کومارین مانند ملیلوتوزید (به ویژه در برگها، و در گل آذین)، ملیلوتین، اسکوپولتین، امبلیفرون.
• فلاونوئیدها (اثر ادرارآور و آرام بخش): کامپفرول، مشتقات کامپفرول و کورستین.
• ساپوژنین ها: دیوسژنین، ملیوتیژنین، سویا اسپونول های B و E.
• اسیدهای فنولیک: ملیلوتیک، کافئیک، اسید گالیک و غیره.
• ویتامین C.
• نیترات ها (به خصوص در برگ ها).

روش مصرف گیاه ناخنک

از خواص معطر این گیاه در آشپزخانه بسیار استفاده می شود. گل آذین گیاه ناخنک خشک شده عمدتا برای خوشبو کردن دسرها، نوشدنی ها یا پنیرها استفاده می شود. سایر موارد استفاده خوراکی از این گیاه شامل موارد زیر است:

• از گل‌های کوچک زرد یا سفید آن برای تزیین سالاد یا خمیر پنیر و رنگ‌ آمیزی آن استفاده می ‌شود. برای این کار با کمی حوصله و موچین می ‌توانید گل‌ ها را از سنبله گل جدا کنید.
• مخلوط کردن گل ها با کره به آن یک طعم خوشمزه و جدید می دهد.
• دم کردن آن با شیر (یا نوشیدنی گیاهی) و مخلوط کردن آن با ژله آگار طعمی شیرین و وانیلی به ما می ‌دهد.
• از برگ ها و گل های خشک شده در چای استفاده کرد.
• شاخه های جوان مانند مارچوبه پخته و مورد استفاده قرار می گیرند.
• برگ های جوان را در سالاد می خورند.
• برگ ها و غلاف بذر به عنوان سبزی پخته می شوند.
• برگ های خشک خرد شده را می توان به عنوان طعم دهنده وانیل در پودینگ ها، شیرینی ها و غیره استفاده کرد.
• از گل ها و دانه ها به عنوان طعم دهنده استفاده می شود.
• از دانه ها می توان به عنوان ادویه استفاده کرد.

خواص دارویی گیاه ناخنک

ناخنک گیاهی سرشار از چندین ویتامین و مواد معدنی است و یک گیاه دارویی است که برای ناراحتی های عروقی و لنفاوی استفاده می شود. این گیاه دارویی دارای خواص ضد التهاب، ضد اسپاسم، قابض، آرام بخش و ادرار آور است اما مهمتر از همه خواص ضد انعقادی و محافظت از عروق آن است.

این گیاه را می توان دود کرد، از آن دمنوش درست کرد یا به صورت ضماد برای مصارف خارجی تهیه کرد. قابل توجه ترین اثرات درمانی آن شامل درمان هموروئید، واریس، نفخ و سایر اختلالات گوارشی است.

سردرد، ادرار دردناک، تپش قلب، مشکلات قاعدگی و درد عضلات همگی با این گیاه قابل کاهش هستند. همچنین در برخی افراد به عنوان نرم و تسکین دهنده پوست شناخته شده است. از آنجایی که این گیاه به عنوان یک آرام بخش ملایم عمل می کند، به شکل چای می تواند به رفع بی خوابی و تنش عصبی کمک کند. به عنوان ضماد می تواند برای التهاب چشم، زخم ها، مفاصل متورم، کبودی، جای جوش، زخم های جزئی و روماتیسم ایده آل باشد.

بهبود گردش خون

ماده فعال کومارین گردش خون مویرگی را تحریک می کند و غشای گلبول های قرمز را تثبیت می کند، به طوری که عمدتا به عنوان رقیق کننده خون استفاده می شود. برای تمام ناراحتی های مربوط به مشکلات انعقادی و گردش خون ضعیف (اختلالات انعقادی، پیشگیری از آمبولی، واریس، عواقب فلبیت، فشار خون بالا و …) بسیار خوب عمل می کند.

خواص ادرارآور

علاوه بر کاربرد آن به عنوان ضد التهاب، مقوی عروق لنفاوی، یکی دیگر از خواص بارز گیاه ناخنک اثر ادرارآور و ضد ادم آن است. این گیاه برای درمان ادم با منشا التهابی و لنفاوی استفاده می شود.

این دارو در درمان طبیعی نارسایی وریدی و لنفاوی و همچنین در اختلالات مرتبط با آن مانند سنگینی پاها، گرفتگی عضلات، خارش، ترومبوفلبیت، وریدهای واریسی، سندرم پس از ترومبوز، هموروئید و استاز لنفاوی (ادم لنفاوی) استفاده می ‌شود.

بهبود جراحات

این گیاه بخش مهمی از بسیاری از پمادهای گیاهی را تشکیل می دهد که برای درمان زخم ها و جراحات استفاده می شود. گیاه ناخنک توسط کمیسیون E آلمان نیز برای درمان جراحات و زخم ها پذیرفته شده است.

سایر خواص گیاه ناخنک

استفاده از آن به صورت دم کرده به عنوان آرام بخش و تسکین دهنده و همچنین برای تمیز کردن چشم توصیه می شود. در آزمایشات حیوانی، این گیاه خواصی را برای تسریع بهبودی نشان داده است.

گل‌ها همچنین حاوی مقدار مشخصی موسیلاژ هستند که باعث بهبود سرفه های مزمن یا گرفتگی صدا می شود. همچنین به عنوان تسکین دهنده در شرایط تحریک پذیری و به عنوان ضد اسپاسم استفاده می شود.

آیا گیاه ناخنک بی خطر است

از آنجایی که این گیاه خون را رقیق می کند و از طرف دیگر به عنوان منقبض کننده عروق عمل می کند، توصیه می شود طبق معیارهای پزشکی از آن استفاده کنید، زیرا دوز بیش از حد ممکن است منجر به مشکلات خونریزی شود.

به همین ترتیب، باید مراقب بود گل‌هایی که کاملا خشک نشده می ‌توانند آلوده به قارچ شوند. زیرا در آن حالت به دلیل اثر دیکومارول باعث خونریزی‌ می‌ شود، اگرچه خطر آن به دوز مصرفی نیز بستگی زیادی دارد.

فقط در صورتی می توان از آن به عنوان یک گیاه دارویی یا خوراکی استفاده کرد که فرآیند خشک شدن خوبی داشته باشد. اگر گیاه تحت هر گونه فرآیند تخمیر یا در حضور رطوبت و قارچ قرار گیرد، سمی می شود زیرا هتروزیدهای کومارین (عمدتا ملیلوتوزید) به کومارین آزاد (دیکومارول) با خاصیت ضد انعقاد تبدیل می شوند.

لازم به ذکر است که تاکنون گزارشی مبنی بر مسمومیت در انسان در اثر مصرف این گیاه گزارش نشده است، بنابراین احتمالا در دوزهای غذایی یا دارویی این گیاه سمیت چندان بالایی ندارد.

چه مقدار گیاه ناخنک برای انسان سمی است

مقدار سمی این گیاه برای انسان ناشناخته است. در مطالعات حیوانی، نشان می دهد که پودر گل های آن سمیت حاد یا تحت حاد را در دوزهای ۳ تا ۳۰۰ کیلوگرم/ گرم در روز در موش های صحرایی به صورت خوراکی نشان نمی دهد.

علائم مسمومیت با گیاه ناخنک

کومارین می تواند اثر خواب آور، مخدر و ضد درد داشته باشد. این ترکیب قادر به فلج کردن مغز و کاهش رفلکس ها، بدون تاثیر بر اعصاب محیطی است. بنابراین، دوزهای بالای این گیاه می تواند علائمی مانند آنچه در مورد سایر گیاهان غنی از کومارین دیده شده است، ایجاد کند از جمله:

• سردرد
• ناراحتی مداوم
• استفراغ
• سرگیجه
• کند شدن عملکرد قلب

درمان مسمومیت با گیاه ناخنک

در صورت مواجهه با مسمومیت احتمالی، در صورت امکان، همراه با نمونه ای از گیاه یا دم کرده مصرف شده، علاوه بر نشان دادن سایر داروهای مصرفی، غذا یا گیاهانی که ۴۸ ساعت قبل مصرف شده اند، به بیمارستان مراجعه کنید.

تشخیص مسمومیت با کومارین را می توان با آزمایش خون بررسی کرد که توانایی لخته شدن خون را ارزیابی می کند. بسته به شدت، درمان دارویی ممکن است تجویز ویتامین K یا پلاسما باشد.

راه حل های مدیریتی در رابطه با علوفه ناخنک

چند مشکل مرتبط با گیاه ناخنک وجود دارد که تولیدکنندگان باید در نظر داشته باشند. اول اینکه، گیاه ناخنک از خانواده حبوبات است بنابراین وقتی از آن به عنوان منبع چرا استفاده می شود، احتمال نفخ وجود دارد. برای جلوگیری از نفخ حتما چند روز قبل از بیرون بردن گاوها، تغذیه با این مواد را شروع کنید تا آنها بتوانند قبل از مصرف گیاه ناخنک یا سایر حبوبات سازگار شوند.

چرای گیاه ناخنک مشکل ساز نیست، زیرا تبدیل کومارین به دیکومارول بدون قارچ کپکی که در یونجه مرطوب ایجاد می شود امکان پذیر نیست. یک گزینه مدیریتی در یک سال مرطوب که در آن خشک کردن یونجه ممکن است دشوار باشد، بسته بندی پلاستیکی است که برای حفظ علوفه گزینه‌ای عالی است. اطمینان حاصل کنید که یونجه حاوی شبدر شیرین قبل از ذخیره سازی برای جلوگیری از کپک زدن، خشک باشد. بنابراین نگهداری در فضای باز خطرناک است.

ناخنک گیاهی فرصت طلب است که در صورت مساعد بودن شرایط رشد در مراتع و مزارع علوفه فراوان، به طور ایده آل برای دو سال متوالی رشد می کند. اگرچه می تواند مشکلاتی ایجاد کند، اما برای حیات وحش و گرده افشان ها ارزشمند است و یک منبع علوفه مغذی است. استراتژی‌های مدیریتی به تولیدکنندگان اجازه می‌دهد تا روی آن سرمایه ‌گذاری کنند.

گزارش هایی از مسمومیت با گیاه ناخنک وجود دارد که باعث ایجاد مشکلات تولید مثل در گاوها می شود. به نظر می رسد که این به سطح دیکومارول مربوط باشد. دیکومارول می تواند وارد بدن جنین و باعث مرگ و سقط جنین شود.

موارد منع مصرف گیاه ناخنک

• زخم های گوارشی: به دلیل توانایی کومارین در رقیق کردن خون، استفاده از آن در صورت وجود زخم های گوارشی مانند زخم معده برای جلوگیری از خونریزی توصیه نمی شود.
• کولیت اولسراتیو: مصرف گیاهان حاوی کومارین به دلیل خطر خونریزی زیاد توصیه نمی شود.
• کمبود پلاکت و مشکلات انعقادی: کسانی که مشکلات انعقادی یا لخته شدن خون دارند باید از مصرف گیاهان همراه با کومارین خودداری کنند.
• افراد مبتلا به خونریزی: افرادی که خونریزی فعال دارند (خونریزی بینی یا اپیستاکسی، خونریزی، هموپتیزی یا خون در سرفه، هموروئیدهای خونریزی دهنده و غیره) نباید آن را مصرف کنند.
• داروهای ضد انعقاد: کومارین های موجود در گیاه ممکن است با اثر سایر داروها یا گیاهان ضد انعقاد مانند وارفارین یا سینتروم تداخل داشته باشند.
• بارداری: به دلیل وجود اجزایی با اثر استروژنی درمان با این گیاه دارویی در دوران بارداری توصیه نمی شود. ایمنی آن در دوران شیردهی ناشناخته است.
• کودکان خردسال: کودکان خردسال نباید مقادیر زیادی برگ ناخنک مصرف کنند زیرا محتوای نیترات آن می تواند باعث ایجاد سندرم نوزاد آبی شود.

عوارض جانبی گیاه ناخنک

در اغلب موارد استفاده از گیاه ناخنک در طب سنتی و غذاها (عمدتا به عنوان طعم دهنده)، خطرات قابل توجهي را به همراه ندارد. عوارض جانبی عبارتند از زرد شدن پوست یا چشم ها، خونریزی یا کبودی، سردرد، تغییرات خلقی، معده درد و ادرار تیره.

از جمله عوارض احتمالی این گیاه همچنین می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• درماتیت تماسی: گیاه تازه می تواند باعث درماتیت یا تحریک پوست در افراد حساس شود.
• آلرژی: مانند همه گیاهان، می تواند آلرژی ایجاد کند، به خصوص برای افرادی که به گیاهان خانواده پاپیلیوناسه آلرژی دارند.
• تغییر آزمایشات انعقادی: این گیاه حاوی کومارین‌ است که ممکن است بر نتایج آزمایش‌های انعقادی انجام شده قبل از عمل جراحی یا در طی کنترل داروهای ضد انعقاد مانند سینتروم یا وارفارین تاثیر بگذارد.
• بیماری کبد: نگرانی هایی وجود دارد که این گیاه ممکن است بیماری کبد را بدتر کند. اگر مشکلات کبدی دارید، قبل از شروع مصرف گیاه ناخنک با پزشک مشورت کنید. همچنین، حتما آزمایشات عملکرد کبد را انجام دهید.

طریقه مصرف مکمل ناخنک

مکمل‌های گیاه ناخنک به شکل کپسول و قطره برای مشکلات جزئی و ناراحتی‌های ناشی از گردش خون وریدی ضعیف، مانند احتباس مایعات در داروخانه موجود است. اگرچه همیشه باید مراقب بود که در صورت مصرف دارو برای سیستم گردش خون، منع مصرف نداشته باشند.

• مصرف داخلی؛ ESCOP توصیه می کند که از دوز روزانه دارو معادل ۳-۳۰ میلی گرم کومارین خوراکی تجاوز نکنید.
• مصرف تزریقی؛ دوز کمتر از ۱-۷.۵ میلی گرم کومارین

دستورالعمل دمنوش و ضماد ناخنک

دستورالعمل مبتنی بر استفاده سنتی از گیاه شامل دم کرده ۱ قاشق چایخوری گل آذین خشک در هر فنجان است. به این منظور به مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه اجازه داده می شود تا دم بکشد و سپس صاف شده و. -۳ بار در روز یا بنا به صلاحدید پزشک مصرف می شود.

ضما و کرم

برای تهیه ضماد، سبزی له شده را با مقدار کمی آب جوش مخلوط کرده، سپس روی پارچه نرمی پهن می کنند. پارچه را تا زمانی که پارچه سرد شود روی ناحیه آسیب دیده قرار می دهند. کرم ها و داروهایی نیمه جامد مانند کرم‌ها یا ژل‌ها حاوی عصاره ناخنک با دوز معادل ۳-۵ میلی‌ گرم کومارین در هر گرم محصول هستند.