عوارض و خطرات سم تن ماهی چیست؟ پیشگیری و درمان
تن ماهی یکی از کنسروهایی است که طرفداران زیادی را به خود جلب نموده است. اما در مصرف تن ماهی باید دقت کرده تا به عوارض سم تن ماهی دچار نشوید.
سم تن ماهی خطرناک بوده و منجر به مسمومیت‌هایی می‌شود که گاهی خطرات جدی در سلامت شخص خواهد داشت. برای پیشگیری از مسمومیت با سم تن ماهی، قبل از مصرف باید آن را به خوبی جوشاند. علائم مسمومیت با سم تن ماهی طی ۱۶ تا ۳۶ ساعت در فرد بروز می کند. عوارض سم تن ماهی می تواند منجر به گرفتگی بینی و صدای تو دماغی شود. بنابراین در مصرف تن ماهی باید احتیاط کرده تا دچار عوارض و خطرات سم تن ماهی نشوید. سم تن ماهی ناشی از باکتری کلستریدیوم بوتولینوم بوده و بهترین روش خنثی سازی سم تن ماهی این است که آن را ۲۰ دقیقه در آب جوش بجوشانیم.
نشریه علمی جهان شیمی فیزیک به بررسی انواع باکتری و ویروس های مختلف پرداخته است. در ادامه این مقاله می خواهیم به بررسی سم تن ماهی که ناشی از باکتری کلستریدیوم بوتولینوم است بپردازییم. با ما همراه باشید.
سم تن ماهی یا بوتولیسم چیست
غذاهای دریایی کنسرو شده همانند انواع تن ماهی ممکن است به باکتری کلستریدیوم بوتولینوم آلوده باشند. این باکتری قادر است در انسان ایجاد بیماری کرده و حتی منجر به مرگ گردد. باکتری کلستریدیوم بوتولینوم سمی را آزاد می کند که باعث بروز بیماری بوتولیسم می‌شود. این باکتری در محیط های عاری از اکسیژن رشد و تکثیر می شود. بنابراین کنسروها می توانند محیطی مناسب برای رشد این نوع باکتری باشند. لذا این هشدار برای مصرف کنندگان کنسرو ماهی تن یا هر غذای کنسرو شده دیگر وجود دارد که مراقب سلامت خود باشند. مصرف کنندگان قبل از مصرف تن ماهی برای جلوگیری از مسمومیت باید آن را به مدت ۲۰ دقیقه بجوشانند.
بوتولیسم یا همان سم تن ماهی یا مسمومیت با بوتولیسم یک بیماری نادر است. اما باید جدی گرفته شود. باکتری عامل این بیماری قادر است از طریق غذا، تماس با خاک آلوده یا از طریق زخم باز منتقل شود. بدون درمان به موقع، بوتولیسم می تواند به فلج، مشکلات تنفسی و در نهایت منجر به مرگ شود. در ادامه این مقاله به بررسی سم تن ماهی و بوتولیسم می پردازیم.
علائم مسمومیت با سم تن ماهی
از شش ساعت تا ۱۰ روز پس از عفونت اولیه علائم این مسمومیت می تواند ظاهر شود. در برخی موارد نیز بین ۱۲ تا ۳۶ ساعت پس از خوردن غذای آلوده علائم ظاهر می شوند.
علائم اولیه بوتولیسم در نوزادان
- یبوست
- مشکلات تغذیه ای
- خستگی و تحریک پذیر بودن
- آبریزش و افتادگی پلک
- از دست دادن کنترل سر
- ضعف عضلانی و در نهایت فلج
علائم سم بوتولیسم تن ماهی
- گرفتگی بینی
- بروز مشکل در بلع یا صحبت کردن
- ضعف صورت در هر دو طرف
- تاری دید و افتادگی پلک ها
- بروز مشکلات تنفسی
- تهوع و استفراغ و همین طور گرفتگی شکم (این مورد فقط در بوتولیسم ناشی از غذا بروز می کند.)
- فلج
درمان مسمومیت با تن ماهی
آنتی توکسین اولین چیزی است که برای بوتولیسم ناشی از غذا و زخم توسط پزشک تجویز می شود. در نوزادان درمانی موسوم به ایمونوگلوبین استفاده شده و مانع از فعالیت نوروتوکسین ها در خون می گردد.
موارد شدید مسمومیت با سم تن ماهی ممکن است برای کمک به بهبود تنفس نیاز به استفاده از دستگاه تنفس مصنوعی دارند. در این حالت احتمال دارد روند بهبودی هفته ها یا حتی ماه ها به طول انجامد. درمان طولانی مدت برای کنترل سم تن ماهی و درمان های توانبخشی نیز ممکن است در موارد شدید استفاده شوند.
برای پیشگیری از بوتولیسم واکسنی کشف شده است. اما چون اثربخشی آن به طور کامل آزمایش نشده و ممکن است عوارض جانبی داشته باشد، استفاده از آن معمول نیست.
تشخیص مسمویت با سم تن ماهی
در صورتی که مشکوک به مسمومیت با بوتولیسم هستید به پزشک مراجعه نمایید. زیرا تشخیص به موقع و درمان به موقع بوتولیسم برای نجات و بقای بیمار نقش مهمی دارد. برای تشخیص مسمومیت با سم تن ماهی پزشک به معاینه فیزیکی بیمار پرداخته و علائم و نشانه‌های مسمومیت با بوتولیسم را بررسی می کند.
پزشک با سوال پرسیدن غذاهایی که بیمار اخیرا از آن ها مصرف نموده است ممکن است مسمومیت با سم تن ماهی را تشخیص دهد.
پزشکان در مورد وجود و بروز هر گونه زخم در بیمار نیز سوال پرسیده و امکان مسمومیت را بررسی می کند.
پزشک با نمونه برداری از خون یا مدفوع بیمار نیز می تواند به وجود سموم در بدن پی ببرد. اما نتایج این آزمایشات ممکن است طول بکشد و درمان دیر هنگام دیگر برای بیمار فایده ای نداشته باد. بنابراین بیشتر پزشکان برای تشخیص بوتولیسم به مشاهده بالینی علائم می پردازند.
برای اطمینان از مسمومیت با سم تن ماهی معمولا آزمایشات زیر صورت می پذیرد.
- انجام الکترومیوگرافی برای ارزیابی نمودن پاسخ عضلانی
- اسکن نمودن و تصویربرداری برای تشخیص آسیب های داخلی به سر یا مغز بیمار
- آزمایش مایع نخاعی برای تعیین آسیب عفونت به مغز
پیشگیری از مسمومیت با سم تن ماهی
جلوگیری از بوتولیسم کار دشواری نیست و با اقدامات پیشگیرانه می توان ایجاد خطر بوتولیسم را کاهش داد. در ادامه به برخی از این روش ها اشاره شده است.
- مصرف هر نوع ماهی تخمیر شده و یا دودی و غذا های دریایی دیگر باید با احتیاط صورت گیرد.
- در هنگام خرید کنسروها توجه شود که باز شده یا دارای برآمدگی نباشد.
- جوشاندن غذاهای کنسروی به مدت ۲۰ دقیقه می تواند سم تن ماهی را از بین برده و از بروز خطر ممانعت کند.
چه افرادی در خطر مسمومیت با بوتولیسم قرار دارند
سالمندان، کودکان، بانوان حامله و بانوانی که در دوران شیردهی قرار دارند، افراد دارای ضعف سیستم ایمنی بدن و بیماران دارای دیابت در خطر بیشتری برای مسمومیت غذایی قرار دارند.
خطر بروز مسمومیت سم تن ماهی در مکان هایی نظیر خوابگاه، رستوران، مجالس عروسی و مکان هایی که در آنجا حجم غذای زیادی آماده می شود، بیشتر است. زیرا ممکن است در برخی موارد اصول بهداشتی به درستی رعایت نشود و منجر به آلودگی غذا ها گردد.
درمان خانگی مسمومیت با سم تن ماهی
در بیشتر مسمومیت های غذایی بعد از آرام شدن معده، می توان با مصرف کردن مایعات فراوان و غذاهای سفتی مثل موز، سیب زمینی آب پز شده، کته و ماست و… مشکل را در منزل درمان نمود. اما در مورد مسمومیت تن ماهی درمان های خانگی مفید نخواهند بود. بیمار مبتلا به بوتولیسم حتما باید بلافاصله به پزشک مراجعه کرده و با گرفتن دارو درمان شود.
از دادن نوشیدنی هایی مانند شیر و کافئین به بیمار باید جدا خودداری گردد. زیرا به بد تر شدن حال بیمار منجر می گردد. اقدامی که می تواند برای بیمار مفید باشد این است که اگر بیمار هنوز توانایی دارد و دچار فلج اعضا نشده است، بیمار را وادار به استفراغ کنید. استفراغ باقی مانده تن ماهی موجود در معده را خارج می کند.
توجه نمایید که بیماری که به مسمومیت با سم تن ماهی دار شده احتمالا دچار عارضه های تنفسی خواهد شد. بنابراین تا رسیدن پزشک، لباس هایش را سبک کرده و او را در معرض هوای تازه قرار دهید. در نهایت با اورژانس تماس حاصل نموده بیمار را به نزدیک ترین مرکز پزشکی منتقل نمایید.
روش فهمیدن خرابی کنسرو تن ماهی
در هنگام خرید تن ماهی حتما به تاریخ تولید و انقضای آن توجه نموده و از مصرف کنسرو تن ماهی تاریخ مصرف گذشته جدا بپرهیزید. پس از توجه به تاریخ انقضای تن ماهی قبل از مصرف باید بیست دقیقه آن را بجوشانید.در صورتی که ماهی تن موجود در کنسرو طعم، رنگ و بوی طبیعی نداشته باشد از مصرف آن خودداری نمایید.
زنگ زدگی و نشتی در کنسرو از نشان های خرابی آن است و قوطی تن ماهی باید کاملا سالم، بدون زنگ زدگی و نشتی باشد. اگر قوطی تن ماهی دارای نشتی یا زنگ زدگی باشد قطعا خراب بوده و نباید از آن استفاده شود.
محل نگهداری از کنسرو نیز امری بسیار مهم است. اگر کنسرو ماهی در جا‌های تاریک و خشک مثل کابینت نگهداری شود دچار آسیب نمی گردد. اما نگهداری آن در محیط های مرطوبی مانند یخچال می تواند منجر به زنگ زدگی و خراب شدن کنسرو گردد.
چرا کنسرو تن ماهی را باید بجوشانیم
بوتولیسم از میکروارگانیسم کلوستریدیوم بوتولینوم ایجاد شده و این میکرو ارگانیسم بی هوازی است. بنابراین باید آن را در شرایط بی هوازی از بین برد. بوتولیسم در مواد غذایی کنسرو شده ای یافته می شود که به درستی استریل نشده یا استریل آن ها نامناسب بوده است. این باکتری پس از ورود به کنسروها به دلیل فراهم بودن شرایط رشد و تکثیر می یابد. بنابراین تنها راه از بین بردن این نوع میکروارگانیسم جوشاندن است. توجه شود که سم بوتولیسم در کنسرو های اسیدی مانند کمپوت به وجود نمی آید و در کنسروهای غیر اسیدی به ویژه کنسروهای پروتئینی یافته می شود.
خطرات دیگر مصرف تن ماهی
باکتری ها جیوه را به خود جذب کرده و آن را به متیل جیوه تبدیل می کنند. این یک زنجیره غذایی جدید است. ماهی کوچک آن ها را مصرف کرده و متیل جیوه را به خود جذب می کند. ماهی های کوچک توسط ماهی های بزرگ تر خورده می شوند. در واقع جیوه به جای شکستن و یا حل شدن، در هر سطح از زنجیره غذایی یافته می شود. با این حساب ماهی های بزرگی مثل تن ماهی غلظت های متفاوتی از جیوه را در خود جای داده اند. این مقدار ۱۰ هزار برابر از ماهی های غیر تن بیشتر است.
خطرات ناشی از جیوه
جیوه زمانی که وارد بدن می شود به عنوان یک سم عصبی فعالیت خود را آغاز می کند. جیوه قادر است سیستم عصبی و مغز را با اختلال مواجه نماید. بنابراین خطرات آن برای بدن بسیار جدی خواهد بود.
قرار گرفتن جیوه در بدن برای بچه های کوچک و خانم های باردار نسبت به بقیه افراد خطرناک تر است. وقتی مغز کودک در حال رشد است، مواد مغذی را به سرعت جذب خود می کند. در این میان جیوه نیز جذب می گردد. جذب جیوه روی ذهن تاثیر گذاشته و باعث می شود که کودک دچار اختلالات در یادگیری و یا تأخیر در رشد مغز شود. نوزادان و جنین بر اثر قرار گرفتن در معرض مصرف بالای تن ماهی ممکن است به مشکلات ذهنی، کری و کوری دچار شوند. سم جیوه در نوجوانان نیز آثار بدی داشته و روی باروری و فشارخون تاثیرات بدی می گذارد.
عوارض تن ماهی نجوشیده
یکی از ساده ترین و خوشمزه ترین راه ها برای خوردن ماهی، تن ماهی است. هنگامی که ماهی تن خام به درستی آماده شود، خوردن آن بی خطر است و یک تجربه آشپزی منحصر به فرد را فراهم می کند. تن ماهی را همه افراد دوست دارند و می توانید با آن غذاهای مختلفی تهیه نمایید. نکته کلیدی در خوردن تن ماهی اطمینان از جوشاندن درست آن است. با این کار خیال شما از مصرف آن راحت شده و برای مصرف کاملا ایمن خواهد بود. عوارض تن ماهی نجوشیده عبارتند از:
مسمومیت غذایی
بزرگترین خطر مرتبط با خوردن تن ماهی نجوشیده احتمال مسمومیت غذایی است. در کنسروهای ماهی ممکن است سم بوتولینوم وجود داشته باشد که در صورت نجوشاندن باعث مسمومیت شدید غذایی خواهد شد. برای جلوگیری از این خطرات، مهم است که قبل از خوردن تن ماهی آن را به خوبی بجوشانید. مسمومیت غذایی یک عارضه ناخوشایند است و شما را چند روز درگیر خواهد کرد و هزینه های درمانی خواهد داشت.
آلرژی
در حالی که کمتر رایج است، برخی از افراد ممکن است به تن ماهی حساسیت داشته باشند. علائم آلرژی به ماهی تن شبیه به سایر آلرژی های دیگر است و می تواند شامل کهیر، تورم، مشکل در تنفس و آنافیلاکسی باشد. اگر به ماهی حساسیت دارید، مهم است که از مصرف تن ماهی خودداری کنید.
بنابراین تن ماهی را باید به مدت ۲۰ دقیقه بجوشانید تا از عوارض آن در امان باشید. به خاطر داشته باشید عوارض مسمومیت با سم تن ماهی بسیار شدید بوده و گاهی اوقات منجر به مرگ خواهد شد. علاوه بر موارد فوق تن ماهی را از برندهای معتبر تهیه نمایید و سلامت قوطی آن را قبل از مصرف بررسی کنید. برآمدگی های قابل توجه نشان از وجود سم در تن ماهی دارد بنابراین بهتر است این تن ماهی را خریداری نکنید.
سخن آخر
مسمومیت با سم تن ماهی یا بوتولیسم یک بیماری ترسناک است که می تواند آثار بسیار مخربی را در بدن ایجاد نماید. بوتولیسم در صورتی که درمان نشود یا علائم آن جدی گرفته نشود می تواند به فلج اعضا و مرگ منجر شود. بنابراین اگر تن ماهی مصرف کرده اید و متوجه شدید که دچار علائم این نوع مسمومیت شده اید، خونسردی خود را حفظ کرده و به نزدیک ترین مرکز درمانی مراجعه نماید.
تاکید می شود برای درمان مسمومیت ناشی از سم تن ماهی تحت هیچ شرایطی از خود درمانی در منزل استفاده نکنید. اگر می خواهید از مسمومیت با سم تن ماهی در امان بمانید باید کنسرو را به مدت ۲۰ دقیق در آب جوشانده و سپس مصرف نمایید.
