گزانگبین گیاهی دارویی با خواص و کاربرد های فراوان

گزانگبین با نام علمی  Astragalus brachycalyx Fischer از جمله گیاهان دارویی است که کاربرد فراوانی در صنایع داروسازی و غذایی دارد. این گیاه که با نام های گزگزو، طرفا، گز مازج، خشک انگبین، گز علفی، گز خوانسار، من و السوی نیز شناخته می شود منبعی غنی از مواد معدنی نظیر کلسیم و منیزیم، انواع ویتامین ها مانند ویتامین D و قند فروکتوز، دکستروز، تانیک اسید و لوولوز است.

از این رو، سابقه ای طولانی در طب سنتی داشته و برای درمان بیماری هایی نظیر ضعف اعصاب، نرمی استخوان، یرقان، مشکلات گوارشی، کبدی، کیسه صفرا و … مورد استفاده قرار می گیرد.

نکته

بر اساس بررسی های صورت گرفته مشخص شد برگ، ریشه و پوست گیاه از طبع سرد و خشک و شهد آن از طبع گرم و خشک برخوردار است.

جالب است بدانیم که

خاصیت دارویی گیاه گزانگبین به وجود ماده ای به نام من بستگی دارد. من یا مان به نوعی ماده ی خوراکی سفید رنگ و عسل ‌مانند گفته می شود که به طور مستقیم و به وسیله ی حشره‌ای به نام پسیل گز با نام علمی Cyamophila astragalicola، روی گیاه گزانگبین تولید می‌شود.

تاکنون در نشریه علمی جهان شیمی فیزیک به خواص دارویی گیاهانی مانند گل ساعتی، عروسک پشت پرده، گارسینیا کامبوجیا، جاشیر، گل ماهور، مورد، درمنه، گالگا، جو دوسر، اروانه، بادرشیبو، آویشن شیرازی، برگ بو، برنجاسف، دیژیتال،مرزه تابستانه، بید و … پرداخته شده است.

در این مقاله به معرفی و بررسی گیاه گزانگبین، فواید و خواص دارویی، کاربرد و عوارض احتمالی آن می پردازیم.

مشخصات ظاهری گیاه گزانگبین را بشناسیم

این گیاه با نام علمی Astragalus brachycalyx Fischer گیاهی است بوته ای که بسیار پر دوام است و به صورت وحشی و خودرو در کوهستان های گلستان کوه شهر خوانسار و اطراف دامنه های آن و اطراف دامنه های کوه های زاگرس مرکزی مانند کوهرنگ، زردکوه و بازفت و استان چهارمحال بختیاری می روید.

ارتفاع این گیاه به ۶ تا ۱۰ متر و قطر آن به ۳۰ سانتی متر می ‌رسد. علاوه بر این، دارای انشعاب های زیاد و چوب سخت به همراه برگ های کوچک و صاف به رنگ غباری سفید است.

قیمت خرید و فروش گزانگبین در بازار

با توجه به خواص درمانی و محبوبیت فراوانی که گزانگبین دارد شرکت های مختلفی در داخل اقدام به عرضه این محصول به بازار کرده اند. این محصول اغلب در بسته بنی های ۵۰ و ۱۰۰ گرمی به فروش می رسد.

گزانگبین نسبت به سایر محصولات گیاهی از قیمت خرید و فروش متوسطی برخوردار است. توصیه می شود این محصول در محیط خشک و خنک نگهداری شود. گزانگبین را می توان به راحتی از عطاری ها و فروشگاه های اینترنتی معتبر خریداری نمود.

روش تهیه گزانگبین چگونه است

انگبين به شهدى گفته می شود كه حشرات پس از مكيدن شيره ‌ى پرورده ‌ى گياهان آن را تولید می کنند. اين حشرات پس از مكيدن شيره‌ ى پرورده‌ ى گياهان، آن را به كيسه ‌اى كه در بدن خود دارند منتقل کرده و در آن جا به شربتى شيرين تبدیل مى ‌کنند. اين شربت پس از خروج از بدن حشره ها منعقد شده و به صورت انگبين در مى ‌آيد.

پشه های سازنده ‌ى گز انگبین، در واقع زنبور هاى كوچكى هستند كه روی برگ ‌ها و ساقه‌ هاى این بوته خانه ساخته و از شيره ‌ى پرورده ‌ى گياه گزانگبین تغذيه مى‌ كنند .

اين حشرات پس از تغذیه، ماده ‌های سنگين شده را به سمت پايين فرستاده و روى ساقه ‌ى گون گز می نشیند. این حشرات تخم خود را در ساقه بوته فرو برده و مخفى مى ‌کنند. پس از اتمام کار، حشرات از بين مى ‌روند.

چنان چه زمستان سخت و پر برف باشد تخم حشرات بيشتر دوام می آورد و بهتر می ماند. به این ترتیب، سال آينده محصول بيشترى از گز انگبين به دست مى ‌آيد.

براى به دست آوردن گزانگبین، سطحی از پوست بز زير درخت گون گز پهن کرده و يک غربال روى آن مى‌ گذارند. پس از آن، به وسیله ی یک چوب دستى به برگ و ساقه ‌ها ضربه زده تا همه ی محصول بوته از غربال عبور کرده و روى پوسته ريخته شود.

دلیل استفاده از پوست بز این است که بوته گیاه دارای صمغ و لعاب چسبنده است و به پارچه مى ‌چسبد. گزانگبين حاوی چندين نوع قند، الكل، مقدارى صمغ و لعاب، مواد معدنى و عامل زنده در ترکیب خود است.

من گزانگبین چه تفاوتی با صمغ دارد

در بسیاری از منابع به اشتباه به من گزانگبین، صمغ می گویند. در صورتی که این دو تفاوت آشکاری با یکدیگر دارند. من یا مان، به ترشحات قندی گیاهان گفته می شود که در اثر فعالیت حشرات روی آن ها حاصل می شود. در حالی که، صمغ از ترشحات هیدروکلوئیدی گیاهان حاصل می شود.

نحوه مصرف گزانگبین چگونه است

این گیاه را می توان به روش های مختلف خوراکی، دارویی، دمنوش و … مورد استفاده قرار داد. در این قسمت به نحوه مصرف این گیاه و فراورده های آن می پردازیم.

در تهیه گز کاربرد دارد

بیشترین مصرف این گیاه از گذشته تاکنون، در تولید گز معروف اصفهان بوده است. این ماده علاوه بر این که خواص متضاد چسبندگی و شکنندگی خود را به گز می بخشد موجب حفظ رطوبت گز و در نتیجه نرم و تازه ماندن آن برای مدت چندین هفته می شود.

نکته

در حال حاضر به دلیل کاهش محصول گزانگبین در مراتع و افزایش قیمت آن، قناد ها ترجیح می دهند به جای این ترکیب گیاهی از ترکیبات مصنوعی و مشابه مانند بادکا که نوعی گلوکز مایع است و قیمت پایین تری دارد استفاده کنند.

در صنایع دارویی کاربرد فراوان دارد

این گیاه در صنایع دارویی نیز بسیار پرکاربرد است. فروکتوز موجود در گزانگبین دارای خاصیت دارویی ویژه ای است که موجب شده در صنعت داروسازی مورد توجه قرار گیرد.

فروکتوز یا قند میوه، ساختار مولکولی ساده ای دارد و به مراتب شیرین تر از ساکارز است. علاوه بر این، سرعت جذب آن نیز نسبت به قند های دیگر کند تر است.

انگبین گون با داشتن حدود ۴۰ درصد فروکتوز مانند عسل یکی از منابع غنی این قند کمیاب است. به همین دلیل فروکتوز موجود در آن برای کمک به اسپرم سازی انسان و نیز برای افراد مبتلا به دیابت بسیار مفید است.

در تولید چسب گیاهی پرکاربرد است

در سال ۱۳۷۵، محققی به نام پورداوودی گزارش نمود از بین چسب های گیاهی برای تولید انواع قرص، گزانگبین از نظر سائیدگی، بازشدن قرص و سرعت حلالیت در مقایسه با ژلاتین، تیلوز ۴۰۰۰، آکاسیا، پلی وینیل پیرولیدون در الکل و آب، نشاسته و سریش برتری دارد.

به صورت دمنوش مصرف می شود

بیشتر افراد برای استفاده از خواص دارویی گزانگبین، شهد آن را مورد استفاده قرار می دهند. به این صورت که مقداری از شهد گزانگبین را در مقداری آب‌ جوش حل کرده و پس از آن مصرف می کنند. توصیه می شود جهت مصرف های درمانی در هر وعده ۲۰ تا ۵۰ گرم از این ماده مورد استفاده قرار گیرد.

خواص دارویی گزانگبین کدام است

همان طور که پیش از این نیز به آن اشاره شد این گیاه از خواص درمانی فراوانی برخوردار است. در این قسمت به مهم ترین خواص دارویی و درمانی ان اشاره می کنیم.

به درمان ناباروری مردان کمک می کند

ترکیبات حاصل از این گیاه به دلیل داشتن قند های طبیعی و ساده نظیر فروکتوز، در اسپرم سازی مردان بسیار تاثیرگذار است. از این رو، مصرف آن به درمان ناباروری مردان کمک می کند. این گیاه علاوه بر تقویت قوای جنسی، سبب تقویت اعصاب و تقویت قوای جسمانی نیز می شود.

در رفع مشکلات گوارشی موثر است

مصرف گیاه گزانگبین ابتلا به یبوست و بواسیر را کاهش می دهد. این گیاه یکی از بهترین ملین ها برای کودکان و افراد سال خورده است. علاوه بر این، قند موجود در این گیاه برای افراد دیابتی مضر نبوده و این بیماران می ‌توانند از خواص فراوان آن بهره مند شوند.

 گزانگبین سرماخوردگی را درمان می کند

استشمام بخور شاخه و برگ این گیاه، یکی از راه‌ های درمان خانگی سرما خوردگی است. این روش، خاص مردم بومی منطقه خوانسار است. در طب سنتی از جوشانده پوست درخت برای قطع کردن اسهال و اسهال خونی استفاده می ‌شود.

 مشکلات تنفسی را برطرف می کند

ترکیبات موجود در این گیاه خاصیت نرم کنندگی و رفع خشونت سینه داشته و در درمان تنگی نفس و رفع ناراحتی ‌های دستگاه تنفسی موثر است. همچنین مصرف آن سبب تقویت دستگاه گوارش، تقویت كبد، معده و روده شده و دستگاه گوارش را نیز ضد عفونی می کند.

گزانگبین از نرمی استخوان جلوگیری می کند

این گیاه منبعی غنی از انواع ویتامین ‌ها نظیر ویتامین D و کلسیم است. از این رو، مصرف آن روش مناسبی برای درمان و جلوگیری از درگیر شدن به بیماری نرمی استخوان است.

این گیاه به دلیل داشتن قند های طبیعی جایگزینی مناسب برای شکر و قند های مصنوعی است. به همین دلیل توصیه می شود در تهیه شربت از آن استفاده شود. مصرف شربت گزانگبین توسط کودکان، سبب محکم شدن استخوان ‌بندی آن ها می شود.

دیگر خواص درمانی گزانگبین

• بنا به توصیه طب سنتی، از خاکستر این گیاه می توان برای درمان و بهبود سوختگی‌ ها استفاده کرد.
• مصرف این گیاه، برای درمان یرقان ناشی از ضعف كیسه صفرا بسیار مفید است.
• از شهد گزانگبین برای درمان ورم، گرفتگی و انسداد مجرا های مرتبط با طحال استفاده می شود. از این رو توصیه می شود روزانه حدود ۵۰ گرم از این شهد را در آب جوش حل كرده و میل نمود.
• برای درمان زخم روده و اثنی عشر توصیه می شود، شهد این گیاه را در آب جوش حل نموده و سپس مورد استفاده قرار داد .

عسل گزانگبین از چه خواص درمانی برخوردار است

 

یکی از شیوه های برخورداری از خواص درمانی گیاه گزانگبین استفاده از عسلی است که با تغذیه از این گیاه به دست آمده است. مصرف این عسل اغلب به افراد دارای کم خونی توصیه می شود.

کم خونی یکی از بیماری هایی است که در جامعه ما به وفور یافت می شود. در صورت عدم پیگیری و درمان این بیماری می تواند موجب بروز مشکلات دیگری شود.

عسل گزانگبین تاثیر شگفت انگیزی روی درمان کم خونی دارد. از این رو، مصرف مداوم و روزانه ی این عسل می تواند به تدریج خواص درمانی خود را در مورد رفع این مشکل نشان دهد.

عوارض جانبی مصرف گزانگبین کدام است

همان طور که پیش از این نیز به آن اشاره شد، مصرف این گیاه از خواص دارویی و درمانی فراوانی برخوردار است. با وجود این که تا کنون عوارضی از مصرف این گیاه و فراورده های آن گزارش نشده است اما، افراط در مصرف آن می تواند با بروز عوارض و مشکلاتی همراه باشد.

به همین دلیل، توصیه می شود مصرف این گیاه و فراورده های آن با نظر و مشورت افراد متخصص در زمینه طب سنتی و طب نوین همراه باشد.

سخن پایانی

گزانگبین گیاهی دارویی با نام علمی   Astragalus brachycalyx Fischer است که کاربرد فراوانی در صنایع غذایی و دارویی دارد. این گیاه منبعی غنی از مواد معدنی نظیر کلسیم و منیزیم، انواع ویتامین ها مانند ویتامین D و قند فروکتوز، دکستروز، تانیک اسید و لوولوز است.

از این رو، مصرف این گیاه سابقه ای طولانی در طب سنتی داشته و برای درمان بیماری هایی نظیر ضعف اعصاب، نرمی استخوان، یرقان، مشکلات گوارشی، کبدی، کیسه صفرا و … بسیار مفید است.

این گیاه با نام های گزگزو، طرفا، گز مازج، خشک انگبین، گز علفی، گز خوانسار، من و السوی نیز شناخته می شود. بررسی های صورت گرفته نشان می دهد برگ، ریشه و پوست گیاه از طبع سرد و خشک و شهد آن از طبع گرم و خشک برخوردار است.