جو دوسر یا یولاف، گیاهی با خواص دارویی فوق العاده
جو دوسر یا یولاف با نام علمی Avena Sativa، از گیاهان دارویی است که به دلیل داشتن ارزش غذایی و فیبر بالا، سابقه استفاده از آن به قرن ها پیش باز می گردد. بنا بر نظر طب سنتی، این گیاه از طبیعت معتدل و خشک برخوردار است.
گیاه جو دوسر به عنوان ضد التهاب و ضد عفونی کننده قوی عمل کرده و سرشار از مواد قندی، فیبر، چربی، پروتئین، ترکیبات آنتی اکسیدان، انواع مواد معدنی مانند فسفر، آهن و کلسیم، انواع ویتامین ها مانند ویتامین A ، B ، C و E است.
به همین دلیل، از این گیاه برای درمان ضعف سیستم عصبی، التیام زخم، مشکلات قلبی، کاهش کلسترول بد، سرطان، کم کاری تیروئید، حساسیت و آلرژی، میگرن، روماتیسم، صرع و … استفاده می شود. مصرف عصاره جو دوسر در رفع التهابات پوستی بسیار موثر است.
جالب است بدانیم که
گیاه جو دوسر بومی مناطق اروپایی است. خواص دارویی و کاربرد های این گیاه موجب شده در سایر مناطق نیز کشت شود. بیشترین میزان کشت جو دوسر در استان های خوزستان، فارس و مرکزی دیده می شود.
استفاده از جو دوسر نیمه کوبیده یا پرک به دلیل صرف زمان کمتر برای پخت، محبوبیت بیشتری دارد. این محصول فراوری شده پس از پخت بافت حریره مانندی خواهد داشت. بیشترین کاربرد جو دوسر توسط ورزشکاران است که از آن به عنوان مکمل بدنسازی استفاده می کنند.
نکته
از گیاه کتیرا به عنوان مصلح جو دوسر استفاده می شود.
تاکنون در نشریه علمی جهان شیمی فیزیک به خواص دارویی گیاهانی مانند گل ساعتی، عروسک پشت پرده، سیم اوتی، انیسون شیرین، برگ سنا، گارسینیا کامبوجیا، جاشیر، گل ماهور، مورد، درمنه، گالگا، آویشن شیرازی و … پرداخته شده است. در این مقاله به معرفی و بررسی جو دوسر، فواید و خواص دارویی، کاربرد و عوارض احتمالی آن می پردازیم.
مهم ترین ترکیبات شیمیایی جو دوسر کدام است؟
این گیاه حاوی ترکیبات شیمیایی فراوانی است. از مهم ترین ترکیبات شیمیایی می توان به انواع اسید های چرب مانند اسید پالمتیک، اسید اولئیک، اسید لینولئیک، ارسنیک و اسید اگزالیک، انواع ویتامین های B۱، B۲، B۳، B۵، B۶، C،D و Eاشاره کرد.
گیاه جو دوسر منبعی غنی از مواد معدنی نظیر منگنز، فسفر، منیزیم، مس، آهن، روی، کلسیم، سلیسیوم و پتاسیم است. در این گیاه علاوه بر ترکیبات کربوهیدرات، پروتئین و فیبر، حاوی ترکیباتی مانند الیگو و پلی ساکارید های محلول نظیر ساکارز، کتوز، بتا-گلوکان ها و گالاکتوآرابینوکسیلان ها ، پلی فنل های آمیدی مانند اونانترامیدها، استرول ها نظیر بتا-سیتوسترول و دلتا-۵-اونااسترول است.
از دیگر ترکیبات شیمیایی مهم این گیاه می توان ساپونین های استروییدی نظیراوناکوزیدهای A و B، فلاویونید ها مانند ویتکسین، ایزوویتکسین، آپی ژنین و ایزواورینتین را نام برد. از ترکیبات آلکالوئیدی موجود در گیاه جو دوسر می توان به ارگوتیونئین، هوردنین و تریگونلین اشاره کرد.
مشخصات ظاهری گیاه جو دوسر چگونه است؟
جو دوسر یا یولاف که با نام علمی Avena Sativa شناخته می شود، از خانواده گندمیان (گرامیناسه) است. ارتفاع این گیاه علفی به ۱۰۰ تا ۱۵۰ سانتی متر می رسد. ساقه ی گیاه نرم و نسبتا نازک بوده و فاقد کرک است.
برگ های گیاه به صورت باریک، بلند و نوک تیز است. گیاه جو دوسر دارای گل‌های بسیار ریز و نامشخص است. میوه این گیاه شبیه به جو و منتهی به دو نوک باریک است. جو دوسر غله‌ای کامل است که پوسته یا هال دارد.
خواص درمانی جو دوسر کدام است؟
بیماری های قلبی را کاهش می دهد
التهاب یکی از دلایل اصلی بیماری قلبی است. این گیاه به دلیل داشتن مولکول هایی به نام آونانترامید که سبب کاهش سطح سیتوکین های التهابی می شود از خاصیت ضد التهابی برخوردار است. افزایش سطح سیتوکین، خطر ابتلا به دیابت و بیماری های قلبی را افزایش می دهد.
تحقیقات دانشمندان کانادایی نشان می دهد به دلیل اجزای اصلی فیبر محلول بتا گلوکان، گیاه جو دوسر در کاهش کلسترول LDL نقش دارد. این امر به اختلالات خون در شریان های انعطاف پذیر را برطرف کرده و خطر ابتلا به مشکلات قلبی را کاهش می دهدو
سلامت جنسی زنان و مردان را تضمین می کند
این گیاه ،اغلب به عنوان ویاگرا طبیعی شناخته می شود. این ترکیب به عنوان آرامش بخش برای سیستم عصبی عمل می کند. مصرف این گیاه به افزایش میل جنسی در مردان و زنان کمک می کند. جو دوسر سطح هورمون لووتینیزه را در مردان افزایش می دهد. این هورمون توسط غده هیپوفیز آزاد شده و بیضه ها را برای تولید تستسترون بیشتر تحریک می کند.
این گیاه در زنان، سیستم عصبی تونیک را تحریک کرده و موجب رفع خستگی و خواب آسوده می شود. مصرف جو دوسر تحریک واژن و پیشرفت خواسته های فیزیکی و عاطفی را برای زنان به همراه دارد.
این اثر به دلیل توانایی گیاه جو دوسر در افزایش گردش خون، وعامل مهمی در تقویت میل جنسی است. برخی بر این باور هستند که کصرف گیاه جو دوسر در درمان گرفتگی های قاعدگی مفید است.
در تقویت بافت استخوان نقش دارد
این گیاه منبعی غنی از مواد معدنی تقویت کننده استخوان مانند کلسیم است. کلسیم موجود در کاه جو دوسر بدون هیچ گونه عوارض جانبی توسط بدن جذب می شود.
تحقیقات انجام شده نشان می دهد که مصرف کاه جو دوسر به عنوان یک اقدام پیشگیرانه در برابر پوکی استخوان عمل می کند. نتایج مطالعه ای که در سال ۲۰۰۰ و در رابطه با ارتباطات گیاهی همگانی منتشر شد نشان داد، مصرف این گیاه باعث آزاد شدن هورمون های لووتیونی در موش صحرایی می شود.
مطالعات نشان داد این انتشار منجر به افزایش کل هورمون و موجب رشد سلول می شود. به این ترتیب توانایی رشد سلول های استخوانی افزایش یافته و موجب ترمیم و تقویت بافت استخوانی می شود.
کلسترول بد (LDL) را کاهش می دهد
یکی از دلایل اصلی ابتلا به بیماری‌های قلبی، بالا بودن سطح کلسترول خون است. بر اساس مطالعات انجام شده فیبر بتاگلوکان موجود در جودوسر، در کاهش سطح کلسترول کلی و همچنین LDL نقش بسیار موثری دارد.
بتاگلوکان ترشح صفرا که حاوی مقادیر زیادی کلسترول است را افزایش داده و در نتیجه میزان کلسترول بد که در خون جریان دارد را کاهش می دهد.
واکنش کلسترول بد (LDL) با رادیکال‌های آزاد موجب اکسیداسیون آن می شود. این امر با ایجاد التهاب در سرخرگ ها، سبب آسیب بافت ها شده و خطر حمله ی قلبی و سکته مغزی را افزایش می دهد.
مطالعات محققان نشان می‌دهد آنتی اکسیدان‌های موجود در جو دوسر، با ویتامین C وارد تعامل شده و به این ترتیب مانع از اکسیداسیون LDL می شود.
قند خون را کنترل می کند
دیابت نوع دوم از بیماری های رایجی است که در سنین بالا و به دلیل عدم تحرک، رژیم غذایی نا سالم، استرس و فشار های روانی ایجاد می شود. در این بیماری، قند خون در اثر کاهش حساسیت به هورمون انسولین به میزان قابل توجهی افزایش می یابد.
مصرف جو دوسر حساسیت به انسولین را افزایش می دهد. این ویژگی بیشتر مربوط به قابلیت بتاگلوکان در تشکیل ژلی چسبناک است که با خاصیت چسبندگی خود می‌تواند سبب تاخیر در هضم و جذب گلوکز در خون شود.
در کاهش وزن و لاغری تاثیرگذار است
متخصصان تغذیه بر این باورند که مصرف منظم سبوس جو دوسر در کاهش وزن نقش دارد. این ماده ی غذایی اشتها را کاهش داده و موجب سیری طولانی مدت می شود.
سبوس جو دوسر منبعی غنی از فیبرهای محلول در آب و فیبر پکتین است. چنانچه هنگام صرف غذا از این ماده ی غذایی و آب کافی استفاده شود، فیبرهای موجود در آن داخل معده حجیم شده و به سرعت سبب ایجاد احساس سیری می شود.
علاوه بر این، سبوس جو دوسر مانع از انباشته شدن کالری ها در روده می شود. سبوس خاصیت چسبندگی بالایی داشته و به همین دلیل به مواد مغذی و کالری های اطراف خود می چسبد. به این ترتیب مانع از ورود کالری ها به خون شده و آن ها را از طریق مدفوع از بدن خارج می کند.
ضعف عمومی را درمان می کند
وجود انواع ویتامین ها به خصوص ویتامین های گروه B و مواد معدنی سبب افزایش سطح انرژی بدن می شود. از این رو، برای درمان ضعف عمومی توصیه می شود دانه های بدون سبوس جو دوسر را به همراه زرده تخم مرغ در شیر جوشانده و به عنوان دارویی موثر جهت تقویت قوای جسمی استفاده کرد.
توجه
برای تقویت کودکان، افراد مسن و بیمارانی که دوره نقاهت را میگذارنند توصیه می شود جو دوسر را در آبگوشت یا شیر جوشانده و به عنوان غذایی مقوی میل کرد.
در درمان یبوست و بواسیر نقش دارد
همان طور که پیش از این به آن اشاره شد، گیاه جو دوسر منبعی غنی از فیبر است که در بهبود عملکرد دستگاه گوارش نقش دارد. برای رفع یبوست و درمان بواسیر توصیه می شود آرد و دانه های جو دوسر را جوشانده و به مدت ۲ تا ۳ روز، صبح ناشتا به مقدار ۲ تا ۳ فنجان مورد استفاده قرار داد.
مانع از ایجاد مشکلات کلیوی می شود
مصرف این گیاه و فراورده های آن به عنوان داروی ادرار آور قوی شناخته می شود. برای درمان سنگ کلیه، انواع ناراحتی های کلیه، عدم دفع ادرار و آب آوردن انساج، توصیه می شود ۲۰ گرم دانه جو دوسر سبوس دار را جوشانده و مورد استفاده قرار داد.
مشکلات پوستی را برطرف می کند
بر اساس تحقیقات انجام شده، ترکیبات موجود در جو دوسر که با پروستاگلاندین ها تداخل دارند، سبب التیام مشکلات پوستی مانند اگزما می شود.
علاوه بر این، فلاونوئیدهای موجود در این گیاه به علت دارا بودن خواص آنتی اکسیدانی، از پوست در برابر اشعه ماوراء بنفش محافظت می کند.
در درمان سرطان روده بزرگ نقش دارد
مصرف جو دوسر و سبوس آن در سهولت هضم نقش موثری دارد. علاوه بر این، این گیاه منبعی غنی از آنزیم های مهارکننده پروتئاز است که نقش موثری در درمان سرطان روده بزرگ دارد.
در التیام زخم موثر است
این گیاه خاصیت ضد التهابی و ضد عفونی کنندگی دارد. از این رو، ترکیب خمیر آرد جو با مخمر آب جو برای التیام زخم های کهنه و شدید بسیار موثر است.
نکته
علاوه بر موارد گفته شده، مصرف جو دوسر و فراورده های آن در درمان نقرس، سرفه، ورم حلق و حنجره، اخلاط خونی، درمان درد کمر، درد پهلو و قولنج بسیار موثر است.
نحوه مصرف جو دوسر به چه صورت است؟
این گیاه را می توان به روش های مختلف مانند دمنوش، جوشانده، شربت، قطره و حریره و مکمل بدنسازی مورد استفاده قرار داد. برای مصرف این گیاه به صورت قطره توصیه می شود ۳۰ قطره را به آب کم اضافه کرده و نیم ساعت قبل از خواب میل کرد. باید به این نکته توجه کرد که در مدت ۲۴ ساعت، بیش از ۹۰ قطره مصرف نکرد.
طرز تهیه حریره جو دوسر چگونه است؟
متداول ترین شیوه ی مصرف این گیاه به صورت حریره و هنگام صبحانه است که در این قسمت به طرز تهیه ی آن اشاره می کنیم.
برای تهیه ی حریره جو دوسر به نصف فنجان جو دوسر پرک شده، یک فنجان ۲۵۰ میلی‌لیتری آب یا شیر و مقداری نمک نیاز داریم.
مواد ذکر شده را در یک قابلمه مخلوط کرده و روی حرارت قرار می دهیم تا به جوش آید. سپس حرارت را کم می کنیم تا آب یا شیر به آرامی بجوشد و جو پخته شود. برای نرمی و یکنواختی مواد توصیه می شود گاهی مواد ترکیب شده را به آرامی هم بزنیم.
برای داشتن حریره ای مغذی و خوش طعم، می توان مقداری دارچین، انواع میوه، مغزها، دانه‌ها یا ماست یونانی به آن اضافه کرد. معمولا جودوسر در محصولات پخته شده، غلات صبحانه، گرانولا و نان هم وجود دارد.
نکته
علاوه بر دانه این گیاه از برگ آن نیز استفاده می شود. معمولا برگ های خشک شده جو دوسر را با ماست ترکیب کرده و میل می کنند.
مصرف جو دوسر چه عوارضی دارد؟
با وجود خواص فراوانی که مصرف این گیاه به همراه دارد اما افراط در مصرف آن می تواند با بروز عوارض و مشکلات فراوانی همراه باشد. به همین دلیل توصیه می شود مصرف این گیاه و فراورده های آن با نظر و مشورت افراد متخصص در زمینه طب سنتی همراه باشد. در این قسمت به مهم ترین عوارض جانبی مصرف گیاه مورد می پردازیم.
- به بیمارانی که انسداد روده ای یا اختلال عملکرد تیرویید دارند توصیه می شود از مصرف فرآورده های خوراکی این گیاه پرهیز کنند.
- مصرف آن در دوران بارداری توصیه نمی شود.
- به مادران شیرده توصیه می شود از مصرف آن خودداری کنند.
- بهتر است کودکان با احتیاط آن را مورد استفاده قرار دهند.
- مصرف بیش از اندازه آن سبب بروز اختلالاتی مانند بی خوابی، بی قراری و افزایش ضربان قلب می شود.
- در افرادی که به غلات حساسیت دارند احتمال واکنش های حساسیتی و درماتیت پوستی را افزایش می دهد.
- از آن جایی که حاوی گلوتن است، به بیماران مبتلا به سلیاک و درماتیت هرپتی فرم توصیه می شود از مصرف آن خودداری کنند.
- مصرف این گیاه در برخی افراد با عوارضی مانند افزایش دفع و حجم مدفوع، نفخ و گاز شکمی همراه است.
آیا مصرف جو دوسر تداخل دارویی دارد؟
مصرف همزمان این گیاه با داروهای مهارکننده مونو آمین اکسیداز می تواند سبب تشدید اثر این داروها شود.
سخن پایانی
جو دوسر یا یولاف با نام علمی Avena Sativa، گیاهی دارویی است که از طبیعت معتدل و خشک برخوردار است. این گیاه به عنوان ضد التهاب و ضد عفونی کننده قوی عمل کرده و سرشار از مواد قندی، فیبر، چربی، پروتئین، ترکیبات آنتی اکسیدان، انواع مواد معدنی مانند فسفر، آهن و کلسیم، انواع ویتامین ها مانند ویتامین A، B، C و E است.
از این گیاه برای درمان ضعف سیستم عصبی، التیام زخم، مشکلات قلبی، کاهش کلسترول بد، سرطان روده، کم کاری تیروئید، حساسیت و آلرژی، میگرن، روماتیسم، صرع، مشکلات پوستی و … استفاده می شود.
از این گیاه در مکمل های غذایی استفاده می شود. جو دوسر را می توان به صورت شربت، قطره، جوشانده و حریره مورد استفاده قرار داد.
