آویشن شیرازی، گیاهی با خواص و فواید دارویی شگفت انگیز

درآویشن شیرازی با نام علمی Zataria bracteata Boiss، از گیاهان دارویی پرکاربرد است که سابقه استفاده از آن به هزاران سال پیش باز می گردد. این گیاه انواع متفاوتی دارد. تفاوت این گونه ها تنها در ظاهر، طعم و رنگ آن ها است. آویشن شیرازی منبعی غنی از انواع ویتامین ها مانند ویتامین A، B، C و E، مواد معدنی و همورمون های گیاهی است.

گیاه آویشن شیرازی از خاصیت ضد قارچی، ضد باکتریایی، ضد التهابی، ضد عفونی کنندگی برخوردار بوده و به عنوان آنتی اکسیدان و آنتی بیوتیک قوی شناخته می شود.

نکته

گیاه آویشن شیرازی در از بین بردن باکتری بروسلوزیس و استافیلوکوکوس آرئوس بسیار مفید است.

این گیاه طبیعت گرم و خشک دارد. از این رو به عنوان مصلح غذاهایی با طبع سرد مانند پنیر، ماست، سیب زمینی، لوبیا سبز، نخود سبز و … کاربرد دارد.

در طب سنتی از آویشن شیرازی برای درمان عفونت ریه، درد مفاصل، سکسکه، سرفه و برونشیت، سینوزیت، مشکلات گوارشی، جوش های سطحی پوست، مشکلات قاعدگی و … استفاده می شود.

تاکنون در نشریه علمی جهان شیمی فیزیک به خواص دارویی گیاهانی مانند گل ساعتی، عروسک پشت پرده، سیم اوتی، انیسون شیرین، برگ سنا، گارسینیا کامبوجیا، جاشیر، گل ماهور، مورد، درمنه، گالگا و … پرداخته شده است. در این مقاله به معرفی و بررسی گیاه آویشن شیرازی، فواید و خواص دارویی، کاربرد و عوارض احتمالی آن می پردازیم.

استفاده از گیاه آویشن چه تاریخچه ای دارد؟

مصریان باستان از گیاه آویشن برای رفع بوی بد دهان استفاده می کردند. زنبور های عسل علاقه فراوانی به گل های آویشن دارند. از این رو، عسل تولید شده با عطر و طعم آویشن از محبوبیت بالایی برخوردار است.

بر اساس مستندات تاریخی، از عطر گیاه آویشن در مراسم مذهبی استفاده می کردند. حضرت موسی، پیامبر دین یهود به عطر این گیاه علاقه فراوانی داشته و همیشه آن را باخود به همراه داشت. پزشکان یونانی از آویشن در درمان بیماری های عفونی مانند عفونت کبد، منژیت و اختلال های مغزی استفاده می کردند.

 

 

مشخصات ظاهری گیاه آویشن شیرازی چگونه است؟

آویشن شیرازی با نام علمی Zataria bracteata Boiss، گیاهی دارویی از راسته نعناسانان، تیره نعنائیان، سرده Zataria Bosis. و گونه Z. multiflora است.

این گیاه بوته ای دارای ساقه‌های منشعب و شاخه‌های متعدد نازک است. این شاخه ها پوست سفید و پوشیده از کرک دارند. برگ های آویشن شیرازی کوچک، به شکل دایره‌ و یا بیضی، با حاشیه صاف و بدون ‌دم‌برگ است. در این گیاه، برگ های جوان گیاه پوشیده از کرک و سفید و برگ های مسن بدون کرک است.

برگ های گیاه از تعداد فراوانی غده ترشحی و گل‌آذین پوشیده شده است. گل آذین از چرخه‌های متعدد بیضوی یا کروی، به صورت گروهی انبوه یا سنبله ای تشکیل شده است. گل‌های کوچک و سفید، به طول دو میلی‌متر، تخم مرغی درازچین و کرک دار هستند.

پراکندگی جغرافیایی آویشن شیرازی چگونه است؟

گیاه آویشن شیرازی بومی ایران است. این گیاه در استان های مختلف مانند اصفهان، لرستان (شهر های شهبازان و چم سنگر)، خوزستان (شهر های دزفول و بهبهان)، فارس (شهر های فیروز آباد، کوه سیوند، ارسنجان، طارم داراب، ارتفاعات مشرف به دریاچه مهارلو، کوه های مشرف به دریاچه بختگان)، بوشهر (شهر های بوشهر و اهرم)، کرمان (بین کرمان و زرند، علی‌آباد به طرف اسفندقه)، هرمزگان (۲۰ تا۳۰ کیلومتری شرق حاجی‌آباد، گهره، کوه‌های گنو، کوه هماگ از فارغان و تیدر، آبگرم گنو)، بلوچستان ( بین خاش و ایرانشهر، شمال بزمان، تنگ سرحه، نیک شهر، دره رودخانه کاجو شمال قصر قند)، خراسان (جنوب ازبگو) و یزد (مهریز، خورمیز، بافق، غرب چاه ملک) دیده می شود.

مهم ترین ترکیبات شیمیایی آویشن شیرازی کدام است؟

ترکیبات بسیاری در این گیاه وجود دارد. از مهم ترین ترکیبات شیمیایی موجود در این گیاه، می توان به ترکیبات موجود در اسانس مانند تیمول، کارواکرول، لینالول، سیمن، تیمن و آلفا پی نن اشاره کرد.

۱ تا ۵/۲ درصد از اسانس گیاه در برگ های آن وجود دارد. مقدار تیمول موجود در این اسانس ۳۰ تا ۷۰ درصد و مقدار کاروکرول ۱۵ تا ۳۰ درصد است. میزان این ترکیبات به شرایط محل کشت، زمان برداشت و سایر شرایط جغرافیایی، بستگی دارد.

آویشن شیرازی از چه خواص درمانی برخوردار است؟

گیاه آویشن شیرازی خواص درمانی فراوانی دارد. در این قسمت به مهم ترین و رایج ترین خواص درمانی این گیاه اشاره می کنیم.

فشار خون را کنترل می کند

این گیاه منبعی غنی از پتاسیم است. پتاسیم در کنترل فشار خون و ضربان قلب بسیار موثر است. از این رو، مصرف آویشن، فشار خون را به خوبی کنترل می کند. با مصرف دمنوش و چای آویشن می توان فشار خون را کنترل کرد.

در رفع اختلالات قاعدگی موثر است

این گیاه از خاصیت تسکین دهندگی برخوردار است. از این رو، می‌تواند در درمان اختلالات قاعدگی و تسکین دردهای قاعدگی موثر باشد. علاوه بر این، مصرف آویشن به درمان گرفتگی عضلات در دوران قاعدگی کمک می کند. خاصیت ضد قارچی و ضد باکتریایی این گیاه موجب می شود عفونت واژن را درمان کند.

مشکلات تنفسی را برطرف می کند

این گیاه از خاصیت آنتی سپتیک و آنتی بیوتیک برخوردار است. مصرف آویشن مشکلات تنفسی مانند برونشیت و سرفه را درمان می کند.

از گیاه آویشن می توان برای درمان گلودرد و سردرد استفاده کرد. علاوه بر این، این گیاه برای مقابله با عفونت‌های مجاری تنفسی فوق‌العاده است. ویژگی خلط‌ آوری این گیاه موجب می شود در درمان گلودرد و سرماخوردگی بسیار موثر باشد.

برای رفع این مشکل میتوان آویشن را به صورت چای همراه با عسل میل کرد. افرادی که دچار سینوزیت‌های مکرر و چرکی می‌شوند می توانند از بخور آویشن برای رفع این مشکل استفاده کنند.

 مشکلات پوستی را درمان می کند

آویشن سرشار از ترکیبات آنتی‌اکسیدان است. این ترکیبات تولید کلاژن را افزایش می دهند. کلاژن مانع از شل شدن و افتادگی پوست شده و روند پیری را کاهش می دهد. علاوه بر این در درخشندگی و زیبایی پوست بسیار موثر است.

این گیاه به دلیل داشتن خاصیت ضد التهابی، کمک فراوانی به درمان اگزما، خارش و خشکی پوست می کند. خاصیت ضد باکتریایی و ضد قارچی گیاه آویشن مانع از التهابات پوستی می شود.

علاوه بر این، ترکیبات آنتی اکسیدان موجود در آن فعالیت رادیکال های آزاد سطح پوست را مهار کرده و میزان ترشح چربی پوست را متعادل می کنند. این عوامل در درمان آکنه بسیار تاثیر گذار است.

نکته

از روغن آویشن برای ترمیم زخم ها و سوختگی ها استفاده می شود.

در تقویت مو بسیار موثر است

مصرف این گیاه به دلیل داشتن ترکیبات آنتی اکسیدان و انواع ویتامین ها، گردش خون پوست سر را اغزایش داده و سبب تغذیه و آبرسانی این سلول ها می شود. به این ترتیب، برای درمان شوره سر بسیار مفید است. برای رفع این مشکل می توان آویشن را به صورت چای و دمنوش مورد استفاده قرار داد.

ترکیبات موجود در این گیاه در تغذیه فولیکول های مو نیز نقش دارند. این امر موجب تقویت مو شده و از ریزش آن جلوگیری می کند.

برای تقویت و افزایش رشد مو توصیه می شود از روغن آویشن به تنهایی و یا به صورت ترکیب با روغن زیتون استفاده کرد. برای این کار باید کف سر را به روغن آغشته کرد. این امر در تقویت، درخشندگی و زیبایی مو موثر است.

برای درمان سرفه مفید است

آویشن از خاصیت آنتی‌اکسیدانی و ضدالتهابی قوی برخوردار است. علاوه بر این، خلط آور است و می تواند تا حد زیادی چرک و عفونت گلو را از بین برده و سرفه را درمان کند.

موجب تقویت سیستم ایمنی بدن می شود

گیاه آویشن به دلیل داشتن انواع ویتامین ها به خصوص ویتامین‌‌های A و C، مواد معدنی، روغن تیمول و ترکیبات آنتی اکسیدان‌، موجب تقویت سیستم ایمنی بدن می شود. برای تقویت سیستم ایمنی بدن توصیه می شود عرق و دمنوش آویشن را به صورت روزانه مصرف کرد.

بوی بد دهان را از بین می برد

خاصیت ضد باکتریایی و ضد عفونی کنندگی این گیاه موجب می شود مصرف آن، آفت دهان را درمان کرده و بوی بد دهان را برطرف کند. برای رفع این مشکل بهتر است آویشن را به صورت چای مورد استفاده قرار داد.

موجب کاهش وزن و لاغری می شود

این گیاه خاصیت چربی سوزی دارد. گیاه آویشن از طبع گرم برخوردار است. خاصیت دیوریتیک (ادرار آور) دارد و متابولیسم بدن را افزایش می دهد.

از این رو، مصرف آن سموم بدن را دفع کرده و چربی های اضافی بدن را از بین می برد. به همین دلیل معتقدند استفاده از دمنوش آویشن در لاغری و کاهش وزن بسیار تاثیرگذار است.

عملکرد سیستم گوارش را بهبود می بخشد

مصرف این گیاه ب هضم سریع غذا به رفع یبوست کمک می کند. بهبود عملکرد گوارش منجر به رفع سوء هاضمه، لاغری و کاهش وزن می شود.

نوشیدن یک فنجان دمنوش آویشن در طول روز در بهبود عملکرد سیستم گوارش بسیار موثر است. برای کاهش اشتها بهتر است دمنوش آویشن را صبح ها میل کرد.

به رفع مشکلات ریوی کمک می کند

مصرف آویشن و فراورده های آن به دلیل داشتن خواص ضد باکتریایی، ضد التهابی و ضد عفونی کنندگی برای درمان بیماری های ریوی مانند برونشیت بسیار موثر است.

برای رفع مشکلات ریوی توصیه می شود حدود ۵ قطره از اسانس آویشن را روی قند چکانده و همراه با چای میل کرد.

جوش های پوستی را از بین می برد

خاصیت آنتی باکتریالی آویشن فعالیت رادیکال های آزاد را مهار کرده و مانع از ایجاد جوش های پوستی می شود. برای رفع جوش های پوستی توصیه می شود از عرق آویشن شیرازی استفاده کرد.

برای درمان روماتیسم مفید است

آویشن شیرازی از خاصیت ضد التهابی و تسکین دهندگی برخوردار است. استحمام با آب جوشیده این گیاه التهاب ناشی از روماتیسم را برطرف کرده و موجب تسکین درد مفاصل می شود.

توجه

علاوه بر موارد گفته شده، مصرف گیاه آویشن و فراورده های آن مشکلاتی مانند درد معده، سرطان، کلسترول، ورم روده، سیاه سرفه، اختلال های مغزی و کلیوی، مسمومیت، درد دندان، شبکوری، ناراحتی کبدی، ورم کلیه، ناتوانی جسمی، آسم، درد سیاتیک، سنگ کلیه، ترشخات رحم، آرتروز، واریس و برفک دهان مفید است.

نحوه مصرف آویشن شیرازی چگونه است؟

گیاه آویشن شیرازی را می توان به صورت چای، دمنوش، جوشانده، عرق، ادویه، سس، کنسرو ماهی و غذاهای گوشتی مورد استفاده قرار داد. دارو های تهیه شده از آویشن اغلب به صورت شربت به بازار عرضه می شوند. علاوه بر این، از گیاه آویشن شیرازی در تهیه محصولات بهداشتی نظیر خمیر دندان نیز استفاده می شود.

برای مصرف درمانی آویشن، معمولا سرشاخه های آویشن را در اوایل دوره گل دهی (اردیبهشت و خرداد) جمع آوری می کنند. پس از جمع آوری، آن ها را خشک نموده و استفاده می کنند. علاوه بر مصارف درمانی در تهیه ادویه ها ، استفاده می نمایند.

روش تهیه چای آویشن شیرازی چگونه است؟

 

برای تهیه چای آویشن شیرازی یک قاشق غذاخوری از آن را همراه با ۲ لیوان آب جوش مخلوط کنید. اجازه دهید به مدت ده دقیقه بماند تا دم بکشد. بعد از ده دقیقه می‌توان چای آویشن را میل کرد.

مصرف چای آویشن در فصل زمستان می‌تواند به درمان زکام و سرماخوردگی کمک کند. علاوه بر این، از چای آویشن برای مقابله با برونشیت، سیتوزین، تسکین گلو‌درد و ضعف بدن استفاده می شود.

عوارض جانبی آویشن شیرازی کدام است؟

با وجود خواص فراوانی که مصرف این گیاه به همراه دارد اما افراط در مصرف آن می تواند با بروز عوارض و مشکلات فراوانی همراه باشد. به همین دلیل توصیه می شود مصرف این گیاه و فراورده های آن با نظر و مشورت افراد متخصص در زمینه طب سنتی همراه باشد. در این قسمت به مهم ترین عوارض جانبی مصرف گیاه مورد می پردازیم.

• آویشن از خانواده نعناعیان است. در صورت داشتن آلرژی به گیاهان این خانواده، از مصرف آن پرهیز شود.
• می‌تواند تاثیر منفی روی هورمون غده هیپوفیز که تیروئید را تحریک می‌کند بگذارد. به این ترتیب موجب بروز تاثیرات منفی روی تیروئید می‌شود.
• مصرف این گیاه درمان قاعدگی را تحریک می‌کند. از این رو، خطر سقط جنین در زنان را افزایش می دهد. به زنان باردار توصیه می شود از مصرف آن خودداری کنند.
• افرادی که حساسیت پوستی دارند ممکن است در صورت استفاده از روغن آویشن، موجب بروز التهابات پوستی شود.
• مصرف این گیاه برای کودکان زیر ۱۰ سال خطرناک است. توصیه می شود کودکان حتی از مصرف دهانشویه لیسترین که حاوی آویشن است اجتناب کنند مگر این که دندان پزشک تجویز کند.
• مصرف روغن آویشن در برخی افراد سبب بروز مشکلاتی مانند تشنج، ایست قلبی، تندی نفس و کما می شود.

آیا مصرف آویشن شیرازی تداخل دارویی دارد؟

 

مصرف این گیاه تداخلات دارویی چندانی ندارد. تا کنون دو مورد از تداخل دارویی این گیاه دارویی گزارش شده است.

• به افرادی که به بیماری آلبومینوری مبتلا هستند توصیه می شود از مصرف درمانی این گیاه خودداری کنند.
• بیمارانی که از مشکلات تیروئید رنج برده و از داروهای ضد تیروئید استفاده می‌کنند توصیه می شود از مصرف آن پرهیز کنند.

سخن پایانی

آویشن شیرازی با نام علمی Zataria bracteata Boiss، از گیاهان دارویی پرکاربرد است. این گیاه منبعی غنی از انواع ویتامین ها مانند ویتامین A، B، C و E، مواد معدنی و همورمون های گیاهی است.

گیاه آویشن شیرازی از خاصیت ضد قارچی، ضد باکتریایی، ضد التهابی و ضد عفونی کنندگی برخوردار بوده و به عنوان آنتی اکسیدان و آنتی بیوتیک قوی مورد استفاده قرار می گیرد.

آویشن شیرازی را می توان به صورت عرق، چای، دمنوش، جوشانده و ادویه مورد استفاده قرار داد. به بیماران آلبومینوری و تیروئیدی توصیه می شود از مصرف آن خودداری کنند.