گل ماهور و خواص دارویی فوق العاده آن را بشناسیم

گل ماهور با نام علمی Verbascum speciocum از جمله گیاهان دارویی پرکاربرد است که طبیعت مرطوب، خنک و کمی شیرین دارد. این گیاه سرشار از مواد معدنی نظیر فسفر، کلسیم، سیلیکون، کرومیم، سدیم، کبالت، منیزیم، انواع ویتامین ها مانند ویتامین A و C، ترکیبات آنتی اکسیدان و آنتی بیوتیک است. به همین دلیل از خاصیت ضد میکروبی، ضد ویروسی و ضد التهابی برخوردار است.

در طب سنتی از گل ماهور و فراورده های خوراکی و غیر خورکی آن مانند روغن، چای، دمنوش، جوشانده، شربت و ضماد برای درمان سرماخوردگی، آنژین، برونشیت، ترمیم زخم و سوختگی، مشکلات سیستم عصبی، قلب، معده و … استفاده می شود.

جالب است بدانیم که

این گیاه از راسته نعناعیان و تیره گل میمونیان با گل های طلایی است. زمان گل دهی و برداشت آن معمولا از خرداد تا شهریور است. از بخش های مورد استفاده گیاه می توان به گل، برگ و ریشه ی آن اشاره کرد.

گل ماهور بومی مناطق معتدل آسیا، اروپا و مدیترانه است. این گیاه ۳۵۰ گونه در جهان دارد که ۴۰ گونه ی آن در ایران دیده می شود. پراکندگی این گیاه بیشتر در غرب و شمال غرب ایران است.

نکته

گل ماهور با نام های بوصیر، در ماهی، زر ماهی و خرگوشک شناخته می شود. شباهت برگ های این گیاه به گوش های خرگوش موجب شده به خرگوشک معروف شود.

تاکنون در نشریه علمی جهان شیمی فیزیک به خواص دارویی گیاهانی مانند گل ساعتی، عروسک پشت پرده، سیم اوتی، انیسون شیرین، برگ سنا، گارسینیا کامبوجیا، جاشیر و … پرداخته شده است. در این مقاله به معرفی و بررسی گیاه گل ماهور ، فواید و خواص دارویی، کاربرد و عوارض احتمالی آن می پردازیم.

مهم ترین ترکیبات شیمیایی گل ماهور کدام است؟

بررسی های انجام شده نشان می دهد این گیاه حاوی مواد معدنی مانند فسفر، کلسیم، سیلیکون، کرومیم، سدیم، کبالت، منیزیم، انواع ویتامین ها نظیر ویتامین A، C و نیاسین، ترکیبات کتون، الکل، آمین و هیدروکربن است.

بر اساس مطالعات انجام شده، عوامل اکولوژیکی نظیر درصد رس خاک، تبخیر و تعرق، حداکثر درجه حرارت و طول دوره خشکی، بر میزان ترکیبات موجود در گل ماهور تاثیر گذار است.

طریقه جمع آوری گل ماهور چگونه است؟

گل‌های گیاه در هوای آفتابی و به صورت تدریجی جمع آوری می شود. برای این کار توصیه می شود فقط کاسه و سیخک آن را بدون حقه گل جمع آوری کرد.

گلبرگ‌های جمع آوری شده نباید پلاسیده شوند. از این رو، باید به سرعت آن‌ها را در خشک کن با حداکثر دمای ۶۰ درجه سانتی‌گراد خشک کرد. انجام این کار رنگ زرد روشن گلبرگ ها و بوی عسلی آن را حفظ می کند.

طریقه مصرف گل ماهور چگونه است؟

این گیاه را می توان به روش های مختلف و به صورت خوراکی و غیر خوراکی مورد استفاده قرار داد. برای مصرف خوراکی از این گیاه دمنوش، جوشانده و شربت تهیه می شود. در مصرف غیر خوراکی نیز از گیاه گل ماهور به صورت ضماد استفاده می شود. در این قسمت به روش تهیه هریک از آن ها می پردازیم:

روش تهیه دمنوش (دم کرده) گل ماهور

برای تهیه ی این دمنوش به ۲ قاشق چای خوری یا یک چای کیسه ای از برگ های خشک شده گل ماهور و یک فنجان آب جوش نیاز است.

در این روش توصیه می شود ابتدا برگ های خشک شده گل ماهور به خوبی شستشو داده شده و به یک فنجان آب جوش اضافه شود. پس از ۱۵ تا ۳۰ دقیقه، عصاره ی آن خارج می شود.

در این مرحله، بهتر است محتویات درون فنجان از صافی عبور داده شود. پس از این مرحله، دمنوش گل ماهور آماده ی مصرف است. برای داشتن طعم بهتر توصیه می شود مقداری عسل طبیعی، دارچین یا آب لیمو تازه و ترش به دمنوش اضافه شود.

نکته

دمنوش گل ماهور را می توان به صورت یک نوشیدنی سرد یا گرم مورد استفاده قرار داد.

روش تهیه شربت گل ماهور

برای تهیه ی این شربت ۲۵ گرم از گل را به همراه ۵۰ گرم شکر در ۱ لیتر شیر می جوشانند تا صاف شود.  برای درمان سرفه مزمن، مشکلات ریوی یا سینه ای توصیه می شود روزانه ۶ قاشق از این شربت مصرف شود.

روش تهیه ضماد گل ماهور

برای تهیه ی این ضماد چند برگ گل ماهور را در شیر می جوشانند تا له شود. پس از آن که به غلظت مناسبی رسید آن را به صورت مرهم روی کورک، انواع زخم‌های جلدی و بخش های خشک و شکننده پوست قرار می دهند. علاوه بر این، برای مداوای اولسرها و بواسیر نیز بسیار مفید است.

جالب است بدانیم که

• زنان روم باستان از گل‌های گل ماهور، رنگ زردی تهیه کرده و موهای خود را با آن رنگ می کردند.
• برای درمان سرماخوردگی گرد گیاه را می‌توان به صورت انفیه به درون بینی کشید.
• برای درمان رماتیسم می‌توان گیاه را به مدت یک هفته، در نیم لیتر روغن زیتون یا روغن بادام شیرین و نیم لیتر الکل قرار داده و به صورت موضعی مورد استفاده قرار داد.

خواص درمانی گل ماهور کدام است؟

این گیاه از خواص و فواید درمانی فراوانی برخوردار است که موجب شده از محبوبیت فراوانی برخوردار باشد. در این قسمت به مهم ترین خواص درمانی آن اشاره می کنیم.

برای درمان بیماری های تنفسی مفید است

در طب سنتی از دمنوش گل ماهور برای درمان بیماری های تنفسی استفاده می شود. این دمنوش با کاهش التهاب و آرامش عضلات دستگاه تنفسی به درمان آسم کمک می کند. در بیماری آسم، راه هوایی متورم شده و موجب بروز علائمی مانند سرفه، خس خس سینه و تنگی نفس می شود.

از گل ها و برگ های گیاه ماهور برای درمان بیماری های تنفسی مانند سل، برونشیت و ذات الریه استفاده می شود. خاصیت ضد میکروبی و ضد التهابی این گیاه به عنوان خلط آور در درمان گلو درد و التهاب نای بسیار موثر است.

عفونت های ویروسی را برطرف می کند

مطالعات آزمایشگاهی انجام شده نشان می دهد گیاه گل ماهور از خاصیت ضد ویروسی بسیار قوی برخوردار است. عصاره این گیاه در نابودی ویروس آنفلوانزا، ویروس تبخال و ویروس های عامل اسهال بسیار موثر است.

به عنوان ضد میکروب طبیعی عمل می کند

مطالعات محققان نشان می دهد این گیاه به دلیل داشتن خاصیت ضد میکروبی قوی موجب کاهش رشد برخی از انواع باکتری های ایجاد کننده عفونت مانند اشرشیا کولی و استرپتوکوکوس پایوژنز می شود. یک مطالعه انجام شده روی ۱۸۰ کودک نشان می دهد عصاره گیاه گل ماهور عفونت های باکتریایی گوش را درمان می کند.

خواب آور قوی است

گل ماهور از خاصیت آرام بخشی طبیعی برخوردار است. این ویژگی موجب تقویت سیستم عصبی شده و در آرامش اعصاب و درمان بی خوابی شبانه موثر است.

عملکرد دستگاه گوارش را بهبود می بخشد

مصرف این گیاه در تقویت عملکرد دستگاه گوارش بسیار موثر است. به دلیل داشتن خاصیت ضداسپاسم، گرفتگی معده را برطرف می‌کند. به هضم غذا کمک کرده، کرم های روده ای را از بین برده و در درمان بواسیر، یبوست، اسهال و عفونت مثانه بسیار مفید است.

برای درمان درد مفاصل و اسپاسم عضلات مفید است

همان طور که پیش از این به آن اشاره شد این گیاه خاصیت ضد التهابی و تسکین دهندگی دارد. از این رو، مصرف آن کمک فراوانی به درمان درد مفاصل و اسپاسم عضلات می کند.

پرکاری تیروئید را درمان می کند

مصرف این گیاه در بهبود عملکرد غده ی تیروئید و درمان پرکاری تیروئید موثر است. به بیمارانی که در مرحله درمان هستند توصیه می شود پیش از مصرف این گیاه با پزشک خود مشورت کنند.

در درمان میگرن مفید است

برگ های گیاه گل ماهور و میوه های آن خاصیت تسکین دهندگی و آرام بخشی قوی دارد. به همین دلیل، مصرف آن در درمان سردرد و میگرن بسیار موثر است.

در رفع مشکلات پوستی موثر است

از گل ماهور برای درمان بیماری های پوستی مانند تاول، زخم و بریدگی های کوچک استفاده می شود. این گیاه پوست آسیب دیده را نرم کرده و به ترمیم آن کمک می کند. عصاره و پودر حاصل از ریشه ی این گیاه در درمان زگیل مفید است.

نکته

علاوه بر موارد گفته شده استفاده از این گیاه و فراورده های آن گزش حشرات و تاول را برطرف می کند. عفونت ادراری را از بین برده و در درمان بیماری تب یونجه موثر است.

مصرف دمنوش گل ماهور، استرس و کم خونی را برطرف می‌کند. علاوه بر این، ترکیبی از روغن زیتون و دم کرده این گیاه، درد گوش را درمان می کند.

مصرف گل ماهور چه عوارض جانبی دارد؟

با وجود خواص فراوانی که مصرف این گیاه به همراه دارد اما زیاده روی در مصرف آن می تواند با عوارض و مشکلات فراوانی همراه باشد. به همین دلیل توصیه می شود مصرف آن با نظر و مشورت افراد متخصص در زمینه طب سنتی همراه باشد. در این قسمت به مهم ترین عوارض جانبی مصرف این گیاه می پردازیم.

• مصرف این گیاه می تواند سبب بروز آلرژی، حساسیت و تحریک پوستی شود.
• گل ماهور دارای کرک های ریزی است که مصرف آن می تواند گلو را تحریک کند. از این رو، توصیه می شود این چای قبل از نوشیدن از صافی رد شود.
• به زنان باردار و شیرده توصیه می شود از مصرف آن پرهیز کنند.

سخن پایانی

گل ماهور Verbascum speciocum از گیاهان دارویی پرکاربرد است که از طبیعت مرطوب، خنک و کمی شیرین برخوردار است. این گیاه را می توان منبعی غنی از مواد معدنی، انواع ویتامین ها مانند ویتامین A و C، ترکیبات آنتی اکسیدان و آنتی بیوتیک داست.

این گیاه از خاصیت ضد میکروبی، ضد ویروسی و ضد التهابی برخوردار است. به همین دلیل، در طب سنتی از گل ماهور و فراورده های خوراکی و غیر خورکی آن مانند روغن، چای، دمنوش، جوشانده، شربت و ضماد برای درمان سرماخوردگی، آنژین، برونشیت، ترمیم زخم و سوختگی، مشکلات سیستم عصبی، قلب، معده و … استفاده می شود.