میوه کاکتوس چیست؟ خواص، عوارض و نحوه مصرف را بشناسیم

میوه کاکتوس سرشار از انواع آنتی اکسیدان، ویتامین، مواد معدنی و فیبر است. از این رو، با داشتن خاصیت سم زدایی، ضد باکتریایی و ضد التهابی در درمان و پیشگیری بیماری هایی مانند سرطان، مشکلات گوارشی، قلب، دیابت، هپاتیت، پیری پوست و … نقش بسزایی دارد.

میوه کاکتوس در نواحی کویری و بیابانی، یکی از غنی ترین غذاهای پستانداران به حساب می آید. این میوه در آمریکای جنوبی به عنوان میوه ای رایج و پرطرفدار شناخته می شود. جالب است بدانیم که بیش از ۲۰۰ گونه مختلف از کاکتوس نوپال در شمال و جنوب امریکا وجود دارد. همه‌ ی این گونه‌ها میوه نمی‌دهند و در میان کاکتوس‌هایی که میوه می‌دهند تنها برخی از آن‌ها مصرف خوراکی دارند.

به طور کلی سه نوع کاکتوس خوراکی وجود دارد که عبارتند از:

سان پدرو (Sanpedro)

این نوع کاکتوس خوراکی ارزش دارویی بالایی دارد و مصرف آب به دست آمده، سوزش مثانه و کلیه را برطرف کرده، تب بالا و هپاتیت را درمان می ‌کند.

هودیا (Hoodia)

این نوع کاکتوس اغلب در آفریقای جنوبی روییده و مصرف آن در درمان چاقی مفرط بسیار موثر است.

اوپنتیا (Opuntia)

این نوع کاکتوس منبعی غنی از فلاوانوئیدز به حساب آمده و خاصیت آنتی اکسیدان دارد. به این ترتیب، خاصیت سم زدایی داشته و مانع از آسیب سلولی ناشی از سرطان و پیری می ‌شود.

از بین این کاکتوس ها، کاکتوس اوپنتیا که در ایران با نام گلابی خاردار یا انجیر هندی شناخته می‌شود، کاربرد بیشتری دارد.

این میوه، بالای برگ‌های کاکتوس نوپال رشد کرده و به شکل بیضی دیده می شود. رنگ میوه متناسب با درجه رسیدگی، از زرد و سبز روشن تا نارنجی، صورتی و قرمز متفاوت است.

سطح این میوه از خار های ریز پوشیده شده است. به همین دلیل، قبل از مصرف باید پوست زبر و ضخیم آن را جدا کرد. در غیر این صورت، سبب بروز مشکلاتی در گلو، مری و معده می شود.

طعم گلابی خاردار شبیه هندوانه و یا آدامس بادکنکی است. مزه شیرینی دارد و دانه های ریزی به صورت پراکنده در آن دیده می شود.

نکته

میوه کاکتوس در کشور های سوریه، لبنان و فلسطین به صورت انبوه پرورش داده می شود. کشور مراکش بزرگ ترین صادر کننده ی این میوه است.

در این مقاله از نشریه علمی جهان شیمی فیزیک به معرفی و بررسی میوه کاکتوس، خواص، عوارض و نحوه مصرف آن می پردازیم.

ارزش غذایی میوه کاکتوس چگونه است؟

این میوه پرخاصیت را می توان منبعی غنی از کالری، فیبر رژیمی، کلسترول، چربی کل، پروتئین، کربوهیدرات، زردینه، پلی فنول، بتالین، املاح معدنی مانند فسفر، منیزیم، آهن، کلسیم، پتاسیم، سدیم، فولات، انواع ویتامین ها به خصوص ویتامین C و ویتامین B3 دانست.

طریقه مصرف میوه کاکتوس چگونه است؟

این میوه را می توان هم به صورت خوراکی و هم به صورت موضعی مورد استفاده قرار داد. میوه کاکتوس به شکل های خام، پخته، خشک، ژله، مربا، آب ‌نبات و یا به صورت نوشیدنی‌ قابل استفاده است. در این قسمت به روش های مختلف مصرف آن اشاره می کنیم:

به صورت خام مصرف می شود

میوه کاکتوس را پس از پوست گرفتن می توان به صورت خام مصرف کرد. هسته‌ های این میوه هم خوراکی است.

به صورت آب میوه مورد استفاده قرار می گیرد

آب میوه کاکتوس را می توان به راحتی در منزل تهیه کرد. برای این منظور، آب میوه را گرفته و از صافی عبور می دهیم تا هسته های آن جدا شود. این آبمیوه را می توان به صورت آماده نیز از فروشگاه‌ ها تهیه کرد.

مورد استفاده در آشپزی و پخت و پز است

از این میوه می توان در تهیه خوراک مرغ، سالاد، سس، شربت،  پخت دسر، پنکیک و یا مربا استفاده کرد. سرخ‌پوستان آمریکایی از میوه کاکتوس نوعی نوشیدنی به نام «colonche» تهیه می کنند.

به شکل مکمل‌ مصرف می شود

در صورت دسترسی نداشتن به میوه کاکتوس، می توان مکمل آن را مورد استفاده قرار داد. مقدار استاندارد و مشخصی برای مصرف این مکمل وجود ندارد، اما گفته می ‌شود دوز ۱۰۰۰ میلی گرم در روز خطری به همراه ندارد.

روش پوست کندن میوه کاکتوس چگونه است؟

ابتدا یک چنگال را در میوه کاکتوس فرو کرده و اجازه می دهیم در هرجایی از میوه که نفوذ کرده است باقی بماند. از تکرار این کار باید پرهیز کرد زیرا هربار که چنگال را داخل میوه فرو می کنیم، این میوه شکسته و پوست گرفتن آن در مراحل بعدی سخت ‌تر می ‌شود.

سینک ظرفشویی را خالی کرده، میوه را زیر آب گرفته و می چرخانیم. فشار آب موجب می ‌شود تا تیغ‌های کاکتوس جدا شوند.

بدون جدا کردن چنگال از میوه، آن را داخل بشقاب قرار می دهیم. در حالیکه میوه را با چنگال نگه داشته ایم دو انتهای آن را جدا می کنیم. در یک طرف میوه یک فرورفتگی وجود دارد که باید آن را جدا کرد.

پوست میوه را به نحوی برش می زنیم که به قسمت گوشتی آن نرسد. میوه را با چنگال نگه داشته، چاقو را در قسمت مقابل چنگال بین پوست و گوشت قرار داده و پوست میوه را جدا می کنیم.

جداکردن پوست میوه رسیده آسان است. اما جدا کردن پوست میوه‌هایی که زیادی رسیده و یا کال هستند، سخت ‌تر است.

نکته: اگر کار کردن با چنگال سخت است می توان با دست پوست میوه را جدا کرد. برای جلوگیری از آسیب به دست حتما باید از دستکش ضخیم استفاده کرد.

روش تهیه مربای میوه کاکتوس چگونه است؟

تهیه مربای میوه کاکتوس در منزل کار آسانی است و طرفداران بسیاری دارد. در این قسمت به روش تهیه این مربا اشاره می کنیم:

 

مواد مورد نیاز برای تهیه مربای میوه کاکتوس

• میوه کاکتوس ۲۵۰ گرم
• آب ۲ پیمانه
• شکر ۵۰۰ گرم
• وانیل ۱ پینچ
• جوهر لیمو یک‌هشتم قاشق چای خوری

روش تهیه مربای میوه کاکتوس

برای تهیه این مربا میوه‌های کاکتوس را از درازا برش زده و هسته‌های آن جدا می کنیم. سپس در قابلمه مناسبی ریخته، آب و شکر را به آن اضافه کرده و روی حرارت اجاق قرار می دهیم تا بجوشد و کاکتوس بپزد.

در این مرحله وانیل و جوهر لیمو را افزوده و اجازه می دهیم تا مربا پخته شده و قوام آید. مربا را در ظروف شیشه ای مناسب ریخته و در یخچال نگهداری می کنیم.

نکته

این میوه دارای تیغ‌های بسیار ریزی است که با چشم دیده نمی ‌شود. به همین دلیل، توصیه می شود پیش از مصرف تیغ های آن با پارچه ضخیمی پاک شود.

میوه کاکتوس چه خواصی دارد؟

همانطور که پیش از این نیز به آن اشاره شد، میوه کاکتوس سرشار از مواد مغذی، انواع ویتامین ها و مواد معدنی است. خواص ضد التهابی، ضد قارچی و ضد باکتریایی این میوه موجب می شود از خواص درمان فراوانی برخوردار باشد. در این قسمت به این خواص اشاره می کنیم:

تقویت کننده سیستم ایمنی است

هر ۱۰۰ گرم میوه کاکتوس حاوی ۲۳ درصد ویتامین C است. ویتامین C خاصیت آنتی اکسیدانی داشته و در تولید گلبول‌های سفید خون نقش دارد. علاوه بر این، خاصیت ضد باکتریایی آن موجب تقویت سیستم ایمنی بدن می شود.

موجب بهبود عملکرد دستگاه گوارش می شود

میوه کاکتوس منبعی غنی از فیبر است. ۱۰۰ گرم از این میوه حاوی ۹ درصد فیبر است. فیبر در بهبود عملکرد سیستم گوارش بدن نقش داشته و با تامین آب مورد نیاز بدن، یبوست را برطرف می کند.

در پیشگیری از پوکی استخوان نقش دارد

با افزایش سن بدن قادر به تامین کلسیم مورد نیاز بافت های استخوانی نیست. از این رو، کلسیم مورد نیاز بدن باید از منابع غذایی تامین شود. مصرف این میوه به دلیل داشتن کلسیم فراوان، موجب تقویت بافت استخوان شده و از ابتلای فرد به پوکی استخوان جلوگیری می کند.

از ایجاد بیماری های قلبی جلوگیری می کند

همان طور که گفته شد این میوه غنی از فیبر است. این فیبر در کاهش کلسترول بد خون نقش دارد. علاوه بر این، پتاسیم موجود در این میوه موجب کاهش فشار خون می شود. در نتیجه مصرف میوه کاکتوس خطر ابتلا به بیماری ‌های قلبی مانند سکته قلبی، تصلب شرایین و سرخرگ کرونری را کاهش می ‌دهد.

در جلوگیری از سرطان موثر است

این میوه سرشار از انواع آنتی اکسیدان‌، ویتامین C، زردینه، پلی فنل و بتالین است. ترکیبات آنتی اکسیدانی فعالیت رادیکال های آزاد را مهار کرده و مانع از آسیب بافت های سلولی بدن می شود. خنثی کردن فعالیت رادیکال ‌های آزاد، نقش موثری در کاهش ابتلا به سرطان دارد.

مانع از ایجاد چین و چروک و جوش های پوستی می شود

آنتی اکسیدان های موجود در این میوه تولید کلاژن سلول های پوستی را تحریک کرده، در جلوگیری از چین و چروک و پیری پوست نقش دارد. علاوه بر این، خاصیت ضد باکتریایی این میوه، فعالیت بکتری های سطح پوست را مهار کرده و مانع از ایجاد آکنه و جوش های پوستی می شود.

نکته

از میوه کاکتوس روغنی تهیه می ‌شود که سرشار از ویتامین E  بوده و میزان آنتی‌اکسیدان آن سه برابر روغن‌های دیگر است. به همین دلیل در کاهش روند پیری پوست نقش موثری دارد.

در جلوگیری از بیماری های عفونی موثر است

این میوه به دلیل داشتن خواص ضد باکتریایی، ضد قارچی، خاصیت سم زدایی داشته و با عفونت های بدن مبارزه می کند. به این ترتیب، مصرف آن از عفونت‌های کلیوی جلوگیری کرده و در درمان تب، هپاتیت و التیام زخم ها موثر است.

به دفع سنگ کلیه کمک می کند

یکی از راه های پیشنهادی برای دفع سنگ کلیه، استفاده از عصاره میوه کاکتوس است که با استفاده از نانوذرات اکسید آهن بارگیری شده است.

محققان برای انجام این تحقیق، ۴۲ موش صحرایی نر را به طور تصادفی در گروه های۶ تایی کنترل، سنگ کلیه، حلال، عصاره آبی میوه کاکتوس با دوز پایین، عصاره آبی میوه کاکتوس با دوز بالا، عصاره الکلی میوه کاکتوس با دوز پایین و عصاره الکلی میوه کاکتوس با دوز بالا تقسیم کردند.

برای ایجاد سنگ کلیه از نوع کلسیم اگزالات در موش ها، به آن ها آب آشامیدنی محتوی اتیلن گلیکول هفتاد و پنج صدم درصد و آمونیوم کلرید یک درصد به مدت ۳ روز و سپس اتیلن گلیکول هفتاد و پنج صدم درصد به مدت ۲۵ روز خوراندند. میزان کلسیم ومنیزیم موجود در ادرار با استفاده از آنالیزور اتوماتیک انجام شد.

نتایج این تحقیق نشان داد، عصاره گیاه کاکتوس خصوصاً عصاره الکلی به تنهایی و همراه با نانوذرات مغناطیسی آهن ترکیباتی مؤثر در کاهش سطح کلسیم و افزایش سطح منیزیم ادراری است.

موجب کاهش سطح پروتئین واکنشی  C می شود

پروتئین واکنشی C ، نوعی پروتئین سنتزشونده در کبد است که در پاسخ به فاکتورهای آزادشده از ماکروفاژ و سلول چربی، هنگام التهاب و روماتیسم در خون افزایش می ‌یابد. مطالعات نشان می دهد مصرف میوه کاکتوس در کاهش سطح این نوع پروتئین موثر است.

با استرس اکسیداتیو مقابله می کند

استرس اکسیداتیو به پروسه‌ ای بیولوژیکی گفته می شود که طی آن، سلول‌های معمولی توسط رادیکال‌های آزاد دچار آسیب شده و احتمال ابتلا به بیماری‌های وابسته به افزایش سن مانند سرطان و تصلب شرایین افزایش می یابد.

محققان در تحقیقی دوهفته ‌ای، تاثیر مصرف میوه کاکتوس بر کاهش استرس اکسیداتیو را روی ۱۸ متقاضی با وضعیت سلامتی خوب بررسی کردند. نتیجه این تحقیق مشخص کرد این میوه در کاهش این نوع استرس تاثیر مثبتی دارد.

به کاهش وزن کمک می کند

استفاده از مواد غذایی با فیبر بالا موجب می شود اشتهای فرد کاهش یافته و برای مدت طولانی احساس سیری کند. مصرف میوه کاکتوس به دلیل داشتن فیبر بالا کمک فراوانی به کاهش وزن می کند.

برای کاهش قند خون مفید است

مطالعات نشان می دهد مصرف میوه کاکتوس در تنظیم سطح انسولین خون نقش داشته و موجب کاهش قند خون می شود. البته توصیه می شود بیماران دیابتی قبل از مصرف این میوه با پزشک خود مشورت کنند.

 

به عنوان ضد التهاب قوی کاربرد دارد

خاصیت ضد التهابی میوه کاکتوس به دلیل وجود ترکیبات آنتی اکسیدان‌ و مواد معدنی موجود در آن است. طب سنتی توصیه می کند میوه کاکتوس را له کرده و به صورت موضعی روی قسمت های ملتهب بدن و یا محل نیش حشرات قرار دهید. تحقیقات انجام شده توسط محققان دانشگاه سئول، این ویژگی را اثبات کرده است.

نکته

در برخی از مطالعات مطرح شده است مصرف این میوه در درمان بیماری کبد چرب و پروستات موثر است. البته اثبات این ادعا نیازمند مطالعات و تحقیقات آزمایشگاهی بیشتری است.

مصرف میوه کاکتوس چه عوارضی به دنبال دارد؟

مصرف این میوه علی رغم خواص و فواید بی نظیری که دارد در صورت استفاده طولانی مدت می تواند با ایجاد عوارض و مشکلاتی نیز همراه باشد. هر چند مصرف آن به صورت متعادل مشکلی به همراه ندارد. به همین دلیل توصیه می شود پیش از مصرف آن نکات زیر مورد توجه قرار گیرد.

• در صورت مصرف طولانی مدت این میوه ممکن است مشکلاتی مانند تهوع، اسهال، افزایش حجم و تعداد دفعات دفع مدفوع، بادشکم و یا حتی سردرد ایجاد شود.
• با وجود اینکه تاثیر این میوه بر کاهش قندخون و انسولین در بیماران دیابتی اثبات شده است، اما مصرف همزمان این میوه با دارو‌های دیابت باعث افت قند خون یا هیپوگلیسمی می شود.
• توصیه می شود زنان باردار و شیرده از مصرف آن خودداری کنند. هر چند این ادعا به صورت علمی کاملا اثبات نشده است.

خواص میوه کاکتوس در طب سنتی

کاکتوس‌ ها اغلب به‌ عنوان گیاهان زینتی استفاده می ‌شوند، آنها به دلیل شکل منحصر به‌ فرد و گل ‌های چشمگیرشان، محبوب ‌ترین در باغ‌ ها و محوطه‌ سازی هستند. کاکتوس های برای صنایع دستی سنتی مانند سوزن و قلاب ماهیگیری و همچنین اهداف دارویی مانند تسکین سوختگی و نیش حشرات استفاده می شود.

ساقه آنها آب را ذخیره می کند که می توان از آن در شرایط بقا استفاده کرد. بنابراین، چه برای کاردستی، چه برای بقا یا افزودن زیبایی به محیط اطرافتان، کاکتوس ها کاربردهای مختلفی دارند.

میوه کاکتوس دارای سابقه طولانی در مصارف دارویی سنتی توسط مردم بومی است. اعتقاد بر این است که از پالپ کاکتوس می توان به صورت موضعی برای تسکین سوختگی، بریدگی و نیش حشرات استفاده کرد. قوام ژل مانند آن به مرطوب شدن و ایجاد یک سد محافظ برای پوست کمک می کند. پالپ آن را می توان به صورت خارجی به عنوان مسکن استفاده کرد.

علاوه بر این، برخی از فرهنگ ها از کاکتوس به عنوان یک درمان طبیعی برای مشکلات گوارشی استفاده می کنند. گفته می شود که پالپ کاکتوس دارای اثر ملین ملایمی است که به رفع یبوست کمک می کند.

کاکتوس به دلیل خواص ضد التهابی و آنتی اکسیدانی بالقوه آن مورد مطالعه قرار گرفته است. برخی از ترکیبات موجود در کاکتوس ممکن است اثرات مفیدی در کاهش التهاب و محافظت در برابر استرس اکسیداتیو داشته باشند.  کشف کاربردهای متنوع گیاهانی مانند بشکه ای در طب سنتی بسیار جذاب است. به یاد داشته باشید، با این حال، همیشه مهم است که قبل از استفاده از هر گونه درمان طبیعی با یک متخصص مراقبت های بهداشتی مشورت کنید.

برای انواع کاکتوس سمی هستند بنابراین همه انواع خوراکی نیستند. آنها حاوی ماده سمی هستند که در صورت بلع تصادفی به حیوانات خانگی یا کودکان آسیب می رسانند. بنابراین مراقب بچه های کوچک و دوستان پشمالوی خود باشید تا از آسیب احتمالی  کاکتوس جلوگیری کنید.

کلام پایانی

با توجه به مطالب و بررسی های انجام شده به این نتیجه می رسیم که تنها میوه سه نوع از گیاهان کاکتوس مصرف خوراکی دارد. این میوه ها از خار های ریزی پوشیده شده است که پیش از مصرف باید جدا شوند. در غیر اینصورت سبب بروز مشکلاتی در دهان، مری و معده می شود.

این میوه سرشار از ترکیبات آنتی اکسیدانی، مواد معدنی و ویتامین است که موجب می شود از خواص ضد بکتریایی، ضد قارچی، ضد التهابی و سم زدایی برخوردار شود.

علاوه بر این، مصرف میوه کاکتوس در پیشگیری و درمان بیماری هایی مانند عفونت های مجاری ادراری، سنگ کلیه، کبد چرب، مشکلات قلبی، سرطان، سلامت و زیبایی پوست و … موثر است.