ویژگی های نرم تنان چیست؟ انواع و خصوصیات آنها

بعد از بند پایان، بزرگ ترین شاخه بی مهرگان نرم تنان هستند. این جانداران حدود ۲۳ درصد از جمعیت جانداران دریایی را تشکیل می دهند (حدود ۸۵۰۰۰ گونه). به نرم تن در زبان لاتین مولوسکا می گویند که به معنی (دارای بدن نرم) است. این جانداران که تفاوت های زیادی با یکدیگر دارند، از لحاظ رده آرایه شناسی، به ۷ یا ۸ شاخه تقسیم می شوند که دو رده از آن ها تا کنون منقرض شده است. بیشتر نرم تنان در صدف زندگی می کنند تا در برابر خطرات احتمالی به ویژه دشمنان، از خود محافظت کنند. آشنایی ما با نرم تنان شاید از درس علوم پایه چهارم و نهم شروع شده باشد .موضوعی که در این مقاله نشریه علمی جهان شیمی فیزیک بحث خواهیم کرد، ویژگی ها و خصوصیات نرم تنان است.

نرم تنان

در طبیعت انواع مختلفی از نرم تنان وجود دارد که از لحاظ ویژگی های ظاهری، ساختار و محل زندگی با یکدیگر متفاوت هستند. این جانداران به ۷ زیر رده تقسیم می شوند که بزرگ ترین و متنوع ترین گروه آن ها رده شکم پایان است. شکم پایان شامل ابتدایی ترین آن ها که شکم پای دریازی است و شکم پای خشکی زی که تکامل یافته ترین و پیشرفته ترین آن ها است، می شوند. توده احشایی در این جانداران به وسیله صدف یک تکه و مخروطی شکلی احاطه شده است. با توجه به فسیل های یافته شده قدمت وجود نرم تنان به دوارن پالئوزیک به خصوص دوران کامبرین بر می گردد. نرم تن ها دومین گروه از فراوان ترین جانوران کره زمین هستند.

بی مهرگان

بیشتر از ۹۰ درصد گونه های موجود در کره زمین بی مهره هستند. بی مهرگان ساختار های اسکلتی از جنس استخوان یا غضروف ندارند و قدمت آن ها به حدود ۶۰۰ میلیون سال قبل باز می گردد. این جانداران بدن نرم و اسکلت خارجی دارند که این اسکلت از نوع بافتی سخت می باشد تا در برابر خطرات و ضربات احتمالی از آن ها محافظت کند. بی مهرگان که موجوداتی خونسرد و هتروتروف اند، برای تامین غذای مورد نیازشان به موجودات دیگر نیاز دارند (به استثنای اسفنج ها). از لحاظ دسته بندی بی مهرگان را به ۵ دسته که شامل پروتوزوآ، کرم های حلقوی، خارپوستان، بند پایان و نرم تنان است، تقسیم می کنند. حدود ۹۲۳۰۰۰ گونه از بی مهرگان که ۸۵ درصد آن ها را شامل می شود، بند پایان هستند. ۱۰۰۰۰۰ گونه از بی مهرگان نیز نرم تن هستند.

دستگاه عصبی بی مهرگان

نورون های بی مهرگان در مقایسه با نورون های مهره داران در پاسخ به محرک هایی مثل دمای زیاد، آسیب بافتی یا تغییرات میزان PH بسیار سریع تر عمل می کند. اولین گونه از بی مهرگان که وجود نورون در آن کشف شد، زالوی طبی بود، اپسیلیا نیز گونه ای از حلزون است که نورون هایی با توانایی ایجاد حافظه دارد. در بسیاری از گونه های بی مهرگان از جمله حلزون ها، نماتود ها، کرم های حلقوی و بند پایان نورون وجود دارد.

دستگاه عضلانی بی مهرگان

بی مهرگانی مثل عروس دریایی هیدرا و شقایق دریایی دو نوع ساختار بدنی ساده دارند که این ساختار یا شکم مانند (مثل ستاره دریایی) است یا به شکل پولیپ استوانه ای (در هیدرا و شقایق دریایی).

خصوصیات نرم تنان

بی مهرگانی با بدن نرم که بر خلاف کرم های خاکی بند های جداگانه ندارند، نرم تن نامیده می شوند. بدن نرم تنان سه قسمت اصلی دارد که شامل سر، پا و تنه می باشند. پوست نرمی به نام جبه، بدن نرم تنان را پوشانده است. بدن برخی از نرم تنان صدفی از جنس آهک بوده و آهک ترشح می کند. برخی از این جانداران گیاه خوار و برخی گوشت خوار هستند. غذای بعضی از نرم تنان گیاهان آبزی است. نرم تنان دارای همه دستگاه های داخلی از جمله دستگاه گردش خون، درد، عصب و دستگاه گوارش هستند.

محل زندگی نرم تنان

این جانداران در همه جا یافت می شوند ولی به طور عمده در آب های شور یا شیرین زندگی می کنند. تعدادی از نرم تنان را می توان در خاک های سفت نیز یافت. حلزون های صدف دار و بی صدف (لیسه) انواعی از نرم تنان هستند که هم در آب و هم در خشکی زندگی می کنند. بیشتر نرم تنان را که ساکن دریا هستند، می شود به عنوان اعضای سر پایان در نظر گرفت. لیسه و حلزون شباهت بسیار زیادی با هم دارند و باید دقت کنیم آن ها را با هم اشتباه نگیریم.

انواع نرم تنان

۷ یا ۸ رده آرایه شناسی از نرم تنان وجود دارد که دو رده منقرض شده اند. سر پایانی مثل ماهی مرکب، هشت پا و سپیداج از نظر سیستم عصبی و عصب شناختی از سایر بی مهرگان پیشرفته تر هستند. بزرگ ترین گونه های شناخته شده بی مهرگان سرپاور عظیم و سرپاور غول می باشند. حدود ۸۰ درصد گونه های نرم تنان را شکم پایان تشکیل می دهند که فراوان ترین بند پا ها بوده و شامل حلزون ها و لیسه ها هستند.

شکم پایان

حلزون ها نرم تنانی به رنگ قهوه ای یا کرم هستند که طول بدنشان بین ۲ تا۵ سانتی متر است. در حالی که رنگ بدن لیسه ها قهوه ای، قهوه ای مایل به نارنجی یا خاکستری است و بدنی به طول ۱ تا ۱۵ سانتی متر دارند. وجود یک سر، یک پا و بافت پوشاننده اندام های داخلی بدن، ویژگی مشترک حلزون ها و لیسه ها است. بالای سر حلزون ها دو شاخک آنتن مانند وجود دارد که هر کدام به برجستگی کوچکی ختم می شوند و چشم جاندار را ایجاد می کنند. دو شاخک حسی در حلزون ها و لیسه ها وجود دارد که کوچک تر بوده و توانایی جهت یابی و تشخیص بو و مکان های مختلف را به این جانداران می دهد. زیر این دو شاخک کوچک دهان وجود دارد و داخل دهان، زبان زبر و رنده مانند حلزون قرار دارد.

دیگر ویژگی های شکم پایان

پوشش محافظی از جنس گوشت ضخیم روی کمر لیسه ها وجود دارد که در حلزون ها این پوشش به شکل مارپیچی در آمده و در داخل صدف قرار گرفته است. حلزون ها از طریق صدف از خودشان در برابر دشمنان محافظت می کنند و کاربرد دیگر صدف این است که به حلزون کمک می کند در هنگام خشکسالی به مکان های مرطوب منتقل شود. بعضی از حلزون ها دریچه ای برای صدفشان می سازند و وقتی وارد صدف می شوند، از طریق دریچه دهانه صدف را می بندند. سوراخ های کوچکی در نزدیکی سر لیسه و حلزون وجود دارد که سوراخ های تناسلی نامیده می شود و محل جفت گیری و تخم گذاری این جانداران است.

زیستگاه و تولید مثل شکم پایان

حلزون ها موجودات دو جنسی هستند، یعنی در آن واحد هم ماده و هم نر محسوب می شوند ولی برای تولید مثل نیاز به جفت گیری با هم گونه خود دارند. در نزدیکی صدف حلزون ها سوراخی وجود دارد که به شش حلزون ها راه داشته و از طریق آن می توانند تنفس کنند. فضولات حلزون نیز از راه سوراخ دیگری که به روده راه دارد، خارج می شود. حرکت حلزون ها و لیسه ها روی سطوح زبر و سخت به وسیله مایع چسبناکی که تولید می کنند، تسهیل شده و این مایع مانع از زخمی شدن آن ها می شود. اکثر لیسه ها در خشکی زندگی می کنند. نیمی از حلزون ها در خشکی و نیمه دیگر آن ها در دریا زندگی می کنند. حلزون ها در محیط های مرطوب به ویژه کنار آب یا گودال و جنگل های مرطوب بیشتر یافت می شوند.

اهمیت شکم پایان در طبیعت

لیسه ها و حلزون ها با خوردن قارچ، برگ ها و گیاهان مرده نقش مهمی را در طبیعت ایفا می کنند و موجب تمیز شدن آن می شوند. البته این جانداران در باغ های خیلی مرطوب به گیاهانی مثل کاهو و کلم حمله می کنند و از این نظر برای کشاورزان مضر هستند. حلزون ها غذای جانورانی چون موش، سنجاب، لاک پشت، پرندگان، سمندرو قورباغه هستند. در بعضی از کشور های جهان انسان ها نیز از این جانداران تغذیه می کنند.

نرم تنان چه کاربردی در زندگی ما دارند

نرم تنان همیشه منبع غذایی مهمی برای انسان بوده اند. پرورش صدف یک تجارت بزرگ جهانی است و ماهی مرکب کوچک منبع اصلی پروتئین در سطح جهان است. داخل برخی از صدف ها اغلب رنگین کمانی است و منبع مروارید مادری است که کاربردهای تزئینی زیادی دارد.

قرن هاست که انسان ها گاستروپودها را برای پوسته هایشان جمع آوری کرده اند. هاوایی تعداد باورنکردنی حلزون های بومی دارد که در هیچ جای دیگری زندگی نمی کنند. این حلزون هاوایی قبلاً از بین رفته است. با اقتصاد جهانی، گونه ‌ها در سراسر جهان حمل می‌شوند و اغلب باعث ایجاد مشکلاتی در اکوسیستم‌ هایی می‌شوند که به آنها تعلق ندارند. مثلا صدف های گورخری در سراسر ایالات متحده پخش شده اند.

صدف‌ ها از نخ‌های ریز برای نگه داشتن محکم روی سنگ‌ها استفاده می‌کنند تا در اثر برخورد امواج از بین نرود. نخ هایی که معمولاً هنگام خرید صدف از فروشگاه غذاهای دریایی به عنوان ریش شناخته می شوند، نخ های بیسال نامیده می شوند. آنها هم کشدار و هم سخت هستند و به عنوان نگهدارنده و ضربه گیر عمل می کنند. این غیرعادی است و دانشمندان می خواهند بدانند که چگونه کار می کنند تا بتوانند از دانش در طراحی مواد جدید استفاده کنند.

دوکفه ای ها فیلترهای کارآمدی هستند. می توان از آنها برای فیلتر کردن میکروپلاستیک ها و سایر آلاینده ها استفاده کرد. آبالون ها دارای پوسته های زیبا و قوی هستند. این پوسته از هر سرامیک مدرنی قوی تر است، بنابراین دانشمندان ساختار را بررسی کرده اند تا سعی کنند از آن برای ایجاد یک مصالح ساختمانی سبک وزن تقلید کنند.

حلزون های مخروطی از سم قوی برای فلج کردن طعمه خود استفاده می کنند که پتانسیل این را دارد که یک ضد درد قوی باشد. سایر اجزای زهر حلزون مخروطی در درمان برخی از سرطان ها امیدوار کننده هستند.