انواع زیره و خواص زیره سبز و سیاه را بهتر بشناسید.

از گذشته تا کنون استفاده از گیاهان در بین جوامع بشری اهمیت و ارزش ویژه ای داشته است. به گونه ای که انسان ها با اهلی سازی انواع مختلفی از گیاهان وحشی مانند گندم، جو، آویشن، انواع زیره و… مصرف این گیاهان به شکل های مختلف غذایی، ادویه ای و دارویی رواج بسیاری یافته است.

در این بین گیاهانی همچون : آویشن، زردچوبه، زنجبیل، دارچین، زعفران، رازیانه، زیره، شنبلیله، فلفل سیاه، فلفل قرمز، سماق و…به دلیل خوش عطری و مزه دار کردن غذا و نوشیدنی ها کاربرد بیشتری در مصارف مختلف مانند آشپزی و طب سنتی دارد.

زیره ادویه ای شناخته شده و بسیار پرکاربرد است. شما می توانید با استفاده از خواص این ماده گیاهی، بسیاری از بیماری ها را درمان نموده و طعم غذاهایتان را لذیذ تر نمایید. در این مقاله با نشریه علمی جهان شیمی فیزیک همراه ما تا شما را با انواع زیره و کاربرد های مختلف آن آشنا کنیم.

زیره چیست ؟

زیره یکی از گیاهان معطر است که به رنگ های مختلف سیاه، قهوه ای روشن، قهوه ای تیره، زرد و سبز دیده می شود. بوته گیاهی دوساله با شکل علفی است که حدود ۳۰ تا ۸۰ سانتی متر ارتفاع دارد.

بذر این گیاه به دو شکل علفی و دراز است. ریشه راست و سفید رنگ دارد که گوشت دار و دوکی شکل است. ساقه گیاه زیره شفاف و سبز رنگ است و برگ های آن کوتاه و دمبرگی، بدون کرک با سطحی صاف و صیقلی است. این گیاه دارای گل های کوچک و سفید رنگ است که در فصل رویش و رشد میوه، تبدیل به زیره با شکل بیضی، دراز و باریک می شود.

قطب تولید انواع زیره در ایران

زیره جزو گیاهان خودرو محسوب شده و در کشور های تاجیکستان، افغانستان و ایران رشد بیشتری دارد، این گیاه برای رویش و رشد مناسب، به میزان معینی نور آفتاب و گرما نیازمند است.

در ایران اين گياه در استانهاي خراسان، آذربايجان شرقي، يزد، سمنان، اصفهان، بخشهايي از استان گلستان (تركمن صحرا) ارتفاعات بين راه تهران و قم كشت ميگردد. استان خراسان رضوي عمده ترين منطقه توليد زیره  سبز در سطح كشور است و بيش از  ۸۰درصد زيره سبز ايران در اين استان توليد ميشود. بخش عمده زیره سیاه کشور در شهرستان بافت استان کرمان کشت می شود.

طبع انواع زیره

طبع انواع زیره و ترکیبات موجود در آن، باعث به وجود آمدن بسیاری از خواص ویژه زیره می‌شود. زیره دارای طبع گرم و خشک است. به همین دلیل دارای کالری زیادی بوده و مصرف آن سبب انتقال انرژی و نشاط زیادی به شما می شود.

اگر جزو افراد دارای طبع سرد هستید، حتما زیره را به رژیم غذایی خود اضافه کنید. استفاده از زیره سیاه به حفظ سلامتی شما کمک بسیاری کرده و باعث وجود انرژی و نشاط بسیار زیاد در بدن شما می‌شود.

انواع زیره

انواع زیره شامل زیره سیاه (با نام علمی:Carum carvil) و زیره سبز (با نام علمی:Cuminum cyminum) است. زیره سیاه به عنوان زیره کوهی نیز شناخته می شود. زیره در کتابهای گیاهشناسی با نام «کمون» شناخته می شود.

زیره سیاه

زیره سیاه دارای نام های دیگری همچون زیره کوهی، زیره کرمانی و شاه زیره است و دارای نام سنتی کرویا است. زیره سیاه منبع غنی از پروتئین، کربوهیدرات، چربی، آنتی اکسیدان‌هایی از جمله لیمونن و کارون، انواع مواد معدنی همچون آهن، کلسیم، روی، منیزیم، پتاسیم و مس است. این ترکیبات باعث به وجود آمدن خواصی شگفت انگیز برای حفظ سلامتی در زیره شده است.

زیره سبز

زيره سبز با نام متداول كومين (cumin) در زبان انگليسي، گياهي متعلق به خانواده چتريان (Apiaceae) است كه از جهت كاربرد در صنايع غذايي و دارويي از گياهان مهم اين خانواده مي باشد.

تفاوت زیره سیاه و زیره سبز

زیره سبز و زیره سیاه که از انواع زیره محسوب می شوند، با وجود اینکه شباهت های زیادی به یکدیگر دارند (مانند خواص درمانی) اما از نظر جنس، گونه، رنگ، ترکیبات و اسانس یا عطر با یکدیگر تفاوت دارند.

زیره سیاه همانطور که از نامش پیداست به رنگ سیاه و با دانه های باریک و زیره سبز به رنگ سبز روشن و با دانه های درشت تر دیده می شود. بوی زیره سیاه و زیره سبز نیز با یکدیگر متفاوت است و زیره سیاه عطر بیشتری نسبت به زیره سبز دارد.

فواید مصرف زیره سیاه و سبز

زیره به دلیل ترکیبات منحصر به فرد خود در درمان بسیاری از بیماری ها مانند مشکلات تنفسی، مشکلات گوارشی مثل یبوست، نفخ و باد شکم موثر است همچنین می تواند باعث کاهش میزان کلسترول و قند خون شود. زیره نقش مهمی در لاغری و کاهش وزن دارد.

۱. انواع زیره موثر در رفع مشکلات گوارشی و تقویت هضم

رایج ترین استفاده از زیره برای کاهش نفخ، دل‌درد و سوء هاضمه است. زیره ضد نفخ است و در کاهش گاز های شکمی بسیار تاثیر گذار است. زیره می تواند با بهبود ترشح آنزیم های گوارشی فعالیت این آنزیم ها را افزایش داده و سرعت هضم غذا را بیشتر کند. افزایش سرعت هضم از بروز یبوست در افراد جلوگیری می کند.

زیره باعث تحریک کبد و آزاد شدن صفرا از کبد می شود. صفرا به هضم چربی ها و برخی مواد مغذی در روده شما کمک می کند.

۲. انواع زیره در کاهش وزن موثر هستند

زیره سبز ممکن است برای افرادی که سعی در کنترل وزن خود دارند مفید باشد. یک مطالعه در سال ۲۰۱۵ شامل بزرگسالان دارای اضافه وزن بود که اثرات کاهش وزن زیره سبز را با داروهای کاهش وزن مقایسه کرد. پس از ۸ هفته ، محققان دریافتند که هر دو گروه زیره و داروهای کاهش وزن مقدار قابل توجهی از وزن خود را از دست داده اند. افراد گروه زیره همچنین کاهش سطح انسولین را تجربه کردند.

مطالعه دیگری در سال ۲۰۲۰ نشان داد که زنان دارای اضافه وزن و چاقی که روزانه ۳ گرم پودر زیره را در ماست به مدت ۳ ماه مصرف می کردند ، کاهش قابل توجهی در وزن بدن ، اندازه دور کمر و چربی بدن داشتند.

۲. زیره می تواند میزان کلسترول خون را کاهش دهد

مصرف زیره در کاهش کلسترول بدن نیز نقش موثری دارد. مطالعه فوق در مورد زنان دارای اضافه وزن و چاقی، همچنین نشان داد که مصرف ۳ گرم پودر زیره در روز منجر به کاهش سطح کلسترول، کاهش لیپوپروتئین با چگالی پایین یا کلسترول “بد” و تری گلیسیرید می شود.

کسانی که از پودر زیره استفاده می کردند ، سطوح بالاتری از لیپوپروتئین با چگالی بالا یا کلسترول “خوب” داشتند.

۳. زیره در کاهش قند خون موثر است

گروهی از پژوهشگران  در سال ۲۰۱۷ برای بررسی اثرات زیره روی کاهش سطح قند خون، به مطالعه بر روی بزرگسالان مبتلا به دیابت نوع ۲ پرداختند. پس از گذشت ۸ هفته از مصرف روغن زیره، سطح قند خون، انسولین موجود در هموگلوبین خون شرکت کنندگان در پژوهش به میزان قابل توجهی کاهش یافت . این موراد نشان دهنده تاثیر زیره در مدیریت دیابت هستند.

با این حال ، طبق مطالعات انجام شده در سال ۲۰۲۰ ، سایر مطالعات انسانی با استفاده از دانه زیره سیاه نتایج متفاوتی را نشان داده است. تحقیقات بیشتری برای تأیید فواید روغن زیره سبز برای مبتلایان به دیابت نیاز است.

۴. انواع زیره و رفع استرس

زیره سبز با اثر آنتی اکسیدانی ممکن است در کمک به بدن برای کنترل استرس نقش داشته باشد. مطالعه ای روی موش ها به بررسی اثرات عصاره زیره روی علائم استرس پرداخت. هنگامی که حیوانات عصاره زیره را قبل از یک فعالیت استرس زا دریافت کردند ، بدن آنها نسبت به زمانی که عصاره را دریافت نکرده بودند، واکنش استرسی کمتری داشتند.

۵. زیره در تقویت حافظه موثر است

همین مطالعه بر روی موش ها نیز تأثیر عصاره زیره سبز بر حافظه را مورد بررسی قرار داد. این مطالعه نشان داد که حیواناتی که عصاره زیره دریافت کرده بودند، یادآوری بهتر و سریع تری داشتند.

۶. مصرف زیره باعث افزایش آهن بدن می شود

کمبود آهن یکی از شایع ترین کمبود های مواد معدنی در بدن است. دانه های زیره به طور طبیعی غنی از آهن هستند به همین دلیل زیره منبع کاملی برای تامین آهن بدن است. بطور مثال یک قاشق چایخوری زیره آسیاب شده حاوی ۱.۴ میلی گرم آهن برای بزرگسالان است.

استفاده از زیره برای رفع درد های ناشی از قاعدگی در زنان و تامین آهن از دست رفته بدن آن ها بسیار مفید است.

طریقه آشپزی با انواع زیره

بسته به این که در دستور تهیه زیره با زیره کامل یا آسیاب شده باشد ، می توانید از آن به گونه های متفاوتی استفاده کنید. دانه های زیره کامل، باید در اوایل طبخ غذا به آن اضافه شوند تا ادویه زمان لازم برای انتشار عطر و مزه خود در غذا را داشته باشد. افزودن زیره به روغن داغ باعث می شود طعم و مزه آن سریعتر پخش شود. زیره به عنوان ادویه مکمل در ادویه های مخلوط مثل پودر کاری نیز وجود دارد.

از آنجا که عطر و طعم زیره آسیاب شده بیشتر از دانه های زیره کامل است، نسبت به زیره کامل میزان کمتری در طبخ غذا نیاز است.

نحوه استفاده از زیره برای کاهش وزن

شما می توانید از زیره برای کاهش وزن به روش های مختلف استفاده کنید.

نوشیدنی زیره سبز

سعی کنید دو قاشق چای خوری دانه زیره را در ۱.۵ لیتر آب جوش بریزید، دانه های زیره را در آب جوش بریزید، دانه ها را خارج کرده و آب حاوی روغن و عصاره های سالم زیره را بنوشید.

مکمل های زیره سبز

شما می توانید مکمل های زیره سبز خوراکی که حاوی دانه زیره آسیاب شده یا روغن دانه زیره سیاه هستند خریداری کنید. این مکمل ها را یکبار در روز یا طبق دستورالعمل بسته با غذا مصرف کنید.

مکمل زیره ممکن است به تثبیت قند خون نیز کمک کند.

زیره سبز در رژیم غذایی شما

همچنین می توانید به سادگی زیره را در رژیم غذایی خود جای دهید. پودر فلفل قرمز و دانه های زیره آسیاب شده همه حاوی آنتی اکسیدان و تقویت کننده متابولیسم بدن هستند.

افزودن زیره به عنوان چاشنی به برنج، عدس، ماهی و سبزیجات بو داده راه خوشمزه ای برای تجربه فواید آن است.

خطرات مصرف انواع زیره سبز و سیاه

• پخت و پز و خوردن غذاهای دارای زیره برای اکثر مردم بی خطر است. اما برخی از افراد ممکن است به زیره حساسیت داشته باشند ، در این صورت باید از مصرف آن اجتناب کنند.
• قبل از افزایش دوز مصرفی زیره میزان حساسیت خود به زیره را بررسی کنید. در یک مطالعه در سال ۲۰۱۳ ، برخی از افراد پس از مصرف عصاره زیره دچار حالت تهوع ، سرگیجه و معده درد شدند.
• قبل از مصرف انواع زیره به عنوان دارو به همراه مکمل ها و داروهای شیمیایی دیگر با پزشک خود مشورت کنید. بسیاری از مکمل ها ممکن است بر نحوه عملکرد برخی از داروهای گیاهی مانند زیره تجویزی تأثیر منفی بگذارند.
• افراد مبتلا به دیابت ، به ویژه کسانی که برای دیابت دارو مصرف می کنند، باید از مکمل های زیره با احتیاط استفاده کنند، زیرا ممکن است با توجه به نوع دیابت سطح قند خون آنها را تغییر دهد.
• دانشمندان مصرف روغن خالص زیره سیاه زراعی را برای کودکان کمتر از ۲ سال مجاز ندانسته اند زیرا ممکن است به بروز خارش های جلدی منتهی گردد.
• پژوهندگان دریافته اند که مصرف روغن زیره سیاه زراعی در غلظت های بالا می تواند باعث سقط جنین و ناراحتی عصبی شود لذا مصرف آن را توسط زنان باردار جائز نمی دانند.
• مصرف زیاد و مداوم روغن زیره سیاه می تواند به بروز عوارض کبدی و کلیوی بینجامد.