یخچال و فریزر آزمایشگاهی چیست؟ ـ ویژگی، انواع و کاربرد آن

داروها، مواد شیمیایی و در کل بیشتر مواد آزمایشگاهی برای سالم ماندن و داشتن بهترین کارایی نیاز به نگهداری در یک جایگاه خنک دارند، به همین دلیل است که یخچال و فریزر آزمایشگاهی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. نگهداری این مواد در یخچال ها و فریزرهای معمولی مشکلات متعددی از جمله آلوده شدن به باکتری ها و آلودگی های موجود در نمونه های خونی، آلودگی های بیولوژیکی، نشر و انتشار سموم زیستی و همچنین خطر انفجار و آتش سوزی را به هم راه دارد، که برای حل این مشکلات کاربران آزمایشگاه ها از یخچال و فریزرهای آزمایشگاهی استفاده می کنند. این یخچال ها در بیمارستان ها، مراکز تحقیقاتی و آزمایشگاه های مختلف وجود دارند و در مدل های مختلفی از جمله مدل های کوچک، مدل های رومیزی و مدل نصب شده به صورت مستقل، تولید می شوند. در این مقاله نشریه جهان شیمی فیزیک به توصیف یخچال و فریزرهای آزمایشگاهی، کاربرد و بررسی ساختمانشان می پردازیم.

فهرست مطالب :

۱- یخچال و فریزر آزمایشگاهی چیست؟

۲- ساختمان یخچال و فریزر آزمایشگاهی

۳- ویژگی های مهم یخچال و فریزرهای آزمایشگاهی

۴- چگونگی کاربری یخچال و فریزرهای آزمایشگاهی

۵- نحوه نگهداری از یخچال فریزر آزمایشگاهی

۱-۵- نحوه نگهداری مداوم یخچال و فریزر آزمایشگاهی

۲-۵- نگهداری ماهانه یخچال و فریزر آزمایشگاهی

۶- انواع یخچال آزمایشگاهی

۱-۶- یخچال خانگی (Domestic)

۲-۶- یخچال های امن آزمایشگاهی (Lab Safe)

۳-۶- یخچال های ضد انفجار (Explosion Proof)

۷- انواع یخچال فریزر آزمایشگاهی

۱-۷- یخچال فریزر آزمایشگاهی کوچک

۲-۷- یخچال فریزر آزمایشگاهی برای مصارف خاص

۳-۷- یخچال فریزر فوق سرد آزمایشگاهی

۸- گزینه های طراحی یخچال و فریزر آزمایشگاهی

۱- یخچال و فریزر آزمایشگاهی چیست؟

تعدادی از نمونه های ناپایدار در آزمایشگاه ها وجود دارند که به تغییرات دما حساس بوده و باید در دمای خاصی نگهداری شوند، به همین دلیل وجود یخچال و فریزرهای آزمایشگاهی ضروری می باشد. فاسد شدن یکی از مواد آزمایشگاهی، موجب اختلال در آزمایشات شده و آن ها را با شکست مواجه می کند. از این رو رعایت استانداردها، نگهداری درست مواد و کنترل میزان دما که با وجود این یخچال ها میسر می شود، از ضروریات است. خرید و فروش این دستگاه نیز باید با نهایت دقت انجام شود و دستگاه بنابر نیاز مجموعه تحقیقاتی یا آزمایشگاه انتخاب شود، زیرا این یخچال و فریزرها در انواع گوناگونی که هر کدام برای مصارف متفاوتی کاربرد دارند، طراحی و تولید می شوند.

۲- ساختمان یخچال و فریزر آزمایشگاهی :

استیل ضد زنگ به دلیل داشتن مقاومت بالا در برابر خوردگی و زدگی، مقاومت حرارتی پایین و سیقلی بودن سطح آن که کار نظافت را راحت تر می کند، در ساخت جدار داخلی یخچال های آزمایشگاهی استفاده می شود. کنترل دمای این یخچال ها به صورت دیجیتالی است و طبقات متعددی با اندازه های گوناگون دارند. این طبقات مستحکم ساخته می شوند تا ظروف آزمایشگاهی درونشان واژگون نشود. برای ایمنی بیشتر روی بعضی از فریزرهای آزمایشگاهی قفل تعبیه می شود. همچنین دیپ فریزرها دارای امکاناتی از جمله نمایشگر HMI، پردازنده های قوی قابل برنامه ریزی و محفظه از جنس استنلس استیل میرور هستند تا از هر نظر ایمن باشند. برخی از ویژگی های این دستگاه ها که مد نظر طراحان می باشد عبارتند از :

* محدوده دمایی مورد نظر کاربران

* تنظیم میزان دقت

* اندازه و کاربرد فضاها و طبقات دستگاه برای مصارف گوناگون

* کم صدا بودن

* راندمان بالای مصرف انرژی

* استفاده از صفحه نمایش LED و کنترلر برای دیدن میزان دما و ارقام آلارم

۳- ویژگی های مهم یخچال و فریزرهای آزمایشگاهی :

* سیستم پیامک هوشمند و تلفن کننده

* داشتن قابلیت استخراج اطلاعات دیتالاگر

* مجهز بودن به سیستم چرخش هوا که از تغییر دمای ناگهانی درون یخچال به محض باز شدن درب جلوگیری می کند.

* دیده شدن مواد درون یخچال بدون نیاز به باز شدن درب

* وجود سیستم هشدار دهنده که در صورت بروز مشکلی مثل خارج شدن دما از دامنه استاندارد کاربر را مطلع کند.

* ثبت وقایع و اطلاعات دمایی از طریق دیتا لاگر و سیستم هشداردهنده

* داشتن سیستم سیرکلاسیون هوا که دما را درون محفظه یکنواخت نگه می دارد.

۴- چگونگی کاربری یخچال و فریزرهای آزمایشگاهی :

یخچال و فریزر آزمایشگاهی باید در سردترین نقطه ساختمان به دور از تابش مستقیم نور خورشید و گرما، در سطحی افقی به صورتی قرار بگیرد که در اطراف آن فضای خالی مناسب برای جریان پیدا کردن هوا وجود داشته باشد. یکی از نکات مهم در این دستگاه ها که باید به آن توجه شود، کنترل دما است که باید بین ۲ تا ۸ درجه سانتی گراد باشد، البته برای ذخیره فراورده های خونی باید از یخچال های مخصوص بانک خون که دمایشان باید بین ۱تا ۶ درجه سانتی گراد است استفاده شود. کنترل دما می تواند از طریق دماسنج جیوه ای انجام شود و وجود یک آژیر هشداردهنده که در صورت خارج شدن دما از دامنه استاندارد، هشدار بدهد از ضروریات است. همچنین ظروف و کیت های داخل یخچال باید به نحوی قرار داده شوند که از یکدیگر و دیواره های جانبی یخچال فاصله کمی داشته باشند.

۵- نحوه نگهداری از یخچال فریزر آزمایشگاهی :

۱-۵- نحوه نگهداری مداوم یخچال و فریزر آزمایشگاهی :

* اگر آب در کف یخچال تجمع یابد باید آن را با محلول بیکربنات سدیم رقیق شستشو دهیم.

* اگر یخچال با مایعات بیولوژیک آلوده شود باید آن را با محلول وایتکس ۱۰ درصد ضد عفونی کنیم.

* سطح بیرونی یخچال باید به طور مداوم نظافت شود.

۲-۵- نگهداری ماهانه یخچال و فریزر آزمایشگاهی :

* وقتی ضخامت برفک یخچال بین ۶ تا ۱۰ میلی متر رسید باید ذوب شود.

* تعمیرات، عملیات نگهداری، نظافت، ذوب کردن برفک و دیگر فعالیت ها بهتر است همراه با تاریخ روی یخچال ثبت شوند.

* گرد و غبار روی لوله های سرد کننده پشتی یخچال تمیز شود.

* در صورت پاره شدن لاستیک دور درب یخچال، بهتر است سریعا نسبت به تعویض آن اقدام کنیم.

* اطلاعات مربوط به محتویات یخچال، نام علمی مواد، تاریخ آغاز ذخیره و نام کسی که آن را ذخیره کرده باید روی برچسبی که به ماده ذخیره شده چسبانده می شود، نوشته شود و موادی که برچسب ندارند و غیر استفاده هستند باید بعد از اتوکلاو شدن دور انداخته شوند.

نکته :

برای حذف برفک و یخ از یخچال یا فریزر به هیچ وجه نباید از اجسام تیز استفاده کنیم و باید اجازه دهیم یخ ها خود به خود آب شوند. همچنین بعد از بازیابی یخچال که حداقل ۲ ساعت بعد از پایان کار است، می توانیم ظروف و کیت های آزمایشگاهی را در جای خود درون یخچال قرار دهیم.

۶- انواع یخچال آزمایشگاهی :

۱-۶- یخچال خانگی (Domestic) :

در آزمایشگاه های مدارس معمولا برای ذخیره مواد و محلول های غیر قابل انفجار و اشتعال از یخچال های خانگی استفاده می کنند.

۲-۶- یخچال های امن آزمایشگاهی (Lab Safe) :

برای ذخیره و نگهداری مواد قابل اشتعال و انفجار از یخچال های امن آزمایشگاهی استفاده می کنند. این یخچال ها فاقد سیستم های سوئیچینگ داخلی که می توانند موجب جرقه شوند، هستند. کمپرسور و مدارهای دیگر این دستگاه برای جلوگیری از آتش سوزی معمولا بالای آن قرار می گیرد.

۳-۶- یخچال های ضد انفجار (Explosion Proof) :

در محل هایی که امکان انفجار و احتراق در خارج از محیط یخچال بالا است، از این یخچال ها استفاده می شود. موادی که در دمای کمتر از ۱۰۰ درجه فارنهایت آتش می گیرند درون این یخچال ها نگهداری می شوند همچنین می توان موادی که بخارات خطرناک و قابل اشتعال تولید می کنند را نیز درون این دستگاه نگهداری کرد.

۷- انواع یخچال فریزر آزمایشگاهی :

۱-۷- یخچال فریزر آزمایشگاهی کوچک :

این یخچال فریزرها برای استفاده در پیشخوان ها مثل زیر میزهای آزمایشگاهی مناسب هستند و دمای استاندارد آن ها بین ۴ تا ۱۰ درجه سلسیوس می باشد. دیواره و محیط داخلی این یخچال فریزرها معمولا مقاوم به خوردگی و زدگی می باشد.

۲-۷- یخچال فریزر آزمایشگاهی برای مصارف خاص :

موادی که فرار یا قابل اشتعال هستند و بافت های خاص یا مواد زیستی درون این نوع یخچال فریزرها نگهداری می شوند. بنابر مصارف گوناگون، یخچال ها و فریزرهای آزمایشگاهی توسط NFPA ، OSHA، برای نگهداری و ذخیره مواد تحقیقی بالینی استفاده می شوند.

۳-۷- یخچال فریزر فوق سرد آزمایشگاهی :

مواد زیستی مثل باکتری ها، ویروس ها، خون، نطفه و سلول های یوکاریوتی در مکان هایی مثل بیمارستان ها، بانک های خون، موسسه های تحقیقاتی، مراکز جلوگیری از اپیدمی و تجهیزات مهندسی زیست پزشکی درون این یخچال فریزرها نگهداری می شوند. صدای کم، داشتن صفحه نمایش LED ، راندمان بالای انرژی، گارانتی و شرایط فروش از جمله مواردی است که باید در خرید این دستگاه مورد توجه واقع شود.

۸- گزینه های طراحی یخچال و فریزر آزمایشگاهی :

خرید یخچال و فریزر آزمایشگاهی از بین مدل ها و اندازه های مختلف می تواند کار چالش برانگیزی باشد. نکته مشترک بین یخچال است این است که همه آن ها دارای سیستم سرد کننده قوی با قابلیت تنظیم دما در محدوده مشخص و از پیش تعیین شده ای هستند و دمای آن ها قابل تنظیم می باشد. وجود یک سیستم هشدار دهنده صوتی و بصری، در نتیجه بالا یا پایین شدن دما از محدوده مورد نظر از دیگر ویژگی های این یخچال ها است. این دستگاه ها در مدل های ایستاده که درهای محکم یا شیشه ای معمولی (یا دوجداره و سه جداره) دارند و مدل های کوچک تر مشاهده می شوند، که برای استفاده های عمومی استفاده می شوند.