دستگاه کارل فیشر – قیمت خرید و فروش، انواع و کاربرد های آن
دستگاه کارل فیشر به وسیله روش های شیمیایی مقدار آب موجود در مواد جامد ، حلال ها ، اسید های آلی ، الکل ها ، استر ها ، اتر ها ، انیدرید ها و نمکهای معدنی آب دار را به طور دقیق و در عرض چند دقیقه اندازه گیری می کند . به همین دلیل یکی از مهم ترین تجهیزات آزمایشگاهی است که در صنایع غذایی ، پتروشیمی ، دارویی ، آرایشی و بهداشتی ، چوب و کاغذ ، منسوجات و مصالح ساختمانی کاربرد بسیار فراوانی دارد .
اساس کار این دستگاه بر پایه ی تیتراسیون کارل فیشر است . کارل فیشر نام شیمی دان آلمانی است که برای اولین بر از این روش برای سنجش میزان آب موجود در مواد استفاده کرد . این روش در بین روش های مختلف دیگر بالاترین ضریب اطمینان را دارد .
بهتر است بدانیم که :
در روش تیتراسیون کارل فیشر مولکول های آب موجود در نمونه ، در حضور SO۲ و حلال متانول ، با مولکول های ید واکنش می دهد . واکنش مولکول های آب و ید با نسبت استوکیومتری ۱ به ۱ انجام می گیرد . از طریق اندازه گیری میزان مصرف ید به روش الکتروشیمیایی ، آب موجود در نمونه قابل اندازه گیری است .
نکته :
دستگاه کارل فیشر در دو نوع کارل فیشر حجم سنجی (Volumetric ) و کارل فیشر کولن سنجی (Culometric ) تولید می شود .
در مقاله ی پیش رو از نشریه علمی جهان شیمی فیزیک به معرفی و بررسی دستگاه کارل فیشر ، انواع ، کاربرد و قیمت خرید و فروش آن می پردازیم .
- دستگاه کارل فیشر چه انواعی دارد ؟
- تیتراسیون کارل فیشر حجم سنجی با کولن سنجی چه تفاوتی دارد ؟
- دستگاه کارل فیشر چه کاربردی دارد ؟
- قیمت خرید و فروش دستگاه کارل فیشر
- دستگاه کارل فیشر چه مزایایی دارد ؟
- روش کار دستگاه کارل فیشر کولن سنجی چگونه است ؟
- روش کار دستگاه کارل فیشر حجم سنجی چگونه است ؟
دستگاه کارل فیشر چه انواعی دارد ؟
این دستگاه متناسب با کاربرد و حساسیت مورد نیاز در دو نوع دستگاه کارل فیشر حجم سنجی و کولن سنجی تولید می شود . در این قسمت به بررسی این دستگاه ها می پردازیم .
دستگاه کارل فیشر حجم سنجی
از این دستگاه برای تعیین مقدار آب در محدوده ی ۰.۰۰۱ تا ۱۰۰ درصد استفاده می شود . در این روش می توان نمونه های جامد یا خمیری را به طور مستقیم وارد ظرف تیتراسیون کرد . میزان آب نمونه ها با استفاده از حلال های آلی مناسب که مختص به نمونه مورد نظر است سنجیده می شود .
تعیین رطوبت در این دستگاه ، بر اساس مقدار یا حجم معرفی است که برای تبدیل آب ، مورد استفاده قرار می گیرد . در این روش ، نمونه ها را پیش از شروع تیتراسیون در یک حلال حل می کنند . اضافه کردن معرف تا زمانی که آب از آن خارج نشود ادامه دارد .
با وجود پیشرفت های زیادی که تا کنون در تولید معرف های کارل فیشر صورت گرفته است ، تیتر پایداری برای این گونه معرف ها وجود ندارد .
دستگاه کارل فیشر کولن سنجی
از این دستگاه برای اندازه گیری مقدار بسیار کم آب ( ۱۰ میکرو گرم تا ۱۰۰ میلی گرم ) در مایعات ، جامدات و گازها استفاده می شود .
برای این کار ، معرف و حلال در سلول تیتراسیون ترکیب می شود . نمونه را به صورت محلول ، وارد سلول تیتراسیون می کنند . در این هنگام ، با القای جریان الکتریکی معرف آزاد می شود . مقدار رطوبت موجود در مواد بر اساس مقدار جریان مورد نیاز برای تبدیل آب تعیین می شود .
تیتراسیون کارل فیشر حجم سنجی با کولن سنجی چه تفاوتی دارد ؟
- در روش تیتراسیون حجم سنجی تیترانت به صورت مستقیم به ظرف نمونه اضافه می شود . در حالیکه در روش کولن سنجی تیترانت به صورت الکتروشیمیایی و به طور همزمان در ظرف نمونه ایجاد می شود .
- معمولا روش کولن سنجی برای اندازه گیری و تشخیص مقادیر بسیار کم آب ( کمتر از ۵۰ تا ۱۰۰ ppm) مورد استفاده قرار می گیرد .
- در روش حجم سنجی پتانسیل ثابت و در روش کولن سنجی جریان ثابت است.
- در روش حجم سنجی ، ید فقط به عنوان تیترانت مورد استفاده قرار می گیرد . در حالی که در روش کولن سنجی این ماده علاوه بر مصرف ، تولید هم می شود .
- در روش حجم سنجی ، حجم واکنشگر مورد اندازه گیری قرار می گیرد . در صورتیکه در روش کولن سنجی با استفاده از جریان و زمان عبور آن ، بار الکتریکی عبوری محاسبه می شود .
- تیتراسیون کولن سنجی ، روش حساس تری است . زیرا اگر جریان یک میکروآمپری به مدت ١۰۰۰ ثانیه از محلول عبور کند ، حدود ٨ تا١۰ اکی والان گرم ماده ایجاد ویا از بین می رود .
دستگاه کارل فیشر چه کاربرد هایی دارد ؟
اساس کار دستگاه کارل فیشر بر پایه ی تیتراسیون است . این دستگاه برای تجزیه و تحلیل مستقیم میزان آب در صنایع مختلف و به عنوان یک روش قابل اعتماد و قوی کاربرد بسیار فراوانی دارد .
در این قسمت به برخی از کاربرد های مهم این دستگاه اشاره می کنیم :
- در صنعت نفت برای تعیین انواع روغن های مختلف ، بنزین ، نفت و انواع برش های هیدروکربنی کاربرد دارد .
- در صنایع غذایی برای تعیین مقدار آب در آب میوه ، عسل ، آرد ، ماکارونی ، چیپس و پودر کاکائو مورد استفاده قرار می گیرد .
- در صنایع آرایشی و بهداشتی ، میزان رطوبت را در محصولات آرایشی و بهداشتی ، شامپوها ، کرم ها و خمیر دندان مشخص می کند .
- در داروسازی از این دستگاه برای تهیه ی مواد اولیه ، مواد فعال ، بسترهای لیوفیلیزه ، قرص ها ، پماد ها و روغن ها استفاده می کنند .
- این دستگاه میزان آب را در منسوجات ، چوب ، کاغذ و حتی در مصالح ساختمانی مانند زئولیت و سیمان مشخص می کند .
قیمت خرید و فروش دستگاه کارل فیشر
به دلیل اهمیت و کاربرد بسیار گسترده ای که انواع دستگاه های کارل فیشر دارند کارخانه های بسیاری در داخل و خارج از کشور به تولید آن اقدام کرده اند . قیمت این دستگاه متناسب با نوع تجهیزات و ساختار متفاوت است .
دستگاه های کارل فیشر تولید شده توسط کارخانه های داخل کشور در مقایسه با نمونه های مشابه تولید شده در کارخانه های خارج از کشور قیمت پایین تری دارند . از این رو خرید دستگاه های تولید شده در داخل کشور علاوه بر حمایت از تولیدات داخلی در صرفه جویی ارزی نیز موثر است .
هنگام خرید این دستگاه باید به این نکته توجه شود که محصول از ضمانت معتبر و خدمات پس از فروش برخوردار باشد .
دستگاه کارل فیشر چه مزایایی دارد ؟
از مزایای استفاده از دستگاه کارل فیشر می توان به موارد زیر اشاره کرد :
- میزان آب موجود در نمونه ها را به دقت اندازه گیری می کند .
- از دقت اندازه گیری بسیار بالایی برخوردار است .
- برای تعیین مقدار آب ، مقدار کمی از نمونه مورد نیاز است .
- سرعت آنالیز دستگاه بسیار بالا است و ظرف مدت چند دقیقه نتیجه را مشخص می کند .
- رطوبت موجود در انواع مواد را اندازه گیری می کند .
- دقت اندازه گیری دستگاه در تعیین مقدار آب از ۱۰۰ تا ۱۰۰٪ ppm است .
روش کار دستگاه کارل فیشر کولن سنجی چگونه است ؟
در این دستگاه بخش اصلی سل تیتراسیون از آندی که به شکل محلول است و آنالیت تشکیل شده است . محلول آند شامل یک الکل ، باز، گوگرد دی اکسید ( SO۲ ) و ید ( I۲ ) است . معمولا الکلی که مورد استفاده قرار می گیرد متانول یا دی اتیلن گلیکول مونومتیل اتر، و یک باز رایج ایمیدازول یا پیریدین است .
علاوه بر این ، سل تیتراسیون از یک قسمت کوچک تر تشکیل شده که با یک شناور درون محلول آندِ قسمت اصلی قرار دارد . این دو قسمت به وسیله ی یک غشای یون گزین از یکدیگر جدا شدهاند .
هنگامی که جریان الکتریکی درون مدار برقرار می شود آند پلاتینی ید تولید می کند . واکنش زیر اکسیداسیون گوگرد دی اکسید توسط ید را نشان میدهد .
BI۲ + BSO۴ + B + H۲O → ۲BH+I– + BSO۳
BSO۳ + ROH → BH+ROSO۳–
معمولا از پیریدن ( C۵H۵N ) به جای B و از متانول ( CH۳OH ) به جای ROHاستفاده می شود . به این دلیل که تنها در مرحله اول آب مصرف میشود ، تیتراسیون در محیط غیر آبی یعنی پیریدین انجام می شود . تمامی واکنشدهندهها در حضور مقدار زیادی از پیریدین به صورت کمپلکس حضور دارند که در معادله آمده است .
نکته :
مرحله دوم که در حضور مقدار اضافه متانول انجام میشود در انجام موفقیت آمیز تیتراسیون نقش پر رنگی دارد . زیرا کمپلکس پیریدین- گوگرد تریاکسید همچنان میتواند طبق واکنش زیر آب جذب کند :
C۵H۵NSO۳ + H۲O → C۵H۵NHSO۴H
این یک واکنش نامطلوب است که در صورت وجود مقدار زیاد متانول انجام نمی شود .
نقطه پایانی تیتراسیون معمولا با روش پتانسیومتر ی مشخص می شود . همان طور که اشاره شد یکی از جفت الکترودهای پلاتینی در محلول آند شناور است . هنگام تیتراسیون بین دو الکترود ، مدار آشکارساز جریان ثابتی را برقرار میکند . قبل از نقطه اکی والان ، محلول حاوی یون های I– و مقدار اندکی I۲ است . در نقطه اکی والان ، مقداری ید اضافی به وجود میآید که موجب می شود دستگاه افت ناگهانی پتانسیل نقطه پایانی را نشان دهد . از مقدار جریان مورد نیاز برای تولید ید تا نقطه پایان برای محاسبه مقدار آب موجود در نمونه استفاده می شود .
در این نوع دستگاه ، جریان ثابتی در مدار برقرار است که هنگام انجام واکنش های تیتراسیون و با ورود آب به ظرف واکنش به مرور کاهش می یابد . به محض اینکه آب به ظرف واکنش وارد شود ، در سطح الکترود با واکنشگر واکنش می دهد .
نکته :
دستگاه نمودار مقدار آب نمونه بر حسب میکرو گرم را نسبت به زمان واکنش نشان می دهد . بر اساس تعاریف مربوط به الکتریسیته ، یک کولن مقدار الکتریسیته ای است که توسط جریان ١آمپر و در مدت زمان ۱ دقیقه منتقل می شود . در روش کولن سنجی ، مقدار الکتریسیته لازم برای رسیدن به نقطه پایانی از طریق اندازه جریان و زمان لازم برای عبور آن محاسبه می شود . برای این محاسبه از معادله ی Q = It ، معادله ی نیم واکنش کاهشی مربوط به ید و معادله اصلی که مقدار آب نمونه را نشا می دهد استفاده می شود .
روش کار دستگاه کارل فیشر حجم سنجی چگونه است ؟
در این دستگاه از دو الکترود شناساگر پلاتینی ساکن استفاده می شود . علاوه بر این ، می توان از الکترود هایی از جنسAu ، Pt ، Hg وPd نیز استفاده کرد . زیرا نسبت به واکنش بی اثر بوده و الکترون را به خوبی انتقال می دهد .
اساس کار تیتراسیون حجم سنجی مشابه تیتراسیون کولنسنجی است . تفاوت این دو روش در این است که در تیتراسیون حجم سنجی محلول آند به عنوان محلول تیتران مورد استفاده قرار می گیرد . نقطه ی پایانی تیتراسیون می تواند به طور همزمان و به وسیله پتانسیومتری تعیین شود .
هنگامی که آب موجود در نمونه ، پس از انجام واکنش اکسایش – کاهش پایان یابد مقدار ید اضافی که در محیط وجود دارد با یون های I– یون های I۳– تولید می کند . این یون رنگ محلول واکنش را به رنگ زرد تغییر می دهد . این تغییر رنگ نشان دهنده ی پایان واکنش است .