از خواص و فواید روغن سیاه دانه پرکاربرد چه می دانیم ؟

روغن سیاه دانه روغنی است که از دانه های گیاه سیاه دانه به دست می آید. این گیاه بومی مناطق غرب و جنوب غربی آسیا است. دانه های ریز سیاه دانه رنگ سیاه و طعم تلخ دارد. این دانه ها و محصولات به دست آمده از آن مانند ادویه و روغن در تهیه ی داروهای طبی و مواد غذایی به خصوص ترشیجات مورد استفاده قرار می گیرد.

سابقه ی استفاده از این گیاه به هزاران سال پیش باز می گردد. باستان شناسان در معبد توت عنخ آمون بقایای این گیاه را یافتند که نشان دهنده ی سابقه ی بسیار طولانی استفاده از این گیاه و دانه های آن است.

مهم ترین ترکیبات شیمیایی موجود در روغن سیاه دانه

ترکیبات شیمیایی مختلفی در این روغن وجود دارد. مهم ترین ترکیبات که در خواص درمانی روغن نقش دارند عبارتند از:

اسیدهای لینولئیک، اولئیک و پالمیتیک ترانس- آنتول، پارا – سیمن، لیمونن و کارون.

 

جالب است بدانیم که

در طب سنتی و طب اسلامی به استفاده از گیاه سیاه دانه توصیه فراوان شده است. پیامبر اکرم ( ص ) می فرمایند: “ما من داء إلا فی الحبة السوداء منه شفاء إلا السام” ( هیچ بیماری نیست مگر شفای آن در سیاه دانه است جز مرگ ). امام رضا علیه السلام در رابطه با خواص بی نظیر سیاه دانه می فرمایند: در سیاهدانه برکت است. در چهل چیز خداوند برکت قرار داده ازحبوبات و جمادات هم سیاهدانه را بر گزیده است.

این روغن طبع گرم دارد و مصرف آن به افرادی که از سردی مزاج رنج می برند توصیه می شود. روغن سیاه دانه منبعی غنی از انوع آنتی اکسیدان ها، اسید های چرب مفید، ویتامین ها و مواد معدنی است. به همین دلیل به عنوان یک ضد التهاب، ضد باکتری، ضد انگل و مسهل شناخته می شود و در درمان بیماری هایی مانند دیابت، مشکلات قلبی و عروقی، مشکلات کلیوی، مشکلات گوارشی، فشار خون، آسم، آرتروز، شوره سر، ریزش مو، زیبایی پوست و درمان جوش ها موثر است.

نکته: سیاه دانه با نام های سیاه تخمه، سرنیچ سیاه، سنوخ سیاه، کمون اسود، شونیز، شونوز و کمون هندی نیز شناخته می شود.

در ادامه این مقاله از نشریه علمی جهان شیمی فیزیک به بررسی کامل این روغن، خواص و فواید کاربردی آن می پردازیم:

• مهم ترین ترکیبات شیمیایی موجود در روغن سیاه دانه
• طرز تهیه روغن سیاه دانه چگونه است ؟
• خواص درمانی روغن سیاه دانه چیست ؟
• روش مصرف این روغن چگونه است ؟
• از چه عوارض جانبی برخوردار است ؟
• قیمت خرید روغن سیاه دانه در بازار

 

طرز تهیه روغن سیاه دانه چگونه است ؟

تهیه این روغن به راحتی در منزل امکان پذیر است و به ابزار ها و روش های پیچیده نیاز ندارد. روش های مختلفی برای تهیه روغن وجود دارد که در این قسمت به دو روش آن اشاره می کنیم:

روش اول

۴ مثقال سیاه دانه را همراه با ۲۱ مثقال مغز بادام کوبیده و له می کنیم. ترکیب به دست آمده را در پارچه ای ریخته و تحت فشار بالا قرار می دهیم. در این شرایط روغن سیاه دانه استخراج می شود.

روش دوم

۱۵۰ گرم سیاه دانه را در ۱ لیتر آب می جوشانیم. هنگامی که نصف آب بخار شد محتویات ظرف را از صافی عبور می دهیم. محلول به دست آمده را با روغن کنجد یا روغن زیتون مخلوط کرده حرارت می دهیم. میزان حرارت باید به اندازه ای باشد که محلول به جوش آید و آب موجود کاملا تبخیر شود. روغنی که باقی می ماند همان روغن سیاه دانه است.

 
نکته

بهترین زمان اثر بخشی روغن سیاه دانه هنگام صبحانه یا شام است. بهتر است میزان مصرف این روغن ۱ تا ۲ گرم در روز باشد. مصلح این روغن کتیرای خوراکی است.

خواص درمانی روغن سیاه دانه چیست ؟

بررسی خواص درمانی این روغن در طب سنتی و طب نوین نشان داده برای درمان بسیاری از بیماری ها می توان از روغن سیاه دانه استفاده کرد.

فشار خون بالا را کاهش می دهد

استفاده منظم از روغن سیاه دانه به مدت ۲ ماه تاثیر چشمگیری در کاهش فشار خون افرادی دارد که از فشار خون بالا رنج می برند. افرادی که مبتلا به فشار خون حاد هستند باید از دارو های شیمیایی استفاده کنند.

در کاهش کلسترول بالا موثر است

این روغن حاوی اسید های چرب مفید مانند لینولیک اسید و اولئیک اسید است. این ترکیبات، به حفظ کلسترول خوب کمک کرده و کلسترول بد را کاهش می دهد. میزان اسید های چرب مفید این  روغن حد زیادی به جایی که گیاه در آن رشد کرده است بستگی دارد.

در درمان آرتروز مفصلی موثر است

این روغن دارای خاصیت ضد التهابی است و مصرف خوراکی آن می‌تواند موجب کاهش علائم التهابی آرتروز مفصلی شود. نتایج یک تحقیق که در سال ۲۰۱۶ منتشر شد نشان داد، مصرف روزانه یک عدد کپسول روغن سیاه دانه، به مدت ۱ ماه توسط  خانم هایی با آرتروز مفصلی متوسط میزان التهاب موجود در خون و تعداد مفاصل متورم را کاهش می دهد.

به کاهش علائم آسم کمک می کند

خاصیت ضدالتهابی این روغن در بهبود علائم آسم موثر است. کاهش التهابات دستگاه تنفسی در کاهش علائم برونشیت و درمان سینوزیت هم موثر است.

در کاهش مشکلات معده موثر است

ترکیبات موجود در این روغن در کاهش درد معده، دل پیچه، انقباض دردناک شکم، کاهش گازهای معده، نفخ و پیشگیری از زخم معده موثر است.

به پیشگیری از سرطان کمک می کند

بر اساس تحقیقات آزمایشگاهی، ترکیب شیمیایی تیموکینون توانایی کمک به کاهش رشد غده‌های سرطانی در موش‌ها را داشته است. پزشکان امیدوارند مصرف این روغن آسیب بافت‌های بدن در اثر شیمی‌درمانی را کاهش دهد. اگر این روغن به صورت موضعی روی پوست استفاده شود، ممکن است بتواند با سرطان پوست مبارزه کند.

به رفع جوش و آکنه کمک می کند

این روغن به دلیل داشتن خاصیت ضد باکتریایی فعالیت باکتری های سطح پوست را مهار کرده و از ایجاد جوش و آکنه جلوگیری می کند. بر اساس تحقیقات انجام شده استفاده منظم از لوسیون‌هایی تولید شده با ترکیب ۱۰ درصد از این روغن، باعث کاهش بروز آکنه و جوش صورت بعد از ۲ ماه می شود.

موجب آبرسانی مو می شود

خشکی و شکنندگی مو از جمله مشکلاتی هستند که افراد زیادی از آن رنج می برند. مصرف این روغن موجب آب رسانی به پوست سر و ساقه ی مو شده به نرمی و درخشندگی مو کمک می کند.

پسوریازیس را درمان می کند

در بیماری مزمن پسوریازیس چرخه ی طبیعی رشد سلولی دچار اختلال می شود. استفاده موضعی از روغن سیاه دانه می‌تواند باعث کاهش پلاک‌های پسوریازیس ‌شود.

باعث نرمی و لطافت پوست می شود

ترکیب این روغن با مرطوب کننده‌های بدن، به رطوبت و آب‌رسانی پوست صورت و بدن کمک فراوانی می کند. آب رسانی به پوست از اگزما و خشکی پوست جلوگیری می کند.

به ترمیم زخم کمک می کند

خاصیت ضد التهابی و ضد باکتریایی این روغن در کاهش التهاب و از بین بردن باکتری‌ های زخم بسیار موثر است. ترکیبات موجود در روغن فاکتورهای رشد را تحریک می کند تا بدن بتواند پوست جدید و سالم تولید کند.

موجب کاهش ریزش مو می شود

معمولا ریزش مو به دلیل ضعیف شدن فولیکول های مو اتفاق می افتد. استفاده از این روغن با افزایش گردش خون پوست سر به تغذیه و تقویت ریشه مو کمک کرده از ریزش مو جلوگیری می کند.

در پیشگیری از انواع دیابت موثر است

استفاده از روغن سیاه دانه در رژیم غذایی در جلوگیری از دیابت نوع ۲ و دیابت نوع ۱ نقش دارد. این روغن پایداری گلوکز را افزایش داده و به اندازه داروی متفورمین موثر است. داروی متفورمین می تواند با عوارضی همچون نفخ، اسهال، تجمع گاز معده و سردرد همراه باشد در صورتی که مصرف روغن سیاه دانه عوارضی به دنبال ندارد.

 

مصرف روزانه ۲گرم از این روغن میزان قند خون و هموگلوبین گلیکوزیه را کاهش می دهد. علاوه بر این، عملکرد سلول بتا را افزایش داده و مقاومت به انسولین را کاهش می دهد.

روماتیسم مفصلی را درمان می کند

روماتیسم مفصلی یک بیماری التهابی است که مفاصل بدن را درگیر می کند. استفاده از این روغن به صورت موضعی از التهاب و ورم مفاصل کاسته، به درمان این بیماری کمک می کند.

درمان کننده اسهال است

مصرف یک قاشق غذاخوری از این روغن با نصف استکان عصاره ی تره تیزک (شاهی) در درمان اسهال بسیار موثر است. پیشنهاد می شود پس از صرف غذا و در سه وعده میل شود.

تشنج را کاهش می دهد

در طب سنتی به خاصیت ضد تشنجی این روغن اشاره شده است. بر اساس تحقیقات انجام شده در طب نوین بیماری هایی مانند تشنج و صرع که در برابر داروهای مدرن مقاوم هستند، با مصرف روغن سیاه دانه به راحتی قابل درمان اند.

سرطان روده بزرگ را درمان می کند

این روغن به دلیل داشتن آنتی اکسیدان های مفید در پیشگیری از سرطان روده بزرگ بسیار مفید است. تحقیقات انجام شده روی موشهای سرطانی نشان می دهد که مصرف آن عوارض جانبی بسیار کمی دارد.

در کاهش درد سردرد و میگرن موثر است

برای درمان سردرد و میگرن توصیه می شود نصف قاشق روغن سیاه دانه را با نصف قاشق انیسون و سه تکه میخک کوبیده شده، ترکیب کنیم. ترکیب به دست آمده را با یک لیوان شیر می جوشانیم و مورد استفاده قرار می دهیم.

برای تقویت قوای جنسی مفید است

ماساژ کمر با این روغن موجب تمدد اعصاب شده و در تقویت قدرت جنسی موثر است.

 

روش مصرف روغن سیاه دانه چگونه است؟

روش استفاده از این روغن برای درمان بیماری های مختلف متفاوت است. در قسمت به چند روش رایج استفاده از آن می پردازیم :

• برای مصرف خوراکی کسانی که مزاج سردی دارند بهتر است مقدار ۸ گرم و برای کسانی که مزاج آن ها گرم است ۲ گرم مورد استفاده قرار گیرد.
• ماساژ روغن سیاه دانه روی شقیقه ها در کم شدن سردرد موثر است.
• ماساژ این روغن روی سینه در بهبود مشکلات تنفسی نقش داشته و باعث نفس راحت تر می شود.
• برای درمان اسهال بهتر است چند قطره روغن سیاهدانه را با ماست مخلوط کرده و میل نمود.

روغن سیاه دانه از چه عوارض جانبی برخوردار است؟

استفاده از روغن سیاه دانه مانند سایر روغن های طبیعی علاوه بر فواید بسیاری که دارد ممکن است با عوارضی همراه باشد:

• مصرف همزمان این روغن با داروهایی مانند متوپرولول (Metoprolol) و وارفارین (Warfarin) موجب افزایش تاثیر گذاری این دارو ها می شود.
• با وجود اینکه روغن سیاه دانه موجب بهبود عملکرد کبد و کلیه می شود اما مصرف بیش از حد آن می‌تواند همراه با مشکلاتی باشد.
• استفاده موضعی این روغن می توان باعث ایجاد حساسیت های آلرژیک مانند تورم، قرمزی، التهاب و خارش شود. از این رو توصیه می شود قبل از استفاده، مقداری از آن را روی پوست داخل آرنج امتحان کرد. در صورت عدم بروز حساسیت استفاده موضعی آن توصیه می شود.

قیمت خرید روغن سیاه دانه در بازار

این روغن را به راحتی می توان از بازار و فروشگاه های آنلاین خریداری نمود. در ایران شرکت های مختلف تولید غذا و دارو این روغن را به صورت صنعتی تولید می کنند. معمولا روغن را در ظرف های کمتر از ۱۰۰ میلی لیتری ارائه می دهند که قیمت بالاتری نسبت به روغن های معمولی دارد.

بهتر است این روغن از شرکت هایی تهیه شود که مجوز سازمان غذا و دارو دارند. در این صورت می توان از اصالت محصول مورد نظر مطمئن بود.