از روغن زیره ، خواص و فواید بی نظیر آن چه می دانیم ؟
روغن زیره که از دانه ( میوه ) گیاهی به همین نام به دست می آید از طبیعت گرم و خشک برخوردار است . سابقه ی استفاده از گیاه زیره و فراورده های آن مانند روغن ، دمنوش و ادویه به هزاران سال پیش باز می گردد . این گیاه به دلیل عطر تند و طعم کمی تلخ و دلنشین ، به عنوان ادویه در تهیه ی غذاها کاربرد فراوانی دارد . خواص درمانی بی نظیری که این گیاه دارد موجب شده است در طب سنتی به استفاده از آن توصیه ی فراوانی شود .
گیاه زیره دو نوع سیاه و سبز دارد . زیره سیاه که با نام علمی Carum Carvi و نام سنتی کرویا شناخته می شود در ایران به نام های دیگری مانند زیره کرمانی ، شاه زیره و زیره کوهی نیز معروف است . زیره سبز نوع دیگری است که با نام علمی Cuminum Cyminum L و در برخی کتب گیاه شناسی با نام کروایه شناخته می شود .
جالب است بدانیم که :
زیره ی سیاه همان طور که از نامش پیدا است به رنگ سیاه دیده می شود . باریک تر است و عطر بیشتری دارد . زیره ی سبز ، رنگ سبز روشن دارد و اندازه ی آن نسبت به زیره ی سیاه درشت تر است و عطر کمتری دارد . تفاوت عطر و طعم این دو نوع زیره به دلیل وجود ترکیبات مختلف در این دو نوع گیاه است .
علی رغم تفاوت هایی که زیره ی سیاه و سبز در رنگ ، شکل ، عطر و طعم دارند از لحاظ خواص درمانی از شباهت های بسیاری برخوردار هستند .
روغن زیره سرشار از فیبر ، انواع مواد معدنی ، ریز مغذی ، ویتامین و آنتی اکسیدان است . از این رو در درمان بیماری هایی مانند مشکلات گوارشی ، معده ، قلب ، اسپاسم ، افسردگی ، قاعدگی ، یبوست و سرماخوردگی موثر است .
در مقاله ی پیش رو از نشریه علمی جهان شیمی فیزیک به معرفی روغن زیره ، خواص ، فواید و کاربرد های آن می پردازیم :
- پراکنش جغرافیایی گیاه زیره
- مهم ترین ترکیبات شیمیایی موجود در روغن زیره
- از چه خواص درمانی برخوردار است ؟
- عوارض روغن زیره چیست ؟
- گیاه شناسی گیاه زیره
پراکنش جغرافیایی گیاه زیره
بررسی های باستان شناسان نشان می دهد استفاده از این گیاه دارای قدمتی طولانی است . این گیاه در کشور های افغانستان ، ایران ، ازبکستان ، تاجیکستان ، ترکیه ، مراکش ، مصر ، هند ، کوبا ، سوریه ، مکزیک و شیلی به صورت خودرو می روید .
در ایران بهترین نوع زیره ، در استان کرمان خصوصا شهرستان بافت رشد می کند که از محبوبیت بسیار بالایی برخوردار است .
مهم ترین ترکیبات شیمیایی موجود در روغن زیره
روغن زیره از بیشترین مقدار و تنوع اسید های چرب و مواد فعال برخوردار است . از جمله مهم ترین ترکیبات موجود در این روغن می توان به امگا ۳ ، امگا ۶ ، امگا ۹ ، اسید پالمیتیک ، اسید لینولئیک ، اسید اولئیک ، گلوتاتیون ، تیموکینون ، ویتامین های A ، B ،C ،E و F ، اسیدهای آمینه ضروری ، آهن ، فسفر ، کلسیم ، روی و گوگرد اشاره کرد .
از چه خواص درمانی برخوردار است ؟
به پیشگیری از بیماری های عفونی کمک می کند
روغن زیره به دلیل داشتن خاصیت ضد باکتریایی و ضد قارچی از نفوذ و رشد قارچ ها و باکتری های بیماری زا به درون بدن جلوگیری می کند . از این رو ، مانع از ایجاد عفونت در روده ها ، سیستم گوارش ، سیستم تنفس و سیستم دفع ادرار می شود . این روغن به دلیل خاصیت ضد عفونی کنندگی ، باکتری ها را از بین برده و از ایجاد زخم و عفونت داخلی جلوگیری می کند .
در تقویت قلب موثر است
آنتی اکسیدان ها و اسید های چرب موجود در روغن زیره میزان کلسترول بد خون را کاهش می دهد . علاوه بر این ماهیچه های قلب را تقویت کرده از سخت شدن شریان ها و رگ ها جلوگیری می کند . به این ترتیب علاوه بر تقویت قلب ، موجب کاهش فشار خون می شود . مصرف روغن زیره به افرادی که از بیماری های قلبی و فشار خون بالا رنج می برند توصیه می شود .
مشکلات پوستی را برطرف می کند
آنتی اکسیدان ها و ویتامین A موجود در این روغن ، تولید کلاژن را افزایش می دهد . کلاژن ماده ای است که مقدار آن با افزایش سن کاهش می یابد . بنابراین باید به روش های مراقبتی به پوست اضافه شود تا از شل شدگی و افتادگی بافت پوست جلوگیری کرده و مانع از ایجاد چین و چروک شود .
علاوه بر این ، خاصیت آب رسانی این روغن موجب نرمی و لطافت پوست شده و به جوان سازی آن کمک می کند . برای رفع مشکلات پوستی و برخوردار بودن از پوستی جوان و شاداب می توان در تهیه ی ماسک های مختلف از آن استفاده کرد .
موجب تقویت مو می شود
ترکیبات موجود در این روغن موجب افزایش گردش خون در پوست سر شده و علاوه بر آب رسانی به تغذیه و تقویت فولیکول های مو کمک می کند . این ویژگی موجب تقویت و افزایش رشد مو شده ، از ریزش و خشکی آن جلوگیری می کند .
در کاهش نفخ موثر است
در اثر فعالیت باکتری های درون روده گاز تولید می شود . اگر میزان تولید این گاز ها بیشتر از حد طبیعی باشد موجب تشکیل نفخ روده ای می شود . استفاده از این روغن روی فعالیت روده و باکتری های موجود در آن اثر گذاشته مانع از ایجاد نفخ می شود . علاوه بر این ، در کاهش نفخ معده نیز موثر است .
به درمان مشکلات قاعدگی کمک می کند
یکی از مشکلات شایع در قاعدگی ایجاد اختلال در چرخه ی قاعدگی است . در برخی از زنان مدت زمان چرخه ی قاعدگی بیشتر از حد نرمال است . این افراد معمولا با مشکل تاخیر یا توقف قاعدگی رو به رو هستند . به این افراد توصیه می شود با مصرف منظم روغن زیره این مشکل را برطرف کنند . علاوه بر این ، این روغن در کاهش علائم زنانی که دچار مشکل سندرم پس از یائسگی می شوند موثر است .
شیردهی مادران شیرده را افزایش می دهد
تغذیه نوزادان با شیر مادر کمک فراوانی به تقویت سیستم ایمنی و رشد می کند . مادرانی که از شیر بی کیفیت برخوردار هستند مجبور به استفاده از شیر خشک می شوند . مصرف این روغن موجب بهبود کمیت و کیفیت شیر مادران شده است . به مادران شیرده توصیه می شود این روغن را با عسل ترکیب کرده سپس مصرف کنند . خواص روغن زیره از طریق شیر به نوزاد نیز منتقل شده و از ایجاد نفخ و سوء هاضمه جلوگیری می شود .
به عنوان آنتی هیستامین قوی شناخته می شود
یکی از مشکلاتی که در اغلب افراد مبتلا به آلرژی مشترک می باشد سرفه های طولانی مدت است . این سرفه ها ممکن است به حدی باشد که موجب ضعف و بی حالی بیمار شود . در برخی موارد فرد دچار مشکلات تنفسی شده و ممکن است با خطر مرگ رو به رو شود .
عامل ایجاد سرفه های آلرژیک ماده ای به نام هیستامین است . برای رفع این مشکل داروهای آنتی هیستامین زیادی وجود دارد که تجویز می شوند . روغن زیره با داشتن خاصیت آنتی هیستامین می تواند یک داروی موثر در رفع این مشکل باشد .
ادرار آور است
این روغن به عنوان یک ادرار آور قوی شناخته شده است . افزایش ادرار موجب خروج سموم و آب اضافی از بدن می شود . به این ترتیب ، به کاهش فشار خون و چربی کمک می کند . اسید اوریک موجود در این روغن به دفع رسوبات کلیه کمک کرده و مانع از ایجاد عفونت ادراری می شود .
در تسکین اسپاسم موثر است
به انقباض و گرفتگی ناگهانی و غیر ارادی عضلانی اسپاسم می گویند که ممکن است یک اختلال عمومی و یا پاسخی موضعی به یک حالت دردناک باشد . مصرف روغن زیره اثر برخی آنزیم ها و ترکیبات شیمیایی ایجاد کننده ی اسپاسم را غیرفعال کرده و موجب تسکین عضلات درگیر می شود . علاوه بر این استفاده از این روغن اسپاسم دستگاه تنفسی را کاهش داده به درمان سکسکه ، سرفه های ممتد و نفس نفس زدن کمک می کند .
عملکرد معده را تقویت می کند
این روغن با داشتن خاصیت ضد باکتریایی از ایجاد عفونت معده و معالجه زخم جلوگیری می کند . علاوه بر این ترشح اسید معده و حجم صفرا را افزایش داده به هضم غذا و رفع سوء هاضمه کمک می کند . از این رو توصیه می شود یک قاشق غذا خوری روغن را با آب گرم و نمک سیاه ترکیب کرده و مصرف کنند .
سرماخوردگی را درمان می کند
ترکیب این روغن با عسل یا آب گرم به درمان سرماخوردگی و سرفه کمک می کند . این ترکیب مخاط اضافی سیستم تنفسی را دفع کرده موجب تسکین و رفع تورم دستگاه بینی ، حنجره ، حلق ، برونش و گلو می شود .
افسردگی را کاهش می دهد
روغن زیره طبیعت گرم و خشک دارد و موجب بهبود عملکرد دستگاه گردش خون ، دستگاه گوارش ، غدد درون ریز و سیستم عصبی می شود . از این رو ، در رفع خستگی مفید بوده و با تحریک مغز به درمان افسردگی کمک می کند .
یبوست را برطرف می کند
آنتی اکسیدان های موجود در روغن گردش خون را افزایش داده و موجب آب رسانی به بافت ها و اندام های بدن می شود . علاوه بر این ، با تقویت حرکات روده به دفع مدفوع کمک کرده و مشکل یبوست را برطرف می کند . رفع یبوست موجب پاک سازی روده ها شده و باعث بهبود عملکرد دستگاه گوارش می شود .
انگل را از بین می برد
یکی از مشکلات دستگاه گوارش وجود انگل یا کرم های روده ای است که اغلب در کودکان دیده می شود . وجود انگل مشکلاتی مانند کم خونی ، ضعف و بی حالی را به دنبال دارد . استفاده از این روغن کرم های روده را کاملا از بین برده و عوارضی به دنبال ندارد .
موجب تقویت بدن می شود
این روغن به دلیل داشتن انواع اسید های چرب مفید ، ویتامین ها ، مواد معدنی و ریز مغذی موجب تقویت اندام ها و افزایش انرژی عمومی بدن می شود . به همین دلیل ، افراد با مصرف منظم آن همواره احساس شادابی و نشاط می کنند .
نکته :
علاوه بر موارد گفته شده مصرف این روغن در درمان بیماری هایی مانند جذام ، بثورات ، آکنه ، زگیل ، روماتیسم ، آرتریت ، نقرس ، کاهش بینایی ، سردرد ، کمردرد و درد دندان موثر است .
عوارض روغن زیره چیست ؟
استفاده از روغن زیره در کنار مصارف و کاربرد های فراوانی که دارد می تواند عوارضی نیز به دنبال داشته باشد . از این رو توصیه می شود مصرف این روغن مانند سایر روغن های گیاهی و طبیعی به توصیه ی افراد متخصص در این زمینه صورت گیرد .
در این قسمت به برخی از عوارض و محدودیت های استفاده از این روغن می پردازیم :
- مصرف آن به کودکان زیر ۳ سال توصیه نمی شود .
- زنان باردار باید از مصرف روغن زیره پرهیز کنند .
- استفاده از آن به افرادی که فشار خون پایین دارند توصیه نمی شود .
- در صورت انجام عمل های پیوند اعضا نباید از این روغن استفاده کرد .
- افرادی که از بیماری های مزمن حاد رنج می برند نباید از این روغن استفاده کنند .
- مصرف این روغن به صورت موضعی ممکن است در برخی افراد با حساسیت های آلرژیک مانند قرمزی ، خارش یا التهاب همراه باشد . به همین دلیل توصیه می شود قبل از استفاده مقداری از آن را داخل پوست آرنج امتحان کرده در صورت عدم بروز حساسیت مورد استفاده قرار داد .
گیاه شناسی گیاه زیره
زیره گیاهی بوته ای ، علفی و یک ساله است که ارتفاع ساقه هایش به ۵۰ تا ۶۰ ساتیمتر می رسد . برگ های نواری و باریک آن به ۲۰ تا ۳۰ سانتیمتر طول دارند و به رنگ سبز هستند . ریشه های گیاه ، دراز ، باریک و به رنگ سفید است . میوه گیاه که اصطلاحا به آن دانه می گویند به اندازه ی ۲ میلی متر است که شکلی هلالی دارد و دارای ۵ خط برجسته است .
