روغن سنا – فواید این روغن پر خاصیت و پرمصرف

روغن سنا که از گیاه سنا به دست می آید دارای طبیعت گرم و خشک است . طب سنتی برای درمان بسیاری از بیماری ها مصرف این روغن را توصیه می کند . گیاه سنا به شکل بوته است و برگ های آن دارای خواص دارویی فراوانی است .

خاستگاه این گیاه کشورهای آفریقایی مانند مصر و سودان ، هندوستان و عربستان بوده و به صورت کشت شده و وحشی یافت می شود . گونه ای از گیاه سنا با نام علمی کاسیا اوبواتا (Cassia italic obovata) در استان های جنوبی مانند بوشهر، هرمزگان و بلوچستان و حوالی خلیج فارس وجود دارد که از لحاظ خواص دارویی متفاوت است . به همین دلیل برای تهیه روغن سنا مقدار قابل ملاحظه ای از آن به کشور وارد می شود .

از روغن سنا برای درمان بیماری هایی مانند  بهبود هضم غذا ، تسکین درد های مفصلی ، تصفیه کننده خون ، تقویت بینایی ، تقویت مو ، درخشان کنندگی مو ، ریزش مو ، شوره سر ، صرع ، اگزما ،  تنگی نفس ، یبوست ، رفع التهاب ، قاعده آور و لاغری استفاده می شود .

در این مقاله از نشریه علمی جهان شیمی فیزیک سعی داریم به معرفی روغن سنا ، فواید و کاربرد های آن بپردازیم .

روش تهیه

برای تهیه ی روغن سنا از برگ های این گیاه استفاده می شود . برگ های سالم و بدون آفت را جدا کرده و به روش بنماری روغن آن را استخراج می کنند . در این روش ۴۵% گیاه تبدیل به روغن می شود .

مهم ترین ترکیبات شیمیایی

در انواع روغن های سنا ، گلیكوزیدهای آنتراكینون به نام سنوزید (٣ درصد) ، فلاونوئیدها، موسیلاژ (٢ تا ٣ درصد) و نفتالین گلیكوزیدها وجود دارد .

شرایط نگهداری

روغن های گیاهی به دلیل داشتن پیوند های دو گانه غیر اشباع نسبت به نور ، حرارت و سایر عوامل محیطی بسیار حساس هستند زیرا این عوامل باعث می شوند این روغن ها اکسید شوند . اکسید شدن روغن کیفیت آن را کاهش داده و موجب فاسد شدن روغن می شود . از این رو توصیه می شود روغن سنا و سایر روغن های گیاهی را در مکان های سرد و خشک و به دور از نور آفتاب نگهداری کرد .

خواص درمانی

تقویت سیستم ایمنی بدن

خاصیت ضد باکتریایی این روغن باعث می شود سیستم ایمنی بدن تقویت شود . بهبود سیستم ایمنی بدن موجب می شود از بروز مشکلات پوستی مانند پسوریازیس، آکنه، اگزما و جوش جلوگیری شود .

 یبوست

در طب سنتی و طب چینی به استفاده از روغن سنا برای درمان یبوست بسیار توصیه شده است . این روغن با ایجاد انقباض در دیواره های روده بزرگ سبب ایجاد مدفوع می شود . علاوه بر این حرکات روده را تحریک کرده به تخلیه روده از مدفوع کمک می کند و باعث پاکسازی روده می شود . پاکسازی روده ها امکان ابتلا به بیماری های عفونی را کاهش داده و به بهبود عملکرد سیستم گوارش کمک می کند .

این روغن برای رفع یبوست بزرگسالان و کودکان بالای دو سال بسیار مفید است . هر چند توصیه می شود کودکان ۳ تا ۱۵ سال از روغن معدنی و دارویی به نام لاکتولوز استفاده کنند که مفید تر از روغن سنا می باشد . مصرف این روغن به اندازه مصرف لاکتولوز ، پسیلیوم و دکوزات برای درمان یبوست افرادی که درگیر مواد مخدر هستند و یا از لوپرامید استفاده می کنند موثر است .

بواسیر

تحقیقات نشان می دهد روغن سنا باعث کاهش تورم لک های مقعد و بواسیر شده و در درمان سریع آن موثر است . این روغن باعث نرم شدن مدفوع می شود به همین دلیل در ترمیم شکاف مقعد که در اثر ابتلا به بیماری های پاولوژیک ایجاد می شود بسیار موثر است .

هنگامی که این روغن به صورت خوراکی مصرف می شود در روده جذب می شود . روغن جذب شده موجب جدا شدن بخش غیر قندی در روده بزرگ می شود . بخش غیر قندی روده را تحریک کرده سبب افزایش حرکات پریستالتیک می شود . این امر موجب می شود مدفوع راحت و به سرعت از مقعد عبور کرده و خارج شود .

  پاکسازی روده

پاکسازی روده از باقیمانده مواد غذایی تجمع یافته مانع از ایجاد بیماری های عفونی شده و سبب بهبود عملکرد دستگاه گوارش می شود . استفاده از این روغن پیش از انجام کولونوسکوپی نیز توصیه می شود . کولونوسکوپی یکی از تکنیک های پزشکی است که به وسیله آن پزشک می تواند دیواره داخلی روده را کاملا بررسی کند . از این جهت قبل از انجام کولونوسکوپی روده ها باید کاملا تمیز و بدون مواد اضافی باشند .

استفاده از روغن سنا مانند روغن کرچک و داروهای شیمیایی مانند بیزاکودیل در پاکسازی روده بسیار موثر است . استفاده از ترکیب سنا ، پیکو سولفات و پلی اتیلن گلیکول برای آماده سازی روده قبل از انجام کولونوسکوپی موثر تر از سدیم فسفات است .

 

کاهش وزن

مصرف این روغن جذب مایعات توسط بدن را افزایش می دهد . علاوه بر این باعث رفع یبوست می شود . مشکل یبوست بیشتر به دلیل استفاده از غذاهایی با فیبر پایین به وجود می آید . با برطرف شدن این مشکل روده ها از سموم و غذا های هضم نشده پاک سازی شده ، مایعات و مواد مغذی بهتر جذب می شوند . افزایش جذب مایعات در بدن موجب می شود فرد تمایل کمتری به خوردن غذا داشته باشد درنتیجه وزن کاهش می یابد .

مشکلات پوستی

وجود رزین و تانن در روغن سنا موجب می شود این روغن خاصیت ضد التهابی داشته باشد . به همین دلیل برای تهیه ی داروهای آیورودیس مورد استفاده قرار می گیرد . علاوه بر این ، استون و اتانول موجود در روغن می توانند میکرو ارگانیسم هایی که باعث به وجود آمدن آکنه می شوند را از بین ببرند . خاصیت ضد التهابی این روغن موجب می شود از آن برای درمان مشکلات پوستی مانند زخم ها و سوختگی ها و اگزما استفاده کنند .

معده

تحقیقات و بررسی های انجام شده نشان می دهد استفاده از روغن سنا در تسکین سوزش سر دل ، حالت تهوع ، گاز ، نفخ و برآمدگی ناشی از سوء هاضمه بسیار مفید است. اگر روغن سنا با روغن گیاهان معطری مانند هل ، رازیانه ، زنجبیل و نعناع مصرف می شود ، به دلیل خاصیت پاک کنندگی قوی خود به وجود آمدن گاز در معده را کاهش می دهند .

تقویت مو

داشتن موهای سالم و زیبا همواره یکی از دغدغه های اصلی انسان ها است زیرا در زیبایی و افزایش اعتماد به نفس موثر است . روغن سنا علاوه بر تقویت مو ، مشکلات مربوط به آن مانند درخشندگی ، براق بودن ، شوره سر و ریزش مو را درمان می کند . این روغن توانایی تغییر رنگ موهای سفید به تیره را ندارد اما ترکیب آن با گیاهانی مانند آملا و شیکاکی به تهویه مطبوع پوست و موی سر کمک می کند .

 

سندرم روده تحریک پذیر (  IBD , IBS )

سندرم روده تحریک پذیر یکی از بیماری های شایعی است که معمولا با درد مزمن معده مشخص می شود.  از علائم رایج این بیماری عملکرد غیرطبیعی روده مانند اسهال ، یبوست و یا هر دو مورد است  . پس از مصرف غذا درد در ناحیه روده شروع شده و پس از تحریک روده و تخلیه کامل آن که به سختی انجام می شود ، کاهش می یابد.  از دیگرعلائم سندرم روده تحریک پذیر نفخ، عبور مخاط و احساس خالی شدن ناقص است.

روغن سنا به دلیل داشتن سنوزید مخاط روده را تحریک کرده و نقش یک ملین را دارد . روده پس از تحریک منقبض شده و مدفوع به سرعت دفع می شود . مصرف مقدار کم این روغن می تواند نفخ ، درد معده و پوکی ناشی از این سندرم را کاهش دهد.

توجه :

خاصیت روغن سنا فقط در دوزهای کم موثر است . مصرف دوزهای زیاد می تواند منجر به اثرات جانبی شود.

ادرار آور

این روغن به عنوان مدر نیز شناخته می شود. این خاصیت موجب دفع مقادیر زیاد نمک ، چربی ، سموم و آب اضافی از بدن می شود . باید توجه داشت زیاده روی در مصرف آن می تواند سبب کاهش آب بدن و ایجاد مشکلات ناشی از آن شود .

روش استفاده

این روغن را می توان هم به صورت خوراکی مصرف کرد و هم به صورت موضعی روی محل مورد نظر ماساژ داد . علاوه بر این به دلیل خاصیت آروماتراپی که دارد می توان چند قطره از آن را به دستگاه بخور اضافه کرد .

عوارض جانبی

 

 

استفاده طولانی مدت و یا دوز های بالا از این روغن در عملکرد طبیعی روده اختلال ایجاد کرده و باعث می شود عملکرد روده ها وابسته به یک ملین باشد . به این ترتیب عملکرد سیستم گوارش را مختل کرده و سبب بروز ناراحتی های معده ، اسهال و حتی آسیب کبدی می شود .

مصرف طولانی مدت روغن سنا تعادل برخی مواد شیمیایی موجود در خون مانند الکترولیت ها را تغییر داده ، مقدار پتاسیم موجود در خون را کاهش می دهد . این امر موجب اختلال در عملکرد قلب و ضعف عضلانی می شود .

مطالعات نشان داده است اگر مادران شیرده دوز کم این روغن را استفاده کنند مقدار بسیار اندکی از طریق شیر به نوزاد منتقل می شود اما تغییری در مدفوع نوزاد ایجاد نمی کند . البته توصیه می شود مادران شیرده با تجویز پزشک از این روغن استفاده کنند .

تحقیقات انجام شده نشان می دهد استفاده از این روغن نباید همزمان با مصرف قرص های هورمونی باشد . داروهای هورمونی که به منظور تنظیم سطح استروژن مصرف می شوند دارای اتینیل استرادیول است و مصرف روغن سنا مقدار این ماده را کاهش داده در نتیجه سطح استروژن بدن را نیز کاهش می دهد .

مصرف آن به زنان باردار و در دوره قاعدگی توصیه نمی شود .

اگر این روغن همراه با قرص های پیش گیری از بارداری مصرف شود اثر و کارایی آن را کاهش می دهد .

علاوه بر موارد ذکر شده مصرف این روغن به افرادی که مشکلاتی نظیر انسداد روده ، بیماری کرون ، کولیت اولسراتیو ، آپاندیس ، التهاب معده ، افتادگی مقعد یا بواسیر دارند توصیه نمی شود .