روغن کتان و خواص دارویی شگفت آور آن

خواندن این مطلب 8 دقیقه زمان میبرد

روغن کتان که از دانه های گیاه کتان استخراج می شود دارای سابقه ای بسیار طولانی در درمان بیماری ها است . کشفیات و تحقیقات باستان شناسان نشان می دهد دانه های کتان اولین بار توسط بابلی ها کشت و مورد استفاده قرار گرفته است .

یونانیان در اشعار خود به کشت کتان و خواص دارویی آن اشاره کرده اند . بقراط که پدر دارو نام دارد برای درمان انواع مشکلات گوارشی از کتان و روغن آن استفاده می کرد . این گیاه در روم و فرانسه نیز بسیار کشت می شد و خواص دارویی آن بسیار حائز اهمیت بود . از این رو می توان گفت کتان قدیمی ترین گیاه کشت شده در جهان است .

دانه های گیاه کتان را به دو صورت مورد استفاده قرار می دهند . مصرف دانه ها معمولا به صورت خام و یا روغن رایج است. این روغن منبع غنی امگا ۳ است و از لحاظ میزان اثر گذاری معمولا با روغن ماهی مقایسه می شود . روغن ماهی به دلیل وجود مقادیری جیوه نسبت به روغن کتان محبوبیت کمتری دارد .

روغن کتان حاوی ۵۰ تا ۶۰ درصد اسید آلفالینولنیک است که یک نوع اسید چرب امگا ۳ به حساب می آید . طعم شیرین و عطر تلخ این روغن ، آن را از سایر روغن ها متمایز می کند.

ترکیبات موجود در روغن کتان

این روغن منبعی غنی از امگا ۳ و ترکیبات فنلی ( لیگنان ) می باشد. امگا ۳ نوعی اسید چرب غیر اشباع است که در جلوگیری از بیماری های قلبی بسیار موثر است . ترکیبات فنلی خاصیت آنتی اکسیدانی دارند . گفته می شود خاصیت آنتی اکسیدانی کتان ۸۰۰۰ برابر گیاهان دیگر است . هر اونس از این روغن حاوی ۸ گرم فیبر، ۶ گرم پروتئین، ٪ ۳۱ ویتامینB1 ، منگنز ۳۵٪ ، ۱۰٪ سلنیوم و ۱۹٪ فسفر است.

توجه :

فیبر از مشکلات گوارشی و یبوست جلوگیری می کند و استفاده از آن برای داشتن روده سالم و هضم غذا رایج است. کتان دارای فیبر محلول و نامحلول است .

روش مصرف روغن کتان

مقدار مصرف این روغن بر اساس توصیه شرکت تولید کننده متفاوت است . می توان به عنوان افزودنی به روغن سالاد ، سس سرد ، آب ، ژله و اسموتی استفاده کرد .

توصیه می شود در طبخ غذاهایی که به حرارت نیاز دارند مورد استفاده قرار نگیرد زیرا قرار گرفتن روغن در معرض گرما می تواند ترکیبات شیمیایی مضر ایجاد کند .

در صورتیکه روغن دارای رنگ کدر ، بوی بد مانند بوی ماهی یا روغن سرخ شده و طعم تلخ یا سوخته باشد فاسد است . رنگ روغن باید شفاف و زرد طلایی باشد .

روغن کتانی که از بیرون خریداری می شود پس از باز کردن در، باید در یخچال نگهداری شود . روغن باید در ظرف شیشه ای مات نگهداری شود تا در برابر نور محافظت شود .

این روغن را به دلیل خاصیت رطوبت رسانی می توان به کرم پوستی اضافه کرده و به پوست مالید . همچنین برای تقویت درخشندگی و رشد موها می تواند مورد استفاده قرار گیرد .

خواص درمانی روغن کتان

جلوگیری از ابتلا به سرطان

همانطور که گفته شد این روغن سرشار از ترکیبات فنولی ( لیگنان ) است. از این رو مصرف آن سبب پیشگیری از سرطان هایی می شود که وابسته به هورمون هستند . لیگنان ها ترشح آنزیم هایی که در تولید هورمون ها نقش دارند را مسدود و رشد سلول های تومور را متوقف می کند .

کاهش کلسترول

اسید های چرب امگا ۳ موجود در روغن با کاهش سطح LDL و حفظ HDL خون ، کلسترول خون را کاهش می دهد .

کاهش التهاب

این روغن به دلیل داشتن امگا ۳ و موسیلاژ خاصیت ضد التهابی دارد . میزان اثر گذاری آن در کاهش التهاب بین افراد مختلف متفاوت است و مصرف آن باید به توصیه افراد متخصص صورت گیرد .

آرتروز

بیماری آرتروز یا همان درد مفاصل از جمله بیماری هایی است که بیمار را از انجام کارهای روزانه باز می دارد و از این جهت درد و رنج مضاعفی را به بیمار تحمیل می کند . روغن کتان به دلیل خاصیت ضد التهابی در تسکین دردهای مفصلی بسیار موثر است . توصیه می شود روغن کتان همراه با بلغم یا جو دو سر مصرف شود . مصرف روزانه یک قاشق غذا خوری از این روغن می تواند درد های مفصلی و کمر درد را بهبود ببخشد .

بیماری های روده

بیماری های التهابی روده مانند کرون و کولیت از کمبود امگا ۳ به وجود می آیند . روغن کتان که منبع غنی امگا ۳ است خاصیت ضد التهابی داشته و از بروز این بیماری ها جلوگیری می کند . علاوه بر آن ، این اسید چرب مانع از تکثیر سلول های سرطانی شده و برای جلوگیری از بیماری های سرطان به ویژه سرطان کولون بسیار موثر است .

روغن کتان به دلیل داشتن فیبر بالا یک ملین قوی به حساب می آید و به درمان یبوست و مشکلات گوارشی کمک فراوانی می کند . همچنین در افرادی که به بیماری سندروم روده ی تحریک پذیر مبتلا هستند سبب کاهش التهاب و مشکلات روده می شود .

علاوه بر این ، این روغن سبب تحریک کیسه ی صفرا شده و صفرا آزاد می کند . صفرا موجب هضم و جذب چربی ها در روده می شود .

معمولا توصیه می شود یک قاشق غذا خوری از این روغن را با یک لیوان آب میوه یا اسموتی مخلوط کرده و صبح زود میل کنند . در صورت امکان می توان به طور منظم هر صبح زود یک قاشق غذا خوری از آن را مصرف کرد . در ضمن مخلوط کردن غذا با روغن سبب می شود بدن آن را بهتر جذب کند .

جلوگیری از بیماری های قلبی

ترکیباتی مانند اسید های چرب امگا ۳ ، اسید ایکوزاپنتانوئیک و اسید دوکوزاهگزانوئیک که در روغن کتان وجود دارند سبب سلامتی و عملکرد بهتر قلب می شوند . این روغن با کاهش فشار خون ، حفظ سطح کلسترول خون و تنظیم ضربان قلب موجب افزایش سلامت قلب و رگ های خونی شده و از ابتلا به بیماری های قلبی و عروقی جلوگیری می کند .

سندروم چشم خشک

در این بیماری لایه های بیرونی چشم نیاز به جذب روغن دارند و خشکی لایه های بیرونی چشم سبب سوزش می شود . افراد مبتلا به این نوع بیماری با مصرف این روغن می توانند علائم بیماری خود را کاهش دهند .

آسم

اسید های چرب امگا ۳ این امکان را به ریه می دهند تا هوا را فیلتر کرده و از ورود رادیکال های آزاد به درون ریه جلوگیری کند . رادیکال های آزاد مواد بسیار فعالی هستند که با ایجاد اختلال در فرایند های اکسیداسیون باعث آسیب به بافت و عملکرد ریه می شوند . از این رو مصرف روغن کتان برای درمان آسم و جلوگیری از حملات آسم توصیه می شود .

آرامش اعصاب

این روغن یک آرامبخش قوی است و مصرف آن آسیب های ناشی از حملات عصبی را به حداقل می رساند . مطالعات انجام شده نشان می دهد استفاده منظم این روغن روی بیماری های عصبی مانند پارکینسون ، دیابت و اسکلروزیس چندگانه اثر مثبت دارد .

درمان اگزما

اگزما نوعی بیماری پوستی است که می تواند نتیجه واکنش آلرزیک بدن به برخی مواد غذایی و عوامل بیرونی مانند صابون ، عطر و سایر محصولات مراقبت از پوست باشد . این بیماری سبب قرمزشدن ، خشک شدن ، التهاب و خارش پوست شود . مصرف روزانه یک قاشق غذا خوری از این روغن کشسانی پوست را کمتر کرده و موجب کاهش التهاب می شود .

رفع چین و چروک پوست

محصولات بسیاری وجود دارند که مدعی تاثیر معجزه آور بر پوست و زیبایی هستند در صورتیکه با افزایش سن توقع داشتن پوست جوان دور از انتظار است . اما می توان با مراقبت های اصولی در هر سنی به سلامت و زیبایی پوست کمک کرد . مصرف این روغن قابلیت ارتجاعی پوست را افزایش داده و سبب پیشگیری از چین و چروک ها و دیگر مشکلات پوستی مربوط به سن می شود .

مو

روغن کتان منبعی غنی از اسیدهای چرب، ویتامین ها و مواد معدنی است که استفاده منظم از آن موجب افزایش رشد و جلوگیری از ریزش مو شده و شوره سر را نیز از بین می برد. می توان روغن را گرم کرده و حدود یک تا دو قاشق چای خوری به نرم کننده مورد استفاده اضافه کرد . توصیه می شود پیش از استفاده مرتب از روغن، با پزشک متخصص ( مخصوصا در رابطه با کودکان ) مشورت شود .

کاهش وزن

روغن کتان مانند دیگر آجیل ها و دانه ها، غنی از چربی های سالم و مواد مغذی است . به همین دلیل ، به محدود کردن اشتها در طول روز کمک می کند. توصیه می شود روزی سه مرتبه و هر بار ۱۰ تا ۱۵ قطره روغن کتان را برای کم کردن وزن مصرف کرد .

درمان سلولیت

هنگامی که بدن توانایی خود در برابر تغییرات ساختاری را از دست می دهد سلولیت اتفاق می افتد . سلولیت به دلیل از دست دادن کشسانی و کلاژن در بدن تولید می شود . این روغن با تولید کلاژن به درمان این بیماری کمک می کند .

عوارض جانبی مصرف روغن کتان

زیاده روی در مصرف این روغن بدون مایعات می تواند سبب بروز مشکلاتی مانند اسهال و انسداد روده ای شود .
در برخی افراد موجب بروز مشکلات آلرژیک می شود . طولانی شدن تنفس ، کاهش فشار خون ، آنافیلاکسی ، حالت تهوع ، درد شکمی و استفراغ از جمله علائمی هستند که در صورت بروز باید مصرف کتان را قطع کرد .
این روغن تاثیراتی مانند استروژن در بدن دارد که سبب بروز تحریکاتی در دوره ی قاعدگی می شود . از این رو مصرف آن توسط زنانی که سندرم پلی کیستیک تخمدانی ، فیبروئید رحمی ، سرطان رحم و سرطان تخمدان دارند توصیه نمی شود .
در افرادی که دارای اختلال خونریزی هستند یا داروهای ضد انعقاد خون مانند آسپرین ، دیکلوفناک ، وارفارین و … مصرف می کنند می تواند موجب بروز مشکلات جدی شود .
این روغن را دو هفته قبل از عمل جراحی و در دوره نقاهت نباید مصرف کرد زیرا سبب بروز خونریزی می شود.
در صورت استفاده از داروهای دیگر مصرف این روغن باید با نظر پزشک صورت بگیرد زیرا ممکن است سبب اخلال در عملکرد داروها شده و جذب آن ها را کاهش دهد .
استفاده ی آن برای افراد مبتلا به شب کوری مضر است .
مصرف آن توسط مادران شیرده ، باردار و کودکان توصیه نمی شود .

گیاه کتان

گیاه کتان یا لینیوم با نام علمی Linum usitatissimum ، گیاهی علفی ، بدون کرک و یکساله است که ارتفاع آن ۳۰ تا ۷۰ سانتیمتر می باشد . برگ های گیاه باریک، دراز ، نوک تیز، به رنگ سبز مات و داراری سه رگبرگ طولی است . دارای گلهایی منظم و بزرگ به رنگ آبی زیبا و مرکب از قطعات ۵ تایی است. میله ی پرچم های آن در قاعده به یکدیگر متصل هستند . میوه گیاه کتان پوشینه، مدور و حاوی یک دانه قهوه ای رنگ در هر خانه است . دانه کتان که تنها قسمت مورد استفاده در داروسازی است، به رنگ قهوه ای روشن (در برخی واریته ها سفید) دیده می شود و بدون بو ،شفاف و لغزنده است . طول دانه ۴ تا ۵ میلیمتر و ضخامت آن ۵/۱ میلیمتر است.

پراکنش جغرافیایی گیاه کتان

برخی بر این باورند که منشاء جغرافیایی این گیاه قفقاز است . هر چند با وجود شواهد و تحقیقات انجام شده نمی توان این ادعا را به طور کامل پذیرفت . کاربرد گیاه کتان در صنایع داروسازی و غذایی به حدی است که امروزه در مناطق وسیعی از جنوب اروپا و آسیا کشت می شود .

انواع کتان

۱- کتان لیفی ( fiber flax )

دارای ساقه های بلند و انشعابات محدود در قسمت فوقانی ساقه است . کتان لیفی به دلیل داشتن الیاف نرم ، طویل و با کیفیت کشت می شود و برای ریسندگی بسیار مناسب است .