بیماری آسم و ریسک فاکتورهای ابتلا به آن
آسم (Asthma) نوعی بیماری مزمن ریوی است که با پیشرفت التهاب حاد و تورم مجاری تنفسی در ریه ها مشخص می شود. آسم یکی از شایع ترین بیماری های دوران کودکی است ، اما بزرگسالان را نیز درگیر می کند و براساس اطلاعات مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC) ، بیش از ۲۶ میلیون بزرگسال و ۶ میلیون کودک (کمتر از ۱۸ سال) در ایالات متحده با آسم زندگی می کنند. بیشتر موارد جدید مبتلا به این بیماری قبل از ۷ سالگی در فرد تشخیص داده می شود و شایع ترین نوع این بیماری ، آسم آلرژیک (allergic asthma) است.
این بیماری ، برونشیول ها که مجاری کوچک و توخالی هستند و ریه ها و آلوئول ها را به نایژه ها متصل می کنند را تحت تأثیر قرار می دهد. آلوئول ها ساختارهای ریز کیسه مانندی هستند که اکسیژن را با خون تبادل می کنند. در ادامه مقاله در نشریه جهان شیمی فیزیک توضیحات بیشتری در رابطه با این بیماری ارائه می گردد لطفا همراه ما باشید.
بیماری آسم چیست؟
در طی حمله بیماری آسم ، برونشیول ها و آلوئول ها به برخی عوامل تحریک کننده بیش از حد واکنش نشان می دهند و ملتهب ، تحریک و متورم می شوند ، این امر مانع جریان هوا به داخل ریه ها می شود و باعث خس خس سینه ، گرفتگی قفسه سینه ، دشواری در تنفس و سرفه می شود. عضلات صاف اطراف مجاری تنفسی با انقباض واکنش نشان می دهند و جریان هوا را بیشتر مسدود می کنند در نتیجه تولید مخاط افزایش می یابد و مشکلات تنفسی را تشدید می کند.
با رعایت برنامه درمانی که توسط پزشک طراحی شده است ، تنگی نفس جزئی در خانه قابل درمان است ولی اگر پس از مصرف داروها مطابق برنامه درمانی در تنفس مشکل دارید ، باید با پزشک خود تماس بگیرید. حملات شدیدتر این بیماری می توانند به سرعت از تنگی نفس جزئی به یک وضعیت تهدید کننده زندگی تبدیل شوند. برای علائمی مانند تعریق و مشکل تنفس شدید که ممکن است با تغییر رنگ در لب ها ، ضربان قلب سریع و اضطراب همراه باشد ، فوراً به دنبال مراقبت های پزشکی باشید .
انواع مختلف بیماری آسم کدامند؟
آسم یک اصطلاحی کلی است و انواع مختلفی از این بیماری وجود دارد که هر یک علت یا محرک متفاوتی دارند. انواع مختلف این بیماری عبارتند از :
آسم آلرژیک یا آسم خارجی ( extrinsic asthma ) یکی از رایج ترین انواع این بیماری است و معمولاً در دوران کودکی ایجاد می شود. بسیاری از مواد حساسیت زای مختلف می توانند این نوع از بیماری را تحریک کنند.
آسم ناشی از ورزش ( Exercise-induced asthma ) فقط در دوره های افزایش فعالیت بدنی رخ می دهد
آسم ائوزینوفیل (Eosinophilic asthma ) ، نوع نادر و شدید این بیماری می باشد و به دلیل افزایش تعداد ائوزینوفیل ها ، با افزایش تورم در سیستم تنفسی همراه است ، ائوزینوفیل نوعی گلبول سفید در خون است.
آسم شبانه (Nocturnal asthma) یا آسم در شب نوعی از این بیماری است که در درجه اول در هنگام خواب اتفاق می افتد.
آسم شغلی (Occupational asthma) که توسط مواد در محل کار ایجاد می شود و اینها شامل مواد شیمیایی ، تراشه های فلزی و گرد و غبار و سایر موارد است.
زیرگروه ها و طبقه بندی های دیگری نیز برای این بیماری وجود دارد که شامل آسم ذاتی – intrinsic asthma (غیر آلرژیک) ، نوع سرفه ای ( cough-variant asthma ) ، آسم مرتبط با چاقی ( obesity-related asthma ) ، آسم مقاوم به استروئید ( steroid-resistant asthma ) و آسم بزرگسالی ( adult-onset asthma ) خواهد بود.
علائم بیماری آسم چیست؟
علائم این بیماری شامل تنگی نفس ، سرفه ، تنگی قفسه سینه و خس خس سینه ( نوعی «سوت زدن» که هنگام تنفس ) می باشند . علائم اولیه پیشرفت این بیماری می تواند بسیار ظریف بوده و شامل بی قراری ، اضطراب و خس خس در فرد بیمار که با گوش عادی شنیده نمی شود ، باشد . پزشکان به ویژه وقتی متوجه حرکت هوای ضعیف در ریه ها می شوند ، بسیار نگران می شوند.
علائم رایج این بیماری ممکن است روزانه یا هر چند وقت یک بار خود را نشان دهد و در بعضی مواقع هر یک از این علائم می تواند بسیار شدید باشد. علائم این بیماری عبارتند از :
- اضطراب و بی قراری
- مشکل در تنفس و تنگی نفس
- جمع شدن قفسه سینه
- تنگی قفسه سینه
- مشکل در صحبت کردن
- خستگی
- سوراخ های بینی دردناک ، به ویژه در کودکان
- پوست رنگ پریده
- سرفه مداوم یا سرفه ای که در شب بدتر می شود
- تنفس سریع (تاکی پنه – tachypnea) و نبض سریع (تاکی کاردی – tachycardia )
- خس خس کردن
علائم جدی بیماری آسم
حملات شدیدتر این بیماری می توانند به سرعت از تنگی نفس جزئی به یک وضعیت تهدید کننده جدی برای زندگی تبدیل شوند. علائمی که ممکن است نشان دهنده یک وضعیت جدی یا تهدید کننده زندگی باشد که باید بلافاصله در شرایط اضطراری ارزیابی شود شامل موارد زیر است:
- اضطراب بیش از حد
- ضربان سریع قلب
- تغییر رنگ یا مایل به آبی در لب و ناخن ها ( سیانوز – cyanosis )
- تنفس شدید
- تعریق
چه عواملی باعث بروز بیماری آسم می شوند؟
علت دقیق ایجاد این بیماری هنوز هم مشخص نیست ، اما احتمالاً شامل ترکیبی از عوامل محیطی و ژنتیکی ، شامل ژن های مربوط به سیستم ایمنی بدن یا نحوه عملکرد ریه ها و مجاری تنفسی است.
هنگامی که این بیماری با آلرژی همراه باشد به عنوان آسم آلرژیک شناخته می شود که می تواند در خانواده ها ایجاد شود و از نقش عوامل ژنتیکی پشتیبانی کند و مشکل اساسی این بیماری در افزایش پاسخ ایمنی بدن نهفته است. مجاری تنفسی به مواد حساسیت زا بسیار حساس می شوند و سیستم ایمنی بدن ماده آلرژی زا را مضر می داند و واکنش بیش از حد نشان می دهد ، درنتیجه عضلات اطراف مجاری تنفسی سفت می شوند و بافت های پوشاننده مجاری هوایی متورم شده و مخاط اضافی ایجاد می کنند.
موادی که به طور مستقیم مخاط مجاری تنفسی را تحریک می کنند نیز می توانند این بیماری را تحریک کنند ، آسم ناشی از تنفس مواد شیمیایی تحریک کننده یا سمی که در محل کار مشاهده می شود ، آسم شغلی نامیده می شود. علائم این بیماری به دلیل حساسیت بیش از حد و واکنش بیش از حد ریه ها به برخی عوامل محرک است که منجر به التهاب و تورم مجاری تنفسی می شود. عوامل این بیماری از فردی به فرد دیگر و همچنین از فصلی به فصل دیگر متفاوت است و می تواند شامل موارد زیر باشد:
- آلودگی هوا
- واکنش های آلرژیک به آلرژن ها ( allergens ) ، مانند گرده ، گرد و غبار ، کپک ، شوره حیوانات ، سوسک
- آسپرین
- هوای سرد
- ورزش
- عفونت ، از جمله سرماخوردگی و سینوزیت
- داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs)
- عفونت های تنفسی
- فشار هوا
- سولفیت ها ( Sulfites ) موجود در برخی غذاها مانند آبجو ، شراب و غذاهای دریایی
- دود تنباکو
ریسک فاکتورهای بیماری آسم کدامند؟
نرخ این بیماری در جهان به طور مداوم در حال افزایش است و هر روز تعداد بیشتری از انسان ها به این بیماری مبتلا می شوند. تصور می شود تعدادی از عوامل احتمال ابتلا به این بیماری را بسیار افزایش می دهند. عوامل خطر این بیماری عبارتند از :
- قرار گرفتن در معرض والدین یا مراقبان با استرس عاطفی بالا در دوران کودکی
- قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی تحریک کننده ، آلودگی هوا یا دود سیگار
- داشتن سابقه خانوادگی بیماری آسم ، مانند پدر و مادر یا خواهر و برادر
- سرماخوردگی مکرر یا سایر عفونت های تنفسی ، مانند برونشیت ، به ویژه در کودکان
- وزن کم هنگام تولد
- سابقه پزشکی آلرژی یا اگزما
- اضافه وزن و چاقی
- مواجهه قبل از تولد با رژیم غذایی یا تغذیه نامناسب و استرس عاطفی در مادر
- قرار گرفتن در معرض دود تنباکو قبل و بعد از تولد
- سیگار کشیدن
کار در مشاغل تحت تأثیر مواد شیمیایی ، گرد و غبار ، آتش ، دود و بسیاری دیگر از عوامل آسیب رسان. (حدود ۱۵٪ موارد شدید این بیماری به دلیل عوامل شغلی است).
چگونگی خطر ابتلا به بیماری آسم را کاهش دهیم؟
شما می توانید خطر ابتلا به این بیماری را با استفاده از موارد زیر کاهش دهید:
- حفظ وزن سالم
- سیگار نکشیدن
- حذف مواد تحریک کننده و آلرژن های احتمالی از خانه مانند دود تنباکو
- خارج نشدن از خانه هنگام آلودگی زیاد هوا
- استفاده از ماسک مخصوص روی بینی و دهان برای جلوگیری از تنفس ذرات معلق و گازهای مضر
بیماری های مرتبط با آسم کدامند؟
برخی از بیماری ها وجود دارد که علائم آنها شبیه علائم بیماری آسم می باشند. برخی از این بیماری ها عبارتند از:
- آسپرژیلوز آلرژیک برونش ریوی – (ABPA ): یک واکنش التهابی به کپک معمولی آسپرژیلوس ( Aspergillus) است
- سندرم سرفه مزمن – سرفه ای که شش هفته یا بیشتر طول می کشد ، احتمالاً به دلیل بیش از یک علت مانند عفونت ویروسی و آلرژی است.
- گرانولوماتوز ائوزینوفیلیک (CSS) – همچنین همراه با پلی آرتریت (EGPA) نیز شناخته می شود. CSS باعث التهاب رگ های خونی در ریه ها ، پوست ، اعصاب و معده می شود.
- بیماری انسدادی مزمن ریوی (COPD)- که با التهاب ریه و آسیب دیدگی دائمی ریه مشخص می شود و جریان هوا را مسدود می کند
پزشکان چگونه بیماری آسم را تشخیص می دهند؟
بررسی سابقه سلامتی بیمار – از جمله علائم ، آلرژی های شناخته شده ، مشکلات سلامتی فعلی و گذشته ، عادات سبک زندگی و مواجهه با محیط زیست
- سابقه پزشکی خانوادگی – از جمله آلرژی ، بیماری های پوستی و بیماری های تنفسی
- معاینه فیزیکی – شامل ارزیابی ریه ها ، بینی ، گلو ، گوش ها ، چشم ها و پوست
- آزمایشات عملکرد ریه و تنفس – از جمله اسپیرومتری ، اوج جریان بازدم و آزمایش برونکوپروش
- آزمایشات احتمالی دیگر شامل اشعه ایکس قفسه سینه ، آزمایش خون و آزمایش آلرژی
در كودكان كمتر از ۵ سال ، پزشك ممكن است قبل از سفارش تست تنفس ، ابتدا داروی آسم برای کودک تجویز كند. در صورت بهبود علائم ، کودک ممکن است این بیماری را داشته باشد.
بیماری آسم چگونه درمان می شود؟
اگرچه درمانی برای این بیماری وجود ندارد ، اما شما می توانید با مراقبت های پزشکی منظم و پیگیری مداوم برنامه درمانی ، علائم این بیماری را کنترل کنید. برنامه های درمانی این بیماری از یک رویکرد چند وجهی استفاده می کنند و با توجه به نوع و شدت این بیماری برای شما تنظیم می شوند.
علاوه بر استفاده از دارو ، یک برنامه درمانی برای این بیماری به طور کلی شامل اصلاح شیوه زندگی شما برای کاهش قرار گرفتن در معرض عوامل تحریک کننده مانند آلرژن ها ، آلودگی هوا و دود است و پزشک شما ممکن است آزمایش آلرژی را برای شناسایی عوامل محرک آسم آلرژیک برای شما توصیه کند.
داروهای درمانی بیماری آسم شامل داروهای کنترل کننده طولانی مدت و داروهای تسکین دهنده سریع است. اکثر داروهای این بیماری با کاهش التهاب مجاری تنفسی (ضد التهاب ها مانند کورتیکواستروئیدها) و یا با باز کردن مجاری تنفسی (گشاد کننده های برونش) کار می کنند.
داروهای کنترل طولانی مدت بیماری آسم
برای کنترل و پیشگیری از علائم این بیماری ، هر روز داروهای کنترل کننده طولانی مدت استنشاق می شوند یا به صورت خوراکی مصرف خواهند شد و به طور کلی ، موثرترین داروهای کنترل کننده طولانی مدت ، کورتیکواستروئیدهای استنشاقی هستند. برخی از داروهای کنترل کننده طولانی مدت عبارتند از :
- تعدیل کننده سیستم ایمنی ( Immunomodulators ) : omalizumab
- کورتیکواستروئیدهای استنشاقی : بودزونید (budesonide ) ؛ فلوتیکازون پروپیونات ( fluticasone propionate ) ؛ تریامسینولون استونید ( triamcinolone acetonide )
- اصلاح کننده های لوکوترین ( Leukotriene modifiers ) : مونتلوکاست ( montelukast ) ، زافیرلوکاست ( zafirlukast )
- آگونیست های بتا با اثر طولانی مدت (گشاد کننده برونش ها ) : سالمترول ( salmeterol ) ؛ فرموترول ( formoterol ) ؛ سولفات آلبوترول ( albuterol sulfate )
- متیلگزانتین ( Methylxanthines ) : تئوفیلین – theophylline (تئو ۲۴ ، تئوکرون ، الیکسوفیلین ، یونیفیل) ، دیفیلین ( dyphylline )
داروهای تسکین سریع بیماری آسم
داروهای “نجات” یا تسکین سریع علائم حاد این بیماری را درمان می کنند و به طور کلی از طریق دستگاه می شوند. هنگامی که فرد احساس ناگهانی علائم این بیماری را تجربه می کند ، از داروهای نجات در محل استفاده می شود. برخی از داروهای مورد استفاده برای این بیماری عبارتند از:
- آنتی کولینرژیک ها ( Anticholinergics ) : ipratropium bromide HFA ؛ تیوتروپیوم بروماید ( tiotropium bromide )
- کورتیکواستروئیدهای خوراکی یا وریدی : متیل پردنیزولون ( methylprednisolone )
- آگونیست های بتا کوتاه مدت (گشادکننده برونش) : سولفات آلبوترول ، لووالبوترول ؛ پیربوترول
- داروهای ترکیبی : ipratropium bromide / albuterol sulfate
بسیاری از دستگاه های استنشاقی ظاهری مشابه دارند اما حاوی داروهای مختلف تسکین سریع هستند ، بنابراین بسیار مهم است که داروها را به اشتراک نگذارید.
درمان های جایگزین برای بیماری آسم
برخی از افراد مبتلا به این بیماری به دنبال درمان های جایگزین مانند طب سوزنی یا مکمل های غذایی هستند. اگر تصمیم دارید درمان جایگزینی را امتحان کنید ، نباید جایگزین داروی آسم روزانه و سریع شما شود ، بلکه باید مکمل برنامه درمانی شما باشد.
درمان های جایگزین با برخی تحقیقات برای بهبود این بیماری عبارتند از :
- طب سوزنی
- روش های تنفس ، مانند تنفس در طول یوگا و مراقبه
- داروهای گیاهی
- ویتامین ها و مکمل های غذایی ، از جمله آنتی اکسیدان ها ، اسیدهای چرب امگا ۳ و ویتامین D
- تغییر سبک زندگی
علاوه بر کاهش قرار گرفتن در معرض عوامل این بیماری ، شما همچنین می توانید با انجام کارهای زیر از حملات بیماری آسم ناشی از آلرژی جلوگیری کنید :
- پرهیز از هوای سرد
- اجتناب از قرار گرفتن در معرض عوامل تحریک کننده مانند دود ، آلودگی هوا ، شوره حیوانات و گرد و غبار
- رطوبت زدایی هوا
- رژیم غذایی غنی از میوه و سبزیجات
- کاهش وزن اضافی
- ترک سیگار
- کاهش سطح استرس
عوارض بالقوه بیماری آسم چیست؟
عوارض آسم درمان نشده یا کنترل شده ضعیف می تواند جدی و حتی تهدید کننده زندگی باشد. برخی از عوارض این بیماری عبارتند از:
- برونشیت
- هیپوکسی (سطح پایین اکسیژن در خون)
- ناتوانی در مشارکت عادی در فعالیت ها
- ناتوانی در خواب خوب
- تنگی دائمی مجاری تنفسی
- ذات الریه
- ایست تنفسی
- عفونت تنفسی فوقانی
بیماری آسم چه تاثیری بر کیفیت زندگی دارد؟
هرچه کنترل این بیماری دشوارتر باشد ، تأثیر آن بر کیفیت زندگی بیشتر است و محدودیت هایی که این بیماری بر فعالیت ها و تعهدات اجتماعی اعمال می کند نیز نقش بسیار زیادی در کیفت زندگی خواهد داشت. این بیماری در صورت درمان نشدن ممکن است منجر به موارد زیر شود:
- حملات آسم و بستری شدن در بیمارستان: ۵۴٪ کودکان و ۴۵٪ بزرگسالان مبتلا به این بیماری حملات آسم را گزارش می کنند.
- مشکلات اقتصادی: هزینه های درمان این بیماری برای هر نفر در سال حدود ۳،۲۶۶ دلار است که شامل داروهای تجویز شده ، ویزیت پزشک و اقامت در بیمارستان است .
- محدودیت در فعالیت های جسمی و اجتماعی
آیا بیماری آسم امید به زندگی را کوتاه می کند؟
آسم نوعی بیماری مزمن ریوی است که می تواند امید به زندگی را کوتاه کند و افراد مبتلا به این بیماری به صورت کنترل شده بیشتر از افراد مبتلا به آسم کنترل نشده زندگی سالم و طبیعی دارند. متأسفانه بیش از ۶۰٪ بزرگسالان و ۵۰٪ کودکان مبتلا به آسم کنترل نشده هستند.
هر ساله افراد بیشتری در سراسر جهان مبتلا به این بیماری می شوند. با این حال ، افزایش آگاهی منجر به تشخیص و درمان زودتر در این بیماری شده است. گزینه های درمانی بیشتر منجر به کنترل بهتر علائم و بهبود کیفیت زندگی برای میلیون ها نفر مبتلا به این بیماری شده است.
