شیمی درمانی چیست و چگونه انجام می شود؟
شیمی درمانی یا کموتراپی نوعی درمان سرطان است که از داروهای شیمیایی استفاده می کند. در این روش با مواد شیمیایی مختلف به سلولهای سرطانی حمله می شود. بیماری سرطان رشد غیر طبیعی سلول ها است. به طور معمول ، سلول های قدیمی یا آسیب دیده در بدن دیگر تقسیم نمی شوند و می میرند و سلول های جوان سالم جایگزین این سلول ها می شوند.
سرطان زمانی اتفاق می افتد که سلول های قدیمی یا آسیب دیده به طور غیرقابل کنترل تقسیم و تکثیر شوند. سلول های سرطانی حتی وقتی بدن به آنها سیگنال توقف می دهد به سرعت تولید مثل می کنند. شیمی درمانی با کند کردن یا متوقف کردن این سلول ها که به سرعت در حال رشد هستند، کار می کند.
هدف از کموتراپی می تواند بهبود سرطان ، کنترل سرطان یا تسکین علائم سرطان باشد. عوارض جانبی شیمی درمانی می تواند شدید باشد ، مانند ریزش مو. با این حال ، شیمی درمانی تنها یکی از روش های درمان سرطان است و ممکن است گزینه های درمانی دیگری نیز داشته باشید. قبل از انجام شیمی درمانی تمام گزینه های درمانی خود در نظر بگیرید. در ادامه مقاله در نشریه جهان شیمی فیزیک توضیحات بیشتری در این رابطه ارائه می گردد لطفا همراه ما باشید.
انواع شیمی درمانی
موضعی
این روش منطقه خاصی از بدن شما را تحت تأثیر قرار می دهد. شیمی درمانی موضعی تومور یا تومورهای موجود در یک منطقه را هدف قرار می دهد. همچنین می تواند به کاهش عوارض جانبی یک تومور بزرگ ، مانند توموری که به قسمت دیگری از بدن فشار می آورد و باعث درد می شود ، کمک کند.
سیستمیک
این روش کل بدن شما را تحت تأثیر قرار می دهد و سلول های سرطانی را که ممکن است در مناطق مختلف بدن شما گسترش یافته باشند ، هدف قرار می دهد.
سایر روش های درمانی همراه با شیمی درمانی
پزشکان بعضی اوقات برای درمان برخی از سرطان ها شیمی درمانی را به تنهایی تجویز می کنند. ولی پزشک شما ممکن است یک یا چند روش درمانی دیگر از جمله موارد زیر را بطور همزمان تجویز کند:
ایمنی درمانی
سیستم ایمنی بدن شما را برای کمک به مبارزه با سرطان تقویت یا تحریک می کند. ایمنی درمانی نوعی درمان هدفمند برای سرطان است.
درمان هورمونی
این روش درمانی اثرات هورمون هایی که رشد برخی سرطان ها را تحریک می کنند ، مهار می کند. درمان هورمونی سلول های سرطانی را از آنچه برای رشد نیاز دارند محروم می کند. نمونه هایی از سرطان های تحت درمان هورمونی شامل برخی از انواع سرطان پستان و سرطان پروستات است.
لیزر درمانی
لیزر درمانی تومورها را برطرف می کند و علائم سرطان را با لیزر درمان می کند.
درمان فتودینامیکی
ترکیبی از داروهای خاص با طول موج های خاص نور است. این دارو به نام حساس کننده نور به تومور شما تزریق می شود و سپس در معرض نور قرار می گیرد. نور واکنشی ایجاد می کند که سلول های سرطانی را هنگام برخورد با دارو از بین می برد.
پرتودرمانی
از پرتوهای اشعه ایکس یا سایر اشعه ها برای از بین بردن سلول های سرطانی استفاده می کند و تومورها و سلول های سرطانی موضعی را هدف قرار می دهد. فناوری های جدید به پزشکان امکان می دهد تومورها را دقیقاً هدف قرار دهند و آسیب سلول های سالم اطراف را به حداقل برسانند. و در نهایت روش جراحی تومورهای سرطانی و بافت های پیش سرطانی را از بین می برد.
چرا از شیمی درمانی استفاده می شود؟
کموتراپی بسیاری از انواع سرطان را درمان می کند. پزشک شما ممکن است از این روش در موارد زیر استفاده کند:
- شیمی درمانی کمکی ، برای از بین بردن سلول های سرطانی که ممکن است پس از جراحی یا پرتودرمانی باقی بمانند
- شیمی درمانی همزمان با جراحی یا پرتودرمانی برای کمک به این روش ها برای اینکه بهتر عمل کنند.
- شیمی درمانی نئوآدجووانت ، برای کمک به کوچک شدن تومورها قبل از جراحی یا پرتودرمانی
- تسکین علائم ناشی از تومورها یا سلول های سرطانی ، مانند درد یا خونریزی
درمان سرطان های عود کننده یا متاستاتیک. سرطان های عود کننده سرطان هایی هستند که پس از درمان دوباره برمی گردند. سرطان های متاستاتیک سرطان هایی هستند که به مناطق دیگر بدن گسترش یافته اند.
چه کسی شیمی درمانی را انجام می دهد؟
کموتراپی توسط متخصصین مختلف بهداشت و درمان بسته به نوع سرطان و شیمی درمانی انجام می شود. پرستاران آموزش دیده از نظر انکولوژی اغلب تزریق و شیمی درمانی وریدی انجام می دهند. شما شاید بتوانید در خانه شیمی درمانی خوراکی یا موضعی انجام دهید.
پزشکان برخی از انواع کموتراپی را انجام می دهند ، مانند شیمی درمانی که مستقیماً به تومور تزریق می شود. پزشكانی كه تیم های مراقبتی را نظارت می كنند یا هدایت می كنند عبارتند از:
- متخصصان زنان و زایمان زنان که در تشخیص و درمان سرطان دستگاه تناسلی زنان مانند سرطان تخمدان یا دهانه رحم تخصص دارند.
- هماتولوژیست ها پزشکان داخلی هستند که در تشخیص و درمان اختلالات خونی تخصص دارند.
- آنکولوژیست های پزشکان داخلی هستند که در تشخیص سرطان و درمان آن با شیمی درمانی و سایر درمان های غیر جراحی تخصص دارند.
- متخصصان خون و آنکولوژیست کودکان ، متخصصان اطفال هستند که در تشخیص و درمان اختلالات خونی و سرطان در کودکان تخصص دارند.
- انکولوژیست های جراحی، جراحانی هستند که در معالجه بیماران مبتلا به تومورهای سرطانی و غیرسرطانی (خوش خیم) با جراحی و سایر روش های درمانی تخصص دارند.
شیمی درمانی چگونه انجام می شود؟
درمان شیمیایی در کلینیک های سرپایی یا در بیمارستان انجام می شود. ممکن است برخی از انواع کموتراپی را در خانه انجام دهید. شما ممکن است از طریق روش ها یا دستگاه های مختلف داروهای خود را دریافت کنید. این روش ها شامل:
کاتترهای وریدی مرکزی
کاتترها لوله های نازک ، نرم و توخالی هستند که گاهی به آنها خطوط طولانی می گویند. یک انتهای کاتتر در یک رگ بزرگ ، معمولاً در قفسه سینه شما قرار دارد. انتهای دیگر در خارج از بدن شما ، یا خارج از قفسه سینه یا بازو ، باقی می ماند.
تیم مراقبت شما می توانند از طریق کاتتر داروها ، مایعات و انتقال خون را انجام دهند. همچنین می توانند از طریق کاتتر خون بگیرند. پزشک شما در طی یک عمل جراحی کوتاه سرپایی کاتتر را درون رگ قرار می دهد. این کاتتر تا پایان تمام جلسات کموتراپی در محل خود باقی است. پزشک در طی یک روش سرپایی کوتاه دیگر کاتتر شما را برمی دارد.
پورت دسترسی وریدی قابل کاشت
دیسک های کوچکی هستند که از پلاستیک یا فلز ساخته شده اند. یک درگاه درست زیر پوست قفسه سینه شما قرار می گیرد که به یک رگ بزرگ راه می یابد. تیم مراقبت شما می تواند از پورت برای کموتراپی سیستمیک ، داروها ، مایعات و انتقال خون استفاده کند.
پزشک شما در طی یک عمل جراحی سرپایی ابن پورت را در بدن شما قرار می دهد. این پورت تا پایان تمام جلسات شیمی درمانی در محل خود باقی می ماند. پزشک در طی یک جراحی سرپایی پورت شما را برمی دارد.
روش تزریق
تزریق نوعی شیمی درمانی سیستمیک است. پرستار داروها را از طریق تزریق در عضله یا در زیر پوست (به صورت زیر جلدی) تزریق می کند.
شیمی درمانی داخل شریانی
پزشک یا کادر درمان داروها را به شریانی تزریق می کنند که مستقیماً تومور شما را تغذیه می کند. این محدود به مناطق خاصی از بدن شما است و یک درمان موضعی است.
شیمی درمانی داخل حفره ای
در این روش داروها به داخل حفره آسیب دیده بدن تزریق می شوند. به عنوان مثال می توان به مثانه و حفره شکم (صفاق) اشاره کرد و نوعی درمان موضعی است.
شیمی درمانی داخل ضایعه
داروها مستقیماً به یک تومور یا رشد سرطانی تزریق می شود. اگر پزشک شما بتواند با سوزن با خیال راحت به تومور برسد ، ممکن است از این روش استفاده کند که نوعی درمان موضعی است.
داروهای خوراکی
داروهای خوراکی قرص ها ، کپسول ها یا شربت هایی هستند که از طریق دهان مصرف می کنید. آنها نوعی کموتراپی سیستمیک هستند.
تزریقات محیطی
داروهای شیمیایی از طریق داخل وریدی (IV) به آرامی وارد بدن می شوند که نوعی روش سیستمیک است. پرستار شما معمولاً پورت IV شما را در دست یا بازو قرار می دهد. پرستار قبل از هر جلسه یک پورت IV قرار می دهد و سپس آن را برمی دارد. اگر در هنگام تزریق IV احساس درد یا سوزش کردید فوراً به یکی از اعضای تیم مراقبت خود بگویید.
داروهای موضعی
کرم ها و لوسیون هایی هستند که پزشکان معمولاً برای درمان سرطان پوست تجویز می کنند. آنها نوعی درمان موضعی هستند.
پزشک با توجه به تشخیص ، سن ، سابقه پزشکی ، سلامت عمومی و احتمالاً ترجیح شخصی شما توصیه می کند که کدام روش شیمی درمانی برای شما بهتر است. در مورد انواع مختلف این روش ها اطلاعات کسب کنید و بپرسید که چرا پزشک از نوع خاصی برای شما استفاده می کند.
آیا در شیمی درمانی احساس درد می کنم؟
ممکن است در حین تزریق داخل عروقی برای برخی از انواع شیمی درمانی ، نیشگون یا فشار ناچیزی احساس کنید. این موارد شامل تزریق وریدی یا تزریق از طریق درگاه دسترسی IV در زیر پوست است.
در حین تزریق چند نفس عمیق بکشید و به آرامش خود کمک کنید. اگر هرگونه ناراحتی به سرعت از بین نرفت یا در طول کموتراپی درد یا سوزش دارید ، به تیم مراقبت خود بگویید.
برای بی حس کردن محل هنگام قرار دادن کاتتر وریدی مرکزی ، بیهوشی موضعی (یک بلوک عصبی) خواهید داشت. یک بلوک عصبی ناحیه ای را که پزشک در آن دستگاه را قرار می دهد بی حس می کند تا شما را آرام و راحت نگه دارد.
عوارض جانبی شیمی درمانی چیست؟
بیشتر انواع کموتراپی با آزمایش های دوره ای خون کنترل می شود. این امر تضمین می کند که مقدار مناسب داروی شیمیایی را دریافت می کنید. همچنین به بررسی مشکلات درمان شیمیایی کمک می کند.
عوارض جانبی احتمالاً زیاد است زیرا کموتراپی با کند کردن یا متوقف کردن سلول هایی که به سرعت در حال تکثیر هستند عمل می کند. بدن شما دارای تعدادی سلول است که به طور معمول به سرعت تکثیر می شوند. به عنوان مثال می توان به سلول های فولیکول های مو و پوشش دستگاه گوارش اشاره کرد. کموتراپی ممکن است به این سلولهای طبیعی آسیب برساند و در نتیجه عوارض جانبی ایجاد کند.
برخی از داروهای شیمی درمانی خطرات بیشتری نسبت به سایر داروها دارند. در مورد خطرات و عوارض خاص داروها از پزشک خود سوال کنید. خطرات عمومی و عوارض احتمالی کموتراپی عبارتند از:
- کم خونی ناشی از کاهش تکثیر سلول های قرمز خون که علائم آن شامل خستگی ، ضعف و تنگی نفس است.
- خونریزی به دلیل کاهش سطح پلاکت کم خون
- حساسیت به سرما ، بی حسی یا سوزن سوزن شدن
- اسهال
- خستگی
- ریزش مو
- عفونت به دلیل کاهش سلول های سفید خون
- زخم های دهان
- تهوع و استفراغ
چطور می توان عوارض شیمی درمانی را کاهش داد؟
با پیروی از برنامه درمانی خود می توانید خطر برخی از عوارض کموتراپی را کاهش دهید:
- نوشیدن مایعات فراوان برای هیدراته ماندن
- پیروی از محدودیت های فعالیتی و توصیه های رژیم غذایی و سبک زندگی
- در صورت شیردهی یا احتمال بارداری به پزشک خود اطلاع دهید
- پایبندی به کلیه قرارهای ملاقات برنامه ریزی شده از جمله آزمایش ها برای کنترل تعداد سلول های خونی
- بدون مشورت با ارائه دهنده خدمات بهداشتی ، جلسات شیمی درمانی خود را رها نکنید
- بلافاصله پزشک خود را از هرگونه نگرانی مانند خونریزی ، تب یا افزایش درد مطلع کنید
- داروهای خود را دقیقاً طبق دستور مصرف کنید
- در صورت بروز حساسیت به تمام اعضای تیم مراقبت خود بگویید
چگونه می توانم برای شیمی درمانی آماده شوم؟
اقداماتی که قبل از کموتراپی انجام می دهید می تواند به راحتی شما و کسب نتیجه بهتر کمک کند. برای شیمی درمانی می توانید از طریق زیر آماده شوید:
پاسخ دادن به تمام سوالات مربوط به سابقه پزشکی و داروهای شما. اینها شامل نسخه ها ، داروهای بدون نسخه ، درمان های گیاهی و ویتامین ها است. بهتر است همیشه لیستی از شرایط پزشکی ، داروها و آلرژی های خود را به همراه داشته باشید.
پیروی از دستورالعمل های مربوط به خوردن یا آشامیدن دقیقاً قبل از اقدام به کموتراپی
انجام آزمایش طبق دستورالعمل آزمایش بسته به سن ، سلامتی و شیمی درمانی خاص متفاوت خواهد بود. آزمایش ممکن است شامل اشعه ایکس یا سایر آزمایشات تصویربرداری ، آزمایش خون ، نمونه برداری و سایر آزمایشات در صورت لزوم باشد.
مصرف یا قطع داروها دقیقاً طبق دستورالعمل انجام شود که شامل عدم مصرف آسپرین ، ایبوپروفن (Advil ، Motrin) و رقیق کننده های خون باشد. آمادگی برای درمان های کموتراپی ممکن است شامل مصرف انواع داروها قبل از شروع درمان باشد.
پس از انجام شیمی درمانی چه احساسی خواهم داشت؟
بعد از کموتراپی ممکن است احساس خستگی یا کسالت کنید. این شایع ترین عارضه جانبی شیمی درمانی است. دستورالعمل های تیم مراقبت خود را برای استراحت پس از شیمی درمانی دنبال کنید. سایر تأثیرات در افراد مختلف متفاوت است. تیم مراقبت شما داروی مسکن را برای کنترل درد در صورت لزوم به شما می دهند. اگر داروی مسکن داشته باشید ممکن است کمی خواب آلودگی ایجاد کند.
چه موقع می توانم به خانه بروم؟
شما می توانید بلافاصله پس از کموتراپی سرپایی به خانه بروید. اگر برای قرار دادن کاتتر وریدی مرکزی یا درگاه روشی انجام داده باشید ، هنگامی که اثرات آرام بخشی از بین رفته و کاملاً هوشیار هستید ، به طور موثر نفس می کشید و سایر علائم حیاتی شما پایدار است ، به خانه می روید. در ۲۴ ساعت اول ممکن است به کمک هایی در خانه و وعده های غذایی خاص نیاز داشته باشید.
چه موقع باید با دکترم تماس بگیرم؟
مهم است که قرارهای بعدی خود را پس از کموتراپی انجام دهید. در صورت ایجاد نگرانی ها بین قرار ملاقات های خود با پزشک خود تماس بگیرید از جمله:
- خونریزی ، کبودی ، لکه های قرمز روی پوست ، مدفوع سیاه یا خونی ، خونریزی از بینی یا دهان ، یا خونریزی غیر عادی یا غیر طبیعی از واژن یا قاعدگی
- سرفه ، لرز ، راش ، سردرد ، گوش درد یا سفتی گردن
- اسهال ، مشکل در ادرار کردن ، ادرار دردناک یا مکرر ، یا ادرار خونی یا کدر
- سرگیجه ، گیجی ، مشکلات حافظه ، لرزش ، ضعف ، بی حسی ، تغییرات بینایی یا از دست دادن تعادل و هماهنگی
- تب ، زخم های دهان یا درد در دهان شما
- دردی که توسط داروی ضد درد شما کنترل نمی شود
- علائم عفونت در اطراف کاتتر یا پورت. علائم آن شامل قرمزی ، تورم ، درد و حساسیت است.
- تغییر شکل پوست
- استفراغ بیش از ۲۴ ساعت ، بلافاصله بعد از نوشیدن مقدار کمی مایعات ، یا اگر داروی ضد تهوع شما موثر نیست باید با پزشک تماس بگیرید.
