سیروز کبدی چیست و چگونه می توان از آن پیشگیری کرد؟
سیروز کبدی (Cirrhosis of the liver) به مراحل آخر بیماری گفته می شود که در آن بافت سالم کبد با بافت اسکار جایگزین می شود بافت اسکار به وجود آمده باعث می شود کبد شما به درستی کار نکند. انواع مختلفی از بیماری ها و شرایط کبدی وجود دارد که باعث صدمه به سلول های سالم کبدی شده و در نهایت باعث مرگ و التهاب این سلول ها می شوند.
بافت اسکار باعث مسدود شدن جریان خون کبدی شده و توانایی این اندام مهم در پردازش مواد مغذی ، هورمون ها ، داروها و سموم طبیعی را کند می کند. در این شرایط تولید پروتئین ها و سایر متاولیت های تولید شده در کبد کاهش می یابد و سیروز کبدی در نهایت کبد را از کار انداخته و زندگی فرد را به خطر می اندازد. برای کسب اطلاعات بیشتر در این رابطه در ادامه مقاله با ما در نشریه جهان شیمی فیزیک همراه باشید.
سیروز کبدی چقدر شایع است؟
محققان تخمین می زنند که سیروز کبدی تقریباً از هر ۴۰۰ بزرگسال در ایالات متحده یک نفر را درگیر می کند. این بیماری هر ساله حدود ۲۶۰۰۰ مرگ در ایالات متحده ایجاد می کند و هفتمین علت اصلی مرگ و میر در ایالات متحده در میان بزرگسالان ۲۵ تا ۶۴ سال است.
چه کسانی بیشتر در معرض ابتلاء به سیروز کبدی هستند؟
- کسانی که سالها بیش از حد نوشیدنی الکلی مصرف می کنند
- کسانی که به هپاتیت ویروسی مبتلا هستند
- کسانی که به دیابت نوع پیشرفته مبتلا هستند
- کسانی که اضافه وزن دارند
- افرادی که با استفاده از آمپول های مشترک دارو ، تزریق می کنند
- کسانی که سابقه بیماری کبد داشته اند
- افرادی که رابطه جنسی محافظت نشده دارند.
علائم بیماری سیروز کبدی چیست؟
علائم این بیماری به میزان پیشرفت این بیماری در شما بستگی دارد و در مراحل آغازین ، ممکن است هیچگونه علائمی نداشته باشد. اگر علائمی بوجود آید ، به دلیل عمومی بودن این علائم ممکن است به راحتی با علائم بسیاری دیگر از بیماری ها اشتباه گرفته شوند.
علائم و نشانه های اولیه بیماری سیروز کبدی عبارتند از:
- از دست دادن اشتها
- احساس ضعف یا خستگی
- حالت تهوع
- تب
- کاهش وزن غیر منتظره
با بدتر شدن عملکرد کبد ، علائم دیگری که معمولاً به عنوان علائم بیماری سیروز کبدی شناخته می شوند ، ظاهر می شود که عبارتند از:
- کبودی و خونریزی آسان
- رنگ زرد پوست یا سفیدی چشم ( یرقان یا زردی )
- خارش پوست
- تورم در پاها و مچ پا
- تجمع مایع در شکم
- ادرار به رنگ قهوه ای یا نارنجی
- مدفوع به رنگ روشن
- گیجی ، مشکل در فکر کردن ، از دست دادن حافظه ، تغییرات شخصیتی
- خون در مدفوع
- قرمزی در کف دستان
- ایجاد عروق خونی شبیه عنکبوت که لکه های کوچک و قرمز روی پوست شما را احاطه کرده اند (تلانژکتازی – telangiectasias )
- در مردان: از دست دادن میل جنسی ، بزرگ شدن سینه ها ( ژنیکوماستی – gynecomastia ) ، کوچک شدن بیضه ها
- در زنان: یائسگی زودرس (دیگر دوره قاعدگی اتفاق نمی افتد)
آیا بیماری سیروز کبدی دردناک است؟
بیشتر افراد مبتلا به بیماری کبد درد شکمی را گزارش می کنند ، این درد در کبد می تواند مانند یک درد ضربان دار کسل کننده یا مانند احساس دردناک فرو کردن خنجر در سمت راست شکم و درست زیر دنده های شما احساس شود. درد و ناراحتی عمومی شکمی همچنین می تواند به تورم ناشی از احتباس مایعات و بزرگ شدن طحال و کبد ناشی از سیروز مرتبط باشد.
درد می تواند ناشی از بیماری هایی باشد که منجر به سیروز کبدی می شوند و یا این بیماری می توانند درد ناشی از بیماری های موجود را بدتر کنند. به عنوان مثال ، اگر مبتلا به کبد چرب غیرالکلی هستید و اضافه وزن نیز دارید ، ممکن است به آرتروز مبتلا باشید در این شرایط سیروز می تواند درد استخوان و مفاصل را بدتر کند همچنین این بیماری باعث ایجاد حالت التهابی در کل بدن شما می شود و واکنش بدن شما در برابر التهاب می تواند باعث درد عمومی شود.
چه عواملی باعث به وجود آمدن سیروز کبدی می شوند؟
شایع ترین علل به وجود آورنده این بیماری عبارتند از:
- سو مصرف الکل (بیماری کبد الکلی ناشی از استفاده طولانی مدت الکل)
- عفونت های مزمن ویروسی کبدی (هپاتیت B و هپاتیت C)
- کبد چرب همراه با چاقی و دیابت ، این حالت را استئاتوهپاتیت غیر الکلی ( non-alcoholic steatohepatitis ) می نامند.
- سایر فاکتورهایی که می تواند منجر به سیروز کبدی شود
عوامل دیگری که می تواند باعث مبتلا شدن به سیروز کبدی شود ، عبارتند از:
بیماری های ارثی مانند:
- کمبود آنتی تریپسین آلفا۱ – Alpha-1 antitrypsin deficiency (تجمع پروتئین غیرطبیعی در کبد)
- هموکروماتوز – Hemochromatosis (تجمع بیش از حد آهن در کبد)
- بیماری ویلسون – Wilson disease (ذخیره شدن بیش از حد مس در کبد)
- فیبروز سیستیک – Cystic fibrosis (جمع شدن مخاط چسبنده و ضخیم در کبد)
- بیماری های ذخیره گلیکوژن (کبد نمی تواند گلیکوژن ، نوعی قند را ذخیره یا تجزیه کند)
- سندرم آلاگیل – Alagille syndrome
- هپاتیت خود ایمنی (سیستم ایمنی بدن شما به بافت سالم کبد حمله می کند و باعث آسیب به این اندام می شود)
بیماری هایی که به مجاری صفراوی در کبد آسیب می رسانند یا آنها را مسدود می کنند ( مجاری که مایع صفرا را از کبد به سایر قسمت های سیستم هضم می رسانند ، صفرا به هضم چربی ها کمک می کند):
- کلانژیت صفراوی اولیه -Primary biliary cholangitis (مجاری صفراوی آسیب دیده ، سپس ملتهب می شوند ، سپس به طور دائمی آسیب می بیند)
- کلانژیت اسکلروزان کننده اولیه – Primary sclerosing cholangitis (التهاب مجاری صفراوی منجر به زخم شدن و باریک شدن مجاری و تجمع صفرا در کبد می شود)
- مجاری صفراوی مسدود شده – Blocked bile duct (می تواند باعث ایجاد عفونت ، در کبد شود)
- آترزی صفراوی – Biliary atresia (نوزادان با مجاری صفراوی ضعیف شکل گرفته یا مسدود شده متولد می شوند و باعث آسیب و ایجاد زخم و در نهایت از بین رفتن بافت کبدی و سیروز می شود)
- نارسایی مزمن قلبی – Chronic heart failure (باعث می شود مایعات در کبد شما بیشتر باقی بمانند و باعث ایجاد تورم در مناطق دیگر بدن شما خواهد شد )
عوارض بیماری سیروز کبدی برای بدن چیست؟
این بیماری شامل عوارض بسیار زیادی برای بدن می باشد و از آنجا که سیروز کبدی در طی سالهای متمادی ایجاد می شود ، برخی از این عوارض ممکن است اولین علائم و نشانه های این بیماری برای شما باشد.
فشار خون پورتال (Portal hypertension ) :
این مشکل شایع ترین عارضه جدی این بیماری می باشد ، پرفشاری خون پورتال افزایش فشار در ورید پورتال شما (رگ خونی بزرگی است که خون را از اندام های گوارشی به کبد می رساند) می باشد . این افزایش فشار در اثر انسداد جریان خون به داخل کبد در نتیجه بروز بیماری سیروز رخ می دهد . وقتی جریان خون از طریق وریدها تا حدی مسدود شود ، رگ های مری ، معده یا روده شما بزرگ می شوند (بیماری به نام واریس ). این رگ ها در اثر افزایش فشار، می توانند خونریزی یا حتی منفجر گردند و باعث خونریزی شدید داخلی شوند.
عوارض اضافی فشار خون پورتال عبارتند از:
- تورم در پاها و مچ پا
- تجمع مایعات در شکم (که به آن بیماری آسیت – ascites گفته می شود)
- تورم یا بزرگ شدن طحال ( اسپلنومگالی – splenomegaly )
- تشکیل و انبساط رگ های خونی در ریه ها (سندرم کبد ریوی – hepatopulmonary syndrome) ، که منجر به کمبود اکسیژن در خون و بدن می شود.
- گیجی ، مشکل در فکر کردن ، تغییر در رفتار و حتی به کما رفتن ، زمانی رخ می دهد که سموم روده توسط کبد آسیب دیده برداشته نشوند و در خون شما جریان پیدا کند و این سموم به مغز شما راه پیدا کند (وضعیتی به نام انسفالوپاتی کبدی – hepatic encephalopathy )
هایپر اسپلنیسم ( Hypersplenism ) :
هایپراسلنیسم وضعیتی است که در آن طحال بیش فعال می باشد و این وضعیت باعث تخریب سریع و زودرس سلول های خونی می شود.
عفونت ها ( infections ) :
سیروز کبدی خطر ابتلا و مبارزه با عفونت های جدی مانند پریتونیت باکتریایی – bacterial peritonitis (عفونت بافتی که دیواره داخلی شکم شما را می پوشاند) را افزایش می دهد.
سوء تغذیه ( Malnutrition ) :
کبد شما مواد مغذی را پردازش می کند ولی کبد آسیب دیده این کار را دشوارتر انجام می دهد و در نتیجه منجر به کاهش وزن و ضعف عمومی در شما می شود.
سرطان کبد ( Liver cancer ) :
بیشتر افرادی که به سرطان کبد مبتلا می شوند ، ابتدا به سیروز کبدی مبتلا شده اند.
نارسایی کبدی ( Liver failure ) :
بسیاری از بیماری ها باعث ایجاد نارسایی کبدی می شوند و همانطور که از نام این بیماری پیداست ، نارسایی کبد زمانی اتفاق می افتد که کبد شما برای انجام بسیاری از عملکردها به اندازه کافی کار نکند.
سیروز کبدی چگونه تشخیص داده می شود؟
ارائه دهندگان خدمات بهداشتی ابتدا در مورد سابقه پزشکی و استفاده بدون نسخه و داروهای تجویز شده از شما سوال خواهد کرد. برای تشخیص این بیماری ، پزشک ابتدا معاینه فیزیکی را بر روی شما انجام می دهد و ممکن است یک یا چند آزمایش را برای شما تجویز کند، بعضی از این آزمایشات عبارتند از :
آزمایش خون
پزشک خون شما را از نظر علائم بیماری کبدی مورد بررسی قرار می دهد ، علائم آسیب کبدی در خون عبارتند از:
- سطح آلبومین و فاکتورهای انعقادی خون کمتر از حد نرمال (سطح پایین تر به این معنی است که کبد شما توانایی تولید این پروتئین ها را از دست داده است)
- افزایش سطح آنزیم های کبد (التهاب را در کبد نشان می دهد)
- سطح بالای آهن (ممکن است نشانگر هموکروماتوز – hemochromatosis باشد )
- وجود بیش از اندازه آنتی بادی در خون (ممکن است هپاتیت خود ایمنی یا سیروز صفراوی اولیه را نشان دهد)
- افزایش سطح بیلی روبین – bilirubin (نشان می دهد کبد برای حذف بیلی روبین از خون به درستی کار نمی کند)
- تعداد بالای گلبول های سفید خون (نشانگر عفونت می باشد )
- سطح بالای کراتینین – creatinine (نشانه ای از بیماری کلیه که نشان دهنده سیروز مرحله پایانی است)
- سطح پایین سدیم (شاخص بیماری سیروز می باشد )
- افزایش سطح آلفا فتوپروتئین – alpha-fetoprotein (نشان دهنده وجود سرطان کبد)
علاوه بر این موارد، سایر اطلاعات به دست آمده از آزمایش خون شامل شمارش کامل گلبول های خون برای جستجوی علائم عفونت و کم خونی ناشی از خونریزی داخلی و آزمایش هپاتیت ویروسی برای بررسی هپاتیت B یا C می باشد .
آزمایشات تصویربرداری :
آزمایش تصویربرداری اندازه ، شکل و بافت کبد را نشان می دهد. این آزمایشات همچنین می تواند میزان زخم ، میزان چربی موجود در کبد و مایع در شکم شما را تعیین کند. سونوگرافی مخصوص ، الاستوگرافی گذرا ( ransient elastography ) ، محتوای چربی و میزان سفتی کبد شما را اندازه گیری می کند و ممکن است دو نوع مختلف آندوسکوپی تجویز شود: یک کلانژیو پانکراتوگرافی آندوسکوپی رتروگراد برای تشخیص مشکلات مجاری صفراوی و یا آندوسکوپی فوقانی برای تشخیص بزرگ شدن رگ ها ( واریس) یا خونریزی در مری ، معده یا روده شما.
بیوپسی (Biopsy) :
نمونه ای از بافت کبد شما ، برداشته می شود و زیر میکروسکوپ بررسی می شود. بیوپسی کبد می تواند سیروز را تشخیص دهد و علل و میزان آسیب را مشخص کند .
آیا مراحل مختلفی از بیماری سیروز کبدی وجود دارد؟
اگر برای شما بیماری سیروز کبدی تشخیص داده شده است ، یعنی اینکه شما از مراحل اولیه بیماری کبدی فراتر رفته اید و داشتن سیروز به این معنی است که کبد شما دارای بافت اسکار می باشد زیرا آسیب دیده است.
متخصصان و محققان کبد سیستم های مختلفی را برای پیش بینی نتیجه و هدایت درمان بیماری مزمن کبدی ایجاد کرده اند. برخی از بیماری های خاص کبدی نیز دارای سیستم درجه بندی خاص خود هستند. با این حال ، در هر بیماری کبدی سیستم درجه بندی وجود ندارد و اگر اتفاقاً همزمان بیش از یک بیماری کبدی داشته باشید ، هیچ سیستم درجه بندی برای شما وجود نخواهد داشت .
به همین دلایل ، ممکن است راحت تر باشد که در مورد سیروز طبق یک سیستم طبقه بندی که احتمالاً از ارائه دهنده خدمات بهداشتی خود می شنوید ، صحبت کنید.
انواع سیروز کبدی
سیروز جبران پذیر: به معنی ابتلاء به بیماری سیروز می باشد اما هنوز علائم قابل توجهی ندارد (بدون علامت هستید) . آزمایشات و یافته های تصویربرداری شما ممکن است غیر طبیعی باشد و نمونه برداری از کبد ممکن است تنها راه تأیید تشخیص قطعی این بیماری باشد. متوسط عمر در بیماران مبتلا به سیروز کبدی جبران پذیر تقریباً ۹ تا ۱۲ سال می باشد .
سیروز جبران ناپذیر : به این معنی است که بیماری سیروز کبدی شما بسیار پیشرفت کرده است تا جایی که علائم قابل توجهی از خود نشان می دهد. پزشک متخصص شما بر اساس سابقه ، یافته های جسمی و آزمایشگاهی وضعیت شما را تشخیص می دهد و شما معمولاً برای دریافت مراقبت های پزشکی بیشتر در بیمارستان بستری خواهید شد. متوسط عمر در بیماران مبتلا به سیروز جبران ناپذیر تقریباً دو سال است .
آیا درمانی برای سیروز کبدی وجود دارد؟
هیچگونه درمانی برای این بیماری وجود ندارد و آسیب هایی که از قبل به کبد شما وارد شده است ، دائمی خواهد بود با این حال ، بسته به علت اصلی این بیماری ، ممکن است اقداماتی انجام شود که باعث شود سیروز کبدی بیشتر پیشرفت نکند . این اقدامات عبارتند از:
- متوقف کردن مصرف الکل
- درمان هپاتیت مزمن (اگر به آن مبتلا هستید)
- خودداری کردن از مصرف داروهای استرس زا بر کبد
- استفاده از یک رژیم غذایی سالم ، متعادل و کم چرب مانند رژیم مدیترانه ای
سیروز کبدی چگونه درمان می شود؟
درمان این بیماری به علت اصلی ایجاد آن و میزان پیشرفت آسیب دیدگی کبد بستگی دارد. اگرچه هیچگونه درمانی برای این بیماری وجود ندارد ، اما درمان ها می توانند پیشرفت آن را به تأخیر انداخته و یا متوقف کنند و عوارض آن را به مقدار زیادی کاهش دهند. درمان علل بیماری سیروز کبدی به شرح زیر است:
بیماری کبد الکلی
اگر به دلیل سو مصرف الکل به بیماری سیروز کبدی مبتلا شده اید ، مصرف الکل را باید متوقف کنید و اگر به کمک نیاز دارید ، از ارائه دهنده خدمات بهداشتی خود در مورد برنامه های درمان اعتیاد به الکل درخواست توصیه کنید.
هپاتیت B یا C
چندین داروی ضد ویروسی تایید شده برای درمان هپاتیت نوع B و C وجود دارد که می توانید برای درمان از آنها استفاده کنید .
بیماری کبد چرب غیرالکلی
مدیریت بیماری کبد چرب غیرالکلی شامل کاهش وزن ، رعایت رژیم غذایی سالم ، فعالیت بدنی و پیروی از دستورالعمل های ارائه دهنده خدمات پزشکی برای کنترل دیابت می باشد.
بیماری های کبدی ارثی
درمان این نوع از بیماری ها به نوع بیماری ارثی که وجود دارد، بستگی خواهد داشت . هدف از درمان ها ، بهبود علائم و کنترل عوارض آنها می باشد. درمان بیماری ارثی کمبود آنتی تریپسین آلفا ۱ ممکن است شامل استفاده از دارو برای کاهش تورم در شکم و پاها ، استفاده از آنتی بیوتیک ها برای درمان عفونت و سایر داروها برای درمان عوارض های دیگر این بیماری مورد استفاده قرار گیرد.
هپاتیت خود ایمنی
درمان این بیماری شامل استفاده از داروهایی برای سرکوب سیستم ایمنی بدن شما می باشد .
بیماری های صفراوی
بیماری هایی که باعث آسیب و یا انسداد مجاری صفراوی در کبد می شوند: درمان این بیماری ها شامل استفاده از داروهایی مانند اورسودیول یا جراحی برای باز کردن مجاری صفراوی باریک یا مسدود شده می باشد .
نارسایی قلبی
درمان این بیماری به علت و مرحله نارسایی قلبی شما بستگی دارد و داروهای مورد استفاده شامل داروهایی برای درمان فشار خون بالا ، کاهش کلسترول ، از بین بردن مایعات اضافی از بدن و بهبود عملکرد پمپاژ قلب می باشند . سایر درمان ها شامل کاشت دستگاه هایی برای کمک به پمپاژ خون یا کنترل ریتم قلب ، جراحی برای رفع انسداد رگ ها یا تعویض یا ترمیم دریچه های قلب و جراحی پیوند برای جایگزینی قلب شما خواهد بود.
چگونه می توانیم از بیماری سیروز کبدی جلوگیری کنم؟
مسائل مربوط به غذا و نوشیدنی ( Food and drink issues ):
اگر الکل می نوشید ، میزان مصرف و تعداد دفعات آن را محدود کنید. اگر روزانه بیش از دو نوشیدنی در صورت مرد بودن یا در صورت زن بودن بیش از یک نوشیدنی می نوشید ، خطر ابتلاء به این بیماری مخرب را در خود افزایش می دهید. اگر به بیماری کبدی نیز مبتلا هستید ، به هیچ وجه نباید الکل بنوشید.
یک رژیم متعادل و کم چرب مانند رژیم مدیترانه ای داشته باشید . یک رژیم غذایی سالم و متعادل شامل میوه ها ، سبزیجات ، پروتئین های بدون چربی و غلات کامل استفاده کنید تا بدن سالمی داشته باشید
از غذاهای دریایی خام ، به خصوص صدف استفاده نکنید ، این نوع از غذاها می توانند حاوی باکتری های باشند که می توانند باعث به وجود آمدن بیماری های بسیار جدی در بدن شما شوند. مقدار نمک رژیم غذایی خود را کاهش دهید و از چاشنی های دیگر برای طعم دادن به غذاهای خود استفاده کنید .
سلامت بدن ( Healthy body habits ) :
وزن سالم داشته باشید زیرا چربی اضافی بدن می تواند به کبد شما آسیب برساند و اگر اضافه وزن دارید از ارائه دهنده خدمات بهداشتی خود یک برنامه کاهش وزن بخواهید. اگر سیگار می کشید سیگار را ترک کنید.
اقدامات سالم کبدی ( Healthy liver practices ) :
اگر رفتارهای پرخطری دارید که می تواند منجر به مبتلا شدن به عفونت های مانند هپاتیت B یا C شود ، مانند استفاده از سوزن مشترک برای تزریق مواد مخدر یا رابطه جنسی بدون محافظت از این رفتار ها جدا خودداری کنید.
واکسن هپاتیت B را تهیه کنید و اگر از قبل هپاتیت داشته اید ، از ارائه دهنده خدمات پزشکی خود بپرسید که آیا درمان دارویی برای شما مناسب است یا خیر.
آیا بیماری سیروز کبدی می تواند معکوس شود؟
اگر به شما گفته شده است که به سیروز کبدی مبتلا شده اید ، شما یک بیماری کبدی در مراحل آخر دارید و آسیب هایی که از قبل ایجاد شده است دائمی می باشند و این آسیب ها معکوس پذیر نمی باشند. بسیاری از بیماری های کبدی و عوارض آنها وجود دارد که می تواند منجر به ایجاد بیماری سیروز کبدی شود ،بنابراین در صورت ابتلا به این بیماری فقط می توانید عوارض آن را با استفاده از درمان های مناسب کاهش دهید.
آیا بیماری سیروز کبدی کشنده است؟
تشخیص بیماری سیروز کبدی به این معنی نیست که شما یک بیماری کشنده دارید ، ولی با این حال ، با پیشرفت این بیماری ، جای زخم بیشتری در کبد شما ایجاد می شود و عملکرد کبد شما روز به روز کاهش پیدا خواهد کرد و در نهایت ، ممکن است کبد ناتوان شما به یک وضعیت تهدید کننده جدی برای زندگی تبدیل شود. با این وجود هنوز هم امید وجود دارد و شما و تیم پزشکی می توانید پیوند کبد درمورد بحث و گفتگو قرار دهید.
