آشنایی با کاربردها و مزایای مصرف روغن آفتابگردان

روغن آفتابگردان روغنی غیر فرار است که از دانه آفتابگردان تشکیل شده و معمولا در غذا و به عنوان روغن سرخ کردنی استفاده می شود و در مواد آرایشی و بهداشتی نیز کاربرد دارد. این ماده به خاطر چربی های اشباع نشده زیادی که دارد در ردیف روغن های سالم از نظر سلامت قلب – عروق قرار می گیرد. اما استفاده بیش از حد آن نیز می تواند مضر باشد.

این روغن در درجه اول از اسید لینولئیک که یک چربی غیر اشباع است و نیز اسید اولئیک که یک چربی اشباع نشده است تشکیل شده است. این روغن طعمی خنثی دارد و سرشار از ویتامین E است. در ادامه مقاله در نشریه جهان شیمی فیزیک توضیحات بیشتری در این رابطه ارائه می گردد لطفا همراه ما باشید.

قیمت روغن آفتابگردان اصل

قیمت روغن آفتابگردان بر اساس نوع آن متفاوت است. قیمت روغن آفتابگردان طبیعی قطعا بالاتر است. از سال ۲۰۱۷ آنالیز ژنوم و تولید آفتابگردان های طبیعی برای افزایش تولید روغن در دست بررسی است تا انواع روغن های تجاری مورد نیاز تامین شود. میزان تولید جهانی روغن آفتابگردان در سال ۲۰۱۸  برابر ۱۸ میلیون تن بود اوکراین و روسیه، روی هم رفته ۵۳ درصد از تولید روغن آفتابگردان جهان در سال ۲۰۱۸ را داشتند.

ترکیب روغن آفتابگردان

این روغن عمدتا یک تری گلیسیرید است که دارای چربی های زیر می باشد:

• اسید پالمتیک ( اشباع): ۵%
• اسید استاریک (اشباع): ۶%
• اسید اولئیک (امگا-۹ غیراشباع تکی): ۳۰%
• اسید لینولئیک (امگا-۶ غیر اشباع چندتایی): ۵۹%

در حال حاضر چهار نوع روغن آفتابگردان به صورت صنعتی تولید می شود: لینولئیک بالا،  اولئیک بالا، اولئیک متوسط، استئاریک بالا در ترکیب با اولئیک بالا

روغن لینولئیک بالا دارای ۶۹% لینولئیک اسید و روغن اولئیک بالا دارای ۸۲% اولئیک اسید و اولئیک متوسط دارای ۶۵% اولئیک اسید و روغن استئاریک بالا در ترکیب با اولئیک بالا دارای ۱۸% استئاریک اسید و ۷۲% اولئیک اسید است.

اسید لینولئیک که با نام امگا-۶ شناخته می شود یک اسید چرب غیراشباع است که دو پیوند دوگانه در زنجیره کربن خود دارد. در عین حال اسید اولئیک یا امگا-۹ نیز یک اسید چرب اشباع نشده تکی با یک پیوند دوتایی است. این دو اسید باعث مایع شدن روغن در دمای اتاق می شود. هر دوی این ترکیبات منبع انرژی برای بدن هستند و به افزایش قدرت و بهبود بافت سلولی کمک می کنند. با این حال واکنش آنها در هنگام پخت و پز متفاوت است و ممکن است تاثیرات مختلفی بر سلامتی بگذارند.

طریقه مصرف روغن آفتابگردان

روغن افتابگردانی که استئاریک اسید بالایی داشته باشد حالت جامد دارد و در آشپزی استفاده می شود. این نوع روغن در آشپزی خانگی استفاده نمی شود اما در غذاهای آماده، بستنی، شکلات و سرخ کردنی های صنعتی کاربرد دارد.

در بررسی ژنوم آفتابگردان به منظور مشخص شدن متابولیسم گیاهی که روغن را تولید می کند ، فیتواسترول ها شناسایی شدند. همانطور که در آنالیز ترکیبات روغن آفتابگردان پلی فنول ها ، اسکوالین ها و ترپنوئیدها نیز وجود دارند.

طرز تهیه روغن آفتابگردان

روغن آفتابگردان را می توان با حلال های شیمیایی مثل هگزان یا فشردن ، مثلا فشردن مستقیم دانه های آفتابگردان استخراج کرد. برای استخراج دانه های آفتابگردانی که فشرده شده اند که آنها را پرس سرد یا پرس اکسپرس می نامند  از حلال شیمیایی استفاده نمی شود.

استخراج روغن با حلال، از بین بردن ناخالصی ها ، خنثی کردن و سفید کردن ، آن را برای پخت و پز مناسب تر می کند اما این کار طعم و مواد مغذی و رنگ روغن و  اسیدهای چرب آزاد، فسفولیپیدها، پلی فنول ها و فیتواسترول ها را از بین می برد.

همچنین برخی اسیدهای چرب اشباع نشده نیز به خاطر دمای بالا به چربی ترانس تبدیل می شوند.  روغن آفتابگردان تصفیه نشده از نظر گرمایی پایدار نیست بنابراین برای غذاهایی که خام مصرف می شوند یا در دمای پایین می پزند مناسب است اما روغن تصفیه نشده طعم و عطر و مواد مغذی بیشتری دارد.

فواید روغن آفتابگردان

تمام فوایدی که برای روغن آفتابگردان گفته می شود مربوط به روغن هایی است که بیش از ۸۰% اولئیک اسید دارند. تحقیقات نشان می دهد که رژیم های غذایی دارای اسید چرب غیراشباع مثل اولئیک اسید موجب کاهش سطح کلسترول خون و کاهش خطر بیماری های قلبی می شود.

مطالعه بر روی ۱۵ نفر نشان داد کسانی که به مدت ۱۰ هفته رژیم غذایی حاوی روغن آفتابگردان با اولئیک بالا مصرف کردند، میزان کلسترول بد LDL و تری گلیسیرید خون آنها به شکل قابل توجهی کم شده بود. مطالعات دیگر نشان داده که رژیم غذایی با روغن آفتابگردانی که اولئیک اسید بالایی دارد در طی ۸ هفته منجر به کاهش کلسترول بد خون LDL می شود. همین مشاهدات باعث شده که سازمان غذا و دارو (FDA) روغن آفتابگردان با اولئیک بالا و نیز محصولاتی که ترکیب چربی مشابهی دارند را تایید کند.

مزایای روغن آفتابگردان برای پوست

پوست را هیدراته می کند: روغن آفتابگردان نرم کننده است و باعث نرمی و صاف شدن پوست می شود. همچنین یک مرطوب کننده مناسب است چون به حفظ آب محتوای پوست کمک می کند.

غنی از آنتی اکسیدان است: روغن آفتابگردان غنی از ویتامین E است که یک آنتی اکسیدان است همچنین حاوی ویتامین A، ویتامین C، ویتامین K و ویتامین D است که به حذف رادیکال های آزادی که باعث پیری می شوند کمک می کند.

به پاک شدن منافذ پوستی کمک می کند: این روغن منافذ پوست را مسدود نمی کند. روغن آفتابگردان می تواند با پاکسازی سلول های مرده پوست و ایجاد ظاهری تازه ، منافذ پوست را از بین ببرد.

نشانه های پیری را کاهش می دهد: این روغن با داشتن آنتی اکسیدان و با حفظ رطوبت پوست، چین و چروک ها را کم کرده و همچنین از پوست در برابر آسیب ها حفاظت می کند.

تسکین دهنده است: این روغن می تواند پوست تحریک شده را تسکین دهد و برای انواع پوست مناسب است و رطوبت ملایمی ایجاد می کند و قرمزی پوست را موقتا برطرف می کند

از پوست محافظت می کند: این روغن جلوی تماس پوست با آلودگی ها و مواد سمی را می گیرد.

به یکنواختی رنگ و بافت پوست کمک می کند: روغن آفتابگردان به راحتی جذب می شود و سطح پوست را یکنواخت می کند.

یک ماده طبیعی است: گیاه آفتابگردان هزاران سال است که رشد می کند و روغن آن فاقد مواد شیمیایی و سموم است.

ملایم است: این روغن برای کسانی که پوست حساسی دارند ، خاصیت آرامبخشی یا تسکین دارد.

نحوه استفاده از روغن آفتابگردان برای پوست

بهترین روش استفاده از روغن آفتابگردان برای پوست این است که به دنبال محصولاتی باشید که این روغن را دارند. به این ترتیب از مزیت این روغن در کنار سایر ترکیبات پوستی مفید بهره مند می شوید.

شما می توانید از آن به عنوان مرطوب کننده یا پاک کننده استفاده کنید. به این ترتیب که چند قطره از آن را روی انگشتان خود بمالید و در سراسر صورت پخش کنید و سپس با پارچه پاک کنید. برای پاک کردن آرایش هم چند قطره از آن را روی پنبه بزنید و به صورت بکشید.

اگر می خواهید آن را به عنوان نرم کننده استفاده کنید ابتدا پوستان را با یک شوینده طبیعی بشویید، تونر و سرم بزنید و سپس چند قطره روغن آفتابگردان بردارید بین دستانتان بمالید و در صورت و گردن خود پخش کنید ولی به دور چشم ها نزنید. سپس کردم دور چشم بزنید و بعد از آن از ضد آفتاب استفاده کنید.

روغن آفتابگردان برای چه پوست هایی مفید است؟

روغن آفتابگردان برای پوست های خشک، حساس، ترکیبی و چرب مفید است. در مورد پوست خشک، روغن آفتابگردان موجب تامین رطوبت شده و آب را در پوست نگه می دارد. در مورد پوست های حساس، رطوبت ملایم، محافظت و احساس آرامش ایجاد می کند.

در پوست های ترکیبی به تامین رطوبت و چربی کمک می کند. در مورد پوست های چرب نیز مشکلی ایجاد نمی کند چون روغن آفتابگردان باعث بسته شدن منافذ پوست نمی شود. پوست خشک را آبرسانی کرده و چین و چروک ها را کاهش می دهد. بهتر است برای پوست از روغن ارگانیک استفاده کنید که مواد شیمیایی نداشته باشد. روغن های تجاری مناسب این کار نیستند.

مضرات روغن آفتابگردان

با اینکه برخی شواهد مزایای این روغن را برای سلامتی نشان می دهد اما نگرانی هایی هم در این خصوص وجود  دارد.

میزان بالای امگا-۶

روغن های آفتابگردان میزان اسید اولئیک بالایی ندارند بلکه بیشتر ، حاوی اسید لینولئیک بیشتری هستند که امگا-۶ نامیده می شود. حتی اگر امگا-۶ یک اسید چرب ضروری باشد که انسان باید از رژیم غذایی خودش دریافت کند، نگرانی هایی وجود دارد که مصرف زیاد آن منجر به التهاب در بدن و مسائل مربوط به سلامتی می شود. زیرا اسید لینولئیک به اسید آراشیدونیک تبدیل می شود که می تواند ترکیبات التهابی ایجاد کند.

مصرف زیاد اسید لینولئیک همراه با کاهش مصرف اسیدهای ضد التهاب امگا-۳ باعث عدم تعادل در رژیم غذایی می شود که تاثیرات منفی بر سلامتی دارد و می تواند باعث افزایش وزن و چاقی شود.

اکسیداسیون آلدهیدها

از دیگر جنبه های منفی این روغن  این است که در ۱۸۰ درجه سانتی گراد ترکیبات سمی از آنها منتشر می شود پس برای سرخ کردن های عمیق مناسب نیست. هرچند که این روغن به خاطر نقطه دود بالایی که دارد در آشپزی با حرارت بالا استفاده می شود. مطالعات نشان داده که این روغن در مقایسه با سایر روغن ها در هنگام سرخ کردن، بیشترین آلدهید را از خود آزاد می کند.

آلدهید ها ترکیباتی سمی اند که می توانند به DNA و سلول ها آسیب برسانند و بیماریهای قلبی و آلزایمر ایجاد کنند. هر قدر روغن، بیشتر در معرض گرما باشد آلدهید بیشتری تولید می کند. بنابراین برای روش های پخت و پز با دمای متوسط، مناسب تر است. از بین انواع مختلف روغن آفتابگردان، روغنی که اسید اولئیک بالاتری دارد بیشترین پایداری را در هنگام سرخ کردن و پخت و پز با حرارت زیاد دارد.

قبلا تصور می شد روغن آفتابگردانی که اسید اولئیک بالایی دارد برای سلامت قلب مفید است با این وجود نشان داده شده که روغن آفتابگردان در اثر حرارت دادن با گذر زمان در دمای بالاتر، ترکیبات سمی ایجاد می کند. برخی نیز امگا-۶ زیادی دارند و در صورت مصرف زیاد باعث التهاب می شوند.

روی هم رفته بهتر است از این روغن در مواردی که نیاز به حرارت بالایی ندارند استفاده شود. برای پخت و پز در دمای بالا، روغن آووکادو و زیتون به خاطر پایداری بالایی که دارند گزینه های مناسب تری هستند.

روش نگهداری روغن آفتابگردان

چون روغن آفتابگردان از اسید چرب اشباع نشده و اسیدهای چرب اشباع نشده با ثبات کم تشکیل شده اگر در معرض نور و گرما قرار بگیرد تخریب و اکسیده می شود. نگهداری این روغن در دمای پایین و جای خشک به حفظ مواد مغذی آن کمک می کند. بنابراین بهتر است در شیشه های تیره رنگ یا بطری های محافظ در مقابل اشعه ماورابنفش نگهداری شوند.