گالاکتوز چیست و در چه خوراکی هایی وجود دارد ؟

گالاکتوز یک قند ساده و به عبارت دیگر مونو ساکاریدی است که عناصر تشکیل دهنده و فرمول شیمیایی آن همانند گلوکز می باشد. در حقیقت گالاکتوز و گلوکز ایزومر یکدیگر اند و تنها تفاوت موجود در این ترکیبات در آرایش و نحوه قرار گیری اتم هایشان می باشد.

گالاکتوز قند موجود در فرآورده های لبنی و برخی از میوه ها بوده و همانند لاکتوز که خود یک دی ساکارید متشکل از گالاکتوز و گلوکز است، با عنوان قند شیر نیز شناخته می شود. این قند ساده به اندازه گلوکز شیرین بوده و این در حالی است که میزان شیرینی آن ۶۵ درصد ساکارز گزارش شده است.

در این مقاله قصد داریم تا به معرفی منابع خوراکی غنی از گالاکتوز و بررسی برخی دیگر از نکات جالب توجه در خصوص این قند بپردازیم؛ از اینکه با نشریه جهان شیمی فیزیک همراهی می کنید متشکریم.

تفاوت بین گالاکتوز و لاکتوز در چیست؟

گالاکتوز یک مونو ساکارید است که در صورت ترکیب شدن با مونوساکارید دیگری به نام گلوکز و در طی انجام یک واکنش تراکمی، یک دی ساکارید به نام لاکتوز را تشکیل می دهد. هیدرولیز و تجزیه لاکتوز منجر به تشکیل مجدد گالاکتوز و گلوکز می گردد که این فرآیند در بدن ما به واسطه حضور آنزیم هایی به نام لاکتاز و بتا گالاکتوزیداز صورت می گیرد.

آنزیم دوم توسط بخشی از دی ان ای باکتری اشریشیا کلی به نام اپران لک تولید می شود. دی ساکارید لاکتوز در درجه اول در شیر و محصولات فرآوری شده از آن یافت می شود و بنابراین می توان گفت حضور این باکتری در روده ما باعث تجزیه بهتر قند فرآورده های لبنی و به ویژه شیر می شود.

از آنجایی که لاکتوز برای آماده شدن جهت جذب توسط سلول های بدن ابتدا باید هیدرولیز گردد؛ بنابراین شاخص گلیسمی پایین تری نسبت به گالاکتوز داشته و قند خون را با سرعت کمتری بالا می برد.

فرآیند متابولیسم گالاکتوز در بدن

بیشتر گالاکتوز ورودی به بدن ما به گلوکز تبدیل شده و سپس به صورت مستقیم به مصرف سلول ها می رسد. مصرف هر گرم از این ماده، ۴.۱ کیلوکالری انرژی را به بدن ما وارد می کند که تقریباً برابر با انرژی فراهم شده از مصرف ساکارز یا همان شکر سفید می باشد.

این قند ساده می تواند در تشکیل مولکول هایی همچون لاکتوز، لیپید ها، گلیکولیپید ها، پروتئین ها و گلیکوپروتئین ها نیز دخالت داشته باشد.

گلوکز نسبت به گالاکتوز پایداری بالاتری داشته و نسبت به مولکول های غیر اختصاصی گلیکوکانژوگه حساسیت کمتری دارد و به همین دلیل نیز گالاکتوز ورودی به بدن تمایل دارد تا به سرعت به گلوکز تبدیل گردد. اصلی ترین مسیر متابولیسیمی برای این ترکیب للویر نام دارد که فرایندی دو مرحله ای می باشد.

در مرحله اول، ترکیب β-D-galactose توسط آنزیم موتاروتاز به α-D-galactose تبدیل می شود و در مرحله بعدی نیز این ترکیب شیمیایی تحت اثر سه آنزیم مختلف به گلوکز بدل می گردد.

منابع خوراکی غنی از گالاکتوز کدام اند؟

شیر و فرآورده های آن که حاوی مقدار زیادی لاکتوز هستند از جمله اصلی ترین منابع گالاکتوز به حساب می آیند؛ چرا که همانطور که پیش از این نیز اشاره شد، لاکتوز در نهایت به گالاکتوز تبدیل می شود. گرچه گالاکتوز به طور مستقل در شیر های فاقد لاکتوز و فرآورده هایی همچون ماست، انواع پنیر، خامه، بستنی نیز یافت می شود.

به غیر از موارد گفته شده، این قند ساده به صورت طبیعی در خوراکی هایی چون آووکادو، چغندر قند، گیلاس، عسل، کیوی، کرفس، فلفل قرمز، گیاه ارگانو، فلفل سیاه، آلو سیاه، اسفناج، بادام، هلو، شاه توت، انجیر، انبه و… موجود می باشد.

این روزها برخی از تولید کنندگان فعال در حوزه صنایع غذایی و داروسازی از گالاکتوز به عنوان یک شیرین کننده طبیعی و پر کننده نیز استفاده می کنند و از این جهت این ترکیب یک ماده افزودنی هم به حساب می آید.

تحقیقات اخیر نشان داده است که مصرف کافی خوراکی های حاوی گالاکتوز می تواند در درمان برخی از بیماری ها مؤثر باشد و بر عملکرد مغز نیز تأثیر مثبتی داشته باشد. به علاوه، این ترکیب به دلیل فعالیت ضد چسبندگی خود می تواند برای مهار عفونت ایجاد شده توسط عوامل بیماری زا روده نیز مؤثر واقع شود و در حقیقت خاصیت پریبیوتیک داشته باشد.

تفاوت گلوکز و فروکتوز و گالاکتوز

گلوکز، فروکتوز و ساکارز همگی دارای مقدار یکسانی انرژی در هر گرم هستند. هر یک از این قندها به طور طبیعی در غذاهای خاصی وجود دارد. اما تولیدکنندگان آنها را به بسیاری از غذاها و نوشیدنی های فرآوری شده نیز اضافه می کنند. تفاوت اصلی این قندها در ساختار آنها است که بر نحوه هضم و جذب بدن شما تأثیر می گذارد. این تمایز به این معنی است که آنها ممکن است اثرات متفاوتی بر سلامت شما داشته باشند.

ساکارز – یا شکر سفره – یک دی ساکارید است که از یک واحد گلوکز و یک واحد فروکتوز تشکیل شده است. تولید کنندگان آن را با فرآوری نیشکر و چغندر قند ایجاد می کنند. ساکارز به طور طبیعی در بسیاری از میوه ها و سبزیجات وجود دارد. تولیدکنندگان همچنین آن را به غذاها و نوشیدنی هایی مانند نوشابه، غلات صبحانه و بستنی اضافه می کنند.

گلوکز یک مونوساکارید در غلات، آجیل و سبزیجات است. همچنین در غذاهای نشاسته ای مانند سیب زمینی و برنج نیز وجود دارد. با این حال، گلوکز در دی ساکاریدها مانند ساکارز یا لاکتوز که قند موجود در شیر است نیز وجود دارد. بدن شما از گلوکز به عنوان منبع اصلی انرژی خود استفاده می کند. در برچسب های مواد غذایی، گلوکز گاهی اوقات به عنوان “دکستروز” ظاهر می شود. دکستروز ساختاری مشابه گلوکز دارد و کاربرد آن در صنایع غذایی رایج است. ممکن است آن را در لیست مواد تشکیل دهنده محصولات پخته شده، شربت ذرت و سایر غذاهای فرآوری شده مشاهده کنید.

فروکتوز نیز مانند گلوکز یک مونوساکارید است. به طور طبیعی در میوه ها، عسل و بسیاری از سبزیجات ریشه ای وجود دارد. بیشتر در سس ها، نوشیدنی های شیرین، فست فود و ماست طعم دار وجود دارد. کبد شما باید فروکتوز را به گلوکز تبدیل کند تا بدن بتواند از آن به عنوان سوخت استفاده کند.