اسید سیتریک خوراکی چیست؟

اسید سیتریک خوراکی به عنوان یکی از انواع اسیدهای خوراکی به عنوان طعم دهنده و نگهدارنده در غذاها و نوشیدنی ها، به ویژه نوشابه ها و آب نبات ها استفاده می شود.

پودر اسید سیتریک برای تقویت طعم و مزه محصولات پخته شده و آشپزی عالی است. اسید سیتریک یک ترکیب طبیعی است که در مرکبات، برخی میوه‌ ها و سبزیجات یافت می‌شود.

اسید سیتریک خوراکی معمولاً به عنوان یک افزودنی غذایی و اغلب به عنوان یک عامل امولسیون کننده و نگهدارنده در صنایع غذایی استفاده می شود. این ترکیب به بسیاری از غذاهای کنسرو شده و شیشه ای اضافه می شود تا از بوتولیسم جلوگیری کند. در این مقاله از نشریه جهان شیمی فیزیک به بررسی خواص اسید سیتریک خوراکی، کاربردهای آن در صنایع غذایی و برخی از مزایا و خطرات مرتبط با مصرف آن می پردازیم.

اسید سیتریک خوراکی چیست؟

اسید سیتریک یک اسید آلی ضعیف است که قرن ها است به عنوان یک نگهدارنده طبیعی، تقویت کننده طعم و اسیدی کننده در غذاها و نوشیدنی های مختلف استفاده می شود. امروزه به دلیل تطبیق پذیری و کارایی در صنایع غذایی کاربرد فراوانی دارد.

اسید سیتریک به عنوان یک تنظیم کننده اسیدیته، نه تنها می تواند طعم غذا را تغییر دهد، بلکه می تواند با کاهش pH و خاصیت آنتی اکسیدانی به محافظت از غذا کمک کند. مهمتر از آن، اسید سیتریک ایمنی بسیار بالایی دارد و در کاربردها محدود نیست و به طور گسترده در نوشیدنی ها، مرباها، آب نبات ها و سایر محصولات استفاده می شود. اسید سیتریک به عنوان یک کمک پردازش می تواند به طور گسترده ای در فرآیندهای پیش تصفیه مواد غذایی استفاده شود.

علاوه بر این، طعم اسیدی ملایم و با طراوت آن نه تنها می تواند جوانه های چشایی را به سرعت تحریک کند، بلکه طعم غذا را به میزان قابل توجهی بهبود می بخشد. همچنین به عنوان یک اسانس مصنوعی استفاده می شود.

خواص اسید سیتریک خوراکی

اسید سیتریک یک پودر کریستالی سفید رنگ است که در آب و الکل محلول است. طعم ترش و اسیدی دارد و اغلب برای افزودن طعم ترش یا تند به غذاها و نوشیدنی ها استفاده می شود.

از نظر شیمیایی، اسید سیتریک یک اسید تری کربوکسیلیک با فرمول مولکولی C6H8O7 است. ساختار آن شامل سه گروه کربوکسیلیک اسید (-COOH) است که به آن خاصیت اسیدی می دهد و حاوی یک گروه هیدروکسیل (-OH) است. اسیدیته اسید سیتریک با pH تقریباً ۳ در غلظت ۱٪ در حد متوسط است.

منابع اسید سیتریک

اسید سیتریک یک اسید آلی طبیعی است که در بسیاری از میوه ها، به ویژه مرکبات مانند لیمو، لیموترش، پرتقال، گریپ فروت، نارنگی و پوملو یافت می شود. سایر میوه هایی که حاوی اسید سیتریک هستند عبارتند از آناناس، توت فرنگی، تمشک، گیلاس و کرن بری. همچنین در برخی سبزیجات مانند گوجه فرنگی یافت می شود و می تواند به صورت مصنوعی نیز تولید شود.

مرکبات منبع طبیعی اصلی اسید سیتریک هستند. لیمو و لیموترش دارای بالاترین غلظت اسید سیتریک در میان مرکبات هستند، به طوری که لیمو از نظر وزنی حاوی ۸ درصد اسید سیتریک است. پرتقال و گریپ فروت نیز حاوی اسید سیتریک هستند، اما در غلظت های کمتر. به غیر از میوه ها، اسید سیتریک در برخی از غذاهای تخمیر شده مانند پنیر، شراب و آبجو نیز وجود دارد.

در حالی که اسید سیتریک به طور طبیعی وجود دارد، می توان آن را به صورت مصنوعی با استفاده از فرآیند تخمیر نیز تولید کرد. با این حال، اسید سیتریک مورد استفاده در محصولات غذایی و آرایشی به طور کلی از منابع طبیعی به دست می آید.

طرز تهیه اسید سیتریک

اسید سیتریک می تواند از طریق فرآیندهای طبیعی و صنعتی تولید شود. فرآیند طبیعی شامل استخراج اسید سیتریک از مرکبات مانند لیمو است. با این حال، این فرآیند به دلیل هزینه بالا و بازدهی کم اسید سیتریک از میوه ها به تولید در مقیاس کوچک محدود می شود.

فرآیند صنعتی تولید اسید سیتریک شامل فرآیند تخمیر با استفاده از میکروارگانیسم هایی مانند Aspergillus niger، نوعی قارچ است. این فرآیند با یک منبع قند مانند ساکارز یا نشاسته ذرت شروع می شود که سپس به گلوکز و فروکتوز تبدیل می شود. سپس گلوکز و فروکتوز توسط آسپرژیلوس نایجر برای تولید اسید سیتریک تخمیر می شوند.

فرآیند تخمیر می تواند در سیستم تخمیر حالت جامد یا غوطه ور انجام شود. در یک سیستم تخمیر حالت جامد، آسپرژیلوس نایجر روی یک بستر جامد مانند سبوس ذرت یا گندم رشد می‌کند. در یک سیستم تخمیر غوطه ور، آسپرژیلوس نایجر در یک محیط مایع حاوی منبع قند رشد می کند.

استفاده از سویه های آسپرژیلوس نایجر اصلاح شده ژنتیکی باعث افزایش راندمان تولید اسید سیتریک شده است. استفاده از ذرت به عنوان منبع قند نیز به دلیل فراوانی و هزینه کم آن رایج شده است.

علاوه بر آسپرژیلوس نایجر، میکروارگانیسم های دیگری مانند کپک سیاه نیز می توانند در تولید اسید سیتریک استفاده شوند. با این حال، استفاده از کپک سیاه به دلیل کارایی کمتر آن در مقایسه با آسپرژیلوس نایجر کمتر رایج است.

نحوه استفاده از اسید سیتریک

اسید سیتریک به دلیل طعم ترش و خاصیت نگهدارنده، یک ماده پرکاربرد در صنایع غذایی است. نوشابه ها یکی از رایج ترین منابع اسید سیتریک در صنایع غذایی هستند. به عنوان یک طعم دهنده و برای افزایش طعم شکر و سایر شیرین کننده ها استفاده می شود. لیمو و آبلیمو نیز معمولا به عنوان منبع طبیعی اسید سیتریک در نوشابه ها استفاده می شود.

علاوه بر نوشابه، اسید سیتریک در انواع دیگر محصولات غذایی استفاده می شود. این ترکیب اغلب به غذاهای فرآوری شده، غذاهای منجمد و آب نبات ها به عنوان نگهدارنده اضافه می شود تا عمر مفید آنها افزایش یابد. اسید سیتریک همچنین در تولید پنیر، نان و خمیر ترش برای تنظیم اسیدیته و ایجاد طعمی تند و تیز استفاده می شود.

اسید سیتریک همچنین در تولید مکمل های غذایی و به عنوان یک نگهدارنده طبیعی در ادویه جات استفاده می شود. در صنعت شراب برای تنظیم سطح pH و افزایش طعم شراب استفاده می شود.

به طور کلی، اسید سیتریک یک ماده همه کاره در صنایع غذایی است که برای افزایش طعم و مزه انواع محصولات استفاده می شود و در عین حال خواص نگهدارنده نیز ارائه می دهد.

کاربرد اسید سیتریک خوراکی در صنایع غذایی

اسید سیتریک در غذا به عنوان یک ماده چند منظوره عمل می کند و به طعم، حفظ و تنظیم pH کمک می کند. مقدار فراوان آن در مرکبات آن را به یک افزودنی در دسترس و همه کاره تبدیل کرده است.

تقویت کننده طعم

اسید سیتریک اغلب در صنایع غذایی به عنوان تقویت کننده طعم استفاده می شود. معمولاً به نوشابه ها، آب میوه ها و سایر نوشیدنی ها اضافه می شود تا طعم کمی ترش به آنها بدهد. همچنین در آب نبات ها، محصولات پخته شده و شیرینی ها برای ایجاد طعمی شدید و کمک به تعادل شیرینی استفاده می شود.

اسیدی کننده

اسید سیتریک یک اسید ساز موثر است، به این معنی که می تواند pH غذاها و نوشیدنی ها را کاهش دهد. این ترکیب به جلوگیری از رشد میکروارگانیسم های مضر کمک می کند و می تواند ماندگاری محصولات را افزایش دهد. معمولاً در کنسرو میوه ها و سبزیجات، مرباها و ژله ها و سایر غذاهای کنسرو شده استفاده می شود.

امولسیفایر

اسید سیتریک دارای خواص امولسیون کنندگی است که آن را برای تولید غذاهای فرآوری شده مفید می کند. اغلب به پنیرهای فرآوری شده، میوه ها و سبزیجات کنسرو شده و سایر محصولات اضافه می شود تا به تثبیت بافت و جلوگیری از جدا شدن مواد تشکیل دهنده کمک کند.

پاک کننده

اسید سیتریک به عنوان یک ماده پاک کننده در صنایع غذایی نیز استفاده می شود. می توان از آن برای حذف رسوبات معدنی از تجهیزات و سطوح و همچنین تمیز کردن و ضدعفونی ماشین آلات فرآوری مواد غذایی استفاده کرد.

فواید اسید سیتریک خوراکی

اسید سیتریک یک نگهدارنده طبیعی است که می تواند به افزایش ماندگاری غذاها و نوشیدنی ها کمک کند. با کاهش pH، محیطی ایجاد می کند که از رشد باکتری ها و سایر میکروارگانیسم ها جلوگیری می کند.

اسید سیتریک همچنین یک آنتی اکسیدان است، به این معنی که می تواند به محافظت در برابر آسیب اکسیداتیو ناشی از رادیکال های آزاد کمک کند. این خاصیت می تواند برای سلامت عمومی مفید باشد و ممکن است به کاهش خطر برخی بیماری ها کمک کند.

تحقیقات نشان داده است که اسید سیتریک به کاهش خطر ابتلا به سنگ کلیه کمک می کند. همچنین می تواند به افزایش حجم ادرار و افزایش دفع کلسیم کمک کند و احتمال تشکیل سنگ را کاهش دهد.

انواع اسید سیتریک

اسید سیتریک در ۳ نوع آبدار (مونوهیدرات)، خشک (بدون آب) و مایع در بازار موجود است. انواع مختلف این اسیدها را می توان برای کاربردهای گوناگون در صنایع خریداری کرد و مورد استفاده قرار داد.

مقدار مجاز مصرف اسید سیتریک

مقدار مجاز مصرف اسید سیتریک به صورت روزانه ۵۰۰ میلی گرم عنوان شده است. این اسید آلی در صورت مصرف متعادل بی خطر است و در اکثر خوراکی ها و نوشیدنی های صنعتی که ما مصرف می کنیم، وجود دارد.

اسید سیتریک را از کجا تهیه کنیم

اسید سیتریک یک ماده شیمیایی پرکاربرد و در دسترس است. شما می توانید به سادگی آن را از شرکت های فروش مواد شیمیایی خریداری نمایید.

قیمت هر کیلو اسید سیتریک

قیمت هر کیلو اسید سیتریک بر اساس نوسانات بازار ارز ثابت نیست و برای آگاهی از آن باید به صورت روزانه از شرکت های فروش مواد شیمیایی استعلام نمایید. قیمت این ماده شیمیایی به کیفیت، برند و نوع بسته بندی بستگی دارد.

خرید اسید سیتریک خوراکی

خرید اسید سیتریک خوراکی در حال حاضر به صورت حضوری و اینترنتی از شرکت های مواد شیمیایی امکان پذیر است. این اسید را می توانید در گریدهای مختلف برای مقاصد خود خریداری نمایید.

قیمت اسید سیتریک خوراکی

قیمت اسید سیتریک خوراکی به وزن بسته بندی، خلوص، کیفیت و همچنین برند تولید کننده آن بستگی دارد. برای آگاهی از قیمت این ماده شیمیایی ساده ترین راه مراجعه به فروشگاه های مواد شیمیایی آنلاین است.

نام دیگر اسید سیتریک چیست

اسید سیتریک با نام جوهر لیمو نیز شناخته می شود. این ترکیب به وفور در مرکبات وجود دارد و در ابتدا از لیمو استخراج شد به همین دلیل به آن جوهر لیمو می گویند. اسید سیتریک یک نگهدارنده عالی در صنایع غذایی است و در پخت و پز خانگی نیز مورد استفاده قرار می گیرد.

کاربرد اسید سیتریک خوراکی در صنایع غذایی

مضرات اسید سیتریک خوراکی چیست؟

فرسایش دندان: اسید سیتریک در صورت مصرف زیاد یا طولانی مدت مینای دندان را فرسایش می دهد بنابراین می تواند منجر به پوسیدگی و حساسیت دندان شود.

مشکلات گوارشی: مصرف مقادیر زیاد اسید سیتریک می تواند باعث مشکلات گوارشی مانند گرفتگی معده، حالت تهوع و اسهال شود.

هنگام مصرف اسید سیتریک چه نکاتی را باید در نظر بگیرید؟

اگرچه اسید سیتریک به طور کلی برای مصرف بی خطر شناخته می شود، برخی از افراد ممکن است واکنش های آلرژیک یا حساسیت به آن را تجربه کنند. توجه به این نکته مهم است که آلرژی به اسید سیتریک نسبتاً نادر است و بیشتر واکنش های نامطلوب به جای خود اسید سیتریک با سایر اجزای موجود در غذا مرتبط است. اگر مشکوک به آلرژی یا عدم تحمل هستید، توصیه می شود برای تشخیص دقیق با یک متخصص مشورت کنید.

در حالی که اسید سیتریک برای اکثر افراد بی خطر در نظر گرفته می شود، مصرف بیش از حد ممکن است پیامدهایی داشته باشد. مصرف زیاد اسید سیتریک می تواند به طور بالقوه مینای دندان را در طول زمان به دلیل ماهیت اسیدی آن فرسایش دهد. علاوه بر این، افراد مبتلا به بیماری‌ های خاص مانند بیماری ریفلاکس معده به مری (GERD) یا مشکلات کلیوی ممکن است نیاز به تعدیل مصرف اسید سیتریک خود داشته باشند.

واکنش های آلرژیک احتمالی اسید سیتریک در غذا چیست؟

واکنش‌های آلرژیک احتمالی به اسید موجود در غذا نادر است، اما ممکن است در برخی افراد رخ دهد. این واکنش های آلرژیک می تواند از خفیف تا شدید متغیر و شامل علائمی مانند بثورات پوستی یا کهیر، خارش یا تورم گلو، تورم صورت، لب ها و زبان، تهوع، استفراغ، اسهال و موارد دیگر باشد.

افرادی که سابقه واکنش های آلرژیک به اسید سیتریک یا مرکبات یا انواع دیگر آلرژی های غذایی دارند، باید از مصرف غذاها یا محصولات حاوی اسید سیتریک خودداری کنند. آنها باید با پزشک یا متخصص آلرژی برای راهنمایی در مورد نحوه مدیریت شرایط خود صحبت کنند.

سخن پایانی

به طور خلاصه، اسید سیتریک یک ماده همه کاره و پرکاربرد در صنایع غذایی است. خواص اسیدی آن باعث می شود که به عنوان یک تقویت کننده طعم، اسیدی کننده، امولسیفایر و عامل پاک کننده مفید باشد. در حالی که برخی از خطرات بالقوه مرتبط با مصرف آن وجود دارد، زمانی که اسید سیتریک در حد اعتدال استفاده شود، می تواند فواید سلامتی متعددی داشته باشد و به افزایش عمر مفید غذاها و نوشیدنی ها کمک کند.