تری گلیسیرید چیست؟ – علایم و دلایل بالا رفتن آن در خون

خواندن این مطلب 12 دقیقه زمان میبرد

تری گلیسیرید یا تری آسیل گلیسرول با علامت اختصاری TG، یکی از چربی های موجود در خون انسان ها است. این چربی از ترکیب الکل گلیسیرید با سه اسید چرب ایجاد می شود. یکی از منابع آن، مواد غذایی است که با مصرف غذای روزانه و ورود مازاد آن به خون دریافت می شود و منبع دیگر نیز خود بدن ماست که با تبدیل کربوهیدرات های مازاد به تری گلیسیرید، نقش مهمی در انباشت آن ها در بافت های چربی دارد. سوخت و ساز سلول ها و تولید انرژی از جمله اصلی ترین کاربردهای تری گلیسیرید است. میزان این چربی در خون به وسیله آزمایش خون مشخص می شود. افرادی که با افزایش وزن و افزایش دور کمر مواجهند در معرض ابتلا به تری گلیسیرید بالا هستند. در این مقاله نشریه جهان شیمی فیزیک به معرفی تری گلیسیرید می پردازیم.

فهرست مطالب

چربی های خون چیست؟

مولکول های چربی موجود در خون را چربی خون می گویند که شامل دو گروه کلسترول و تری آسیل گلیسرول هستند. نیاز بدن انسان به چربی برای تامین انرژی انکارناپذیر است. آن ها می توانند باعث جذب ویتامین ها و مواد معدنی شوند. اما مصرف زیاد آن ها ریسک ابتلا به بیماری ها را افزایش می دهد.

تری گلیسیرید و کلسترول هر دو از چربی های موجود در خون و مورد نیاز بدن هستند ولی تفاوت هایی در عملکردشان وجود دارد. تری آسیل گلیسرول در تولید انرژی و ذخیره کالری های استفاده نشده، نقش دارد و کلسترول می تواند با ساختن سلول، هورمون ها، ویتامین D و صفرا منجر به تجزیه غذا شود.

آزمایش تری گلیسیرید

افزایش تری آسیل گلیسرول در بدن علائمی به همراه ندارد، از این رو تنها با آزمایش خون می توان میزان آن را مشخص کرد. اندازه گیری میزان این چربی در خون را آزمایش تری گلیسیرید خون می گویند. این ترکیب در بدن براساس میلی گرم در دسی لیتر اندازه گیری می شود. میزان تری آسیل گلیسرول به طور طبیعی در بدن کمتر از ۱۵۰ میلی گرم در دسی لیتر است. انجمن قلب آمریکا توصیه می کند این رقم کم تر از ۱۰۰ میلی گرم در دسی لیتر باشد. اندازه ی ۱۵۱ تا ۱۹۹ میلی گرم در دسی لیتر نیز لب مرز تلقی می شود. بین ۲۰۰ تا ۴۹۹ میلی گرم در دسی لیتر نیز زیاد بوده و میزان بیش از ۵۰۰ میلی گرم در دسی لیتر بسیار زیاد است.

نکته قابل توجه اینکه اگر میزان این نوع چربی در خون به ۱۰۰۰ میلی گرم در دسی لیتر در حالت ناشتا برسد می تواند نشانی از التهاب لوزالمعده یا پانکراتیت باشد که موردی اضطراری است.

دلیل و زمان آزمایش تری گلیسیرید

این آزمایش جهت آگاهی از وضعیت عمومی بدن، غربالگری و جلوگیری از بیماری های قلبی انجام می گیرد. همچنین این آزمایش می تواند راهی برای تشخیص التهاب لوزالمعده و تصلب شرایین باشد. البته در مواردی همچون بیماری های تیروئید، بیماری های صفراوی و کبدی، ممکن است پزشک برای تشخیص بهتر درخواست آزمایش تری گلیسیرید داشته باشد. هرچه سن بالاتر باشد فاصله ی زمانی بین آزمایش ها کوتاه تر خواهد شد. به طوری که در بزرگسالان بین ۴ تا ۶ سال یک بار صورت می گیرد. همچنین مردان بالای ۴۵ سال و زنان ۵۰ ساله و بالاتر به دلیل ریسک بالای بیماری های قلبی باید به صورت سالانه آزمایش دهند.

در مواردی چون مصرف دخانیات، فشار خون بالا، سابقه ارثی ابتلا به بیماری های قلبی، دیابت، اختلالات کلیوی، التهاب لوزالمعده و اضافه وزن بالا، ممکن است پزشک در فاصله های زمانی کوتاهی آزمایش تری گلیسیرید را تجویز کند.

نکته قابل توجه این است که طبق دستورالعمل های جهانی کودکان بین سنین ۹ الی ۱۱ سال و نوجوانان ۱۷ تا ۲۱ سال جهت کنترل بیماری های قلبی، تحت آزمایش قرار می گیرند. البته در مورد نوجوانانی با زمینه های این بیماری و همچنین چاقی مفرط، آزمایشات بیشتری باید انجام گیرد.

آمادگی لازم برای آزمایش تری گلیسیرید

قبل از انجام آزمایش تری گلیسیرید نکاتی وجود دارند که باید به آن ها توجه داشت. در زیر به این نکات اشاره شده است.

اول اینکه به مدت ۹ الی ۱۴ ساعت قبل از آزمایش تری گلیسیرید باید ناشتا باشید (نوشیدن آب بلامانع است). از مصرف برخی داروها قبل از انجام آزمایش و به دستور پزشک خودداری کنید. مصرف الکل را ۲۴ ساعت قبل از انجام آزمایش قطع کنید. به هنگام انجام تست، اگر به مدت ۲۰ دقیقه به پشت خوابیده باشید، نتیجه تست عدد کم تری را نشان خواهد داد.

داروها و عوامل تاثیرگذار بر نتیجه آزمایش تری گلیسیرید

عوامل، شرایط و برخی داروها می توانند در نتیجه آزمایش تری گلیسیرید تاثیر بگذارند که باید به پزشک و مسئول آزمایشگاه اطلاع داده شود. از جمله ی این عوامل شامل موارد زیر است.

مصرف نوشیدنی های الکلی ۲۴ ساعت قبل از انجام آزمایش، مصرف داروهایی مانند استاتین ها، اسید اسکوربیک یا ویتامین C، آسپاراژیناز (برای درمان لوسمی)، بتا بلاکرها (داروهای فشار خون و آریتمی قلبی)، کلستیرامین، کلوفیبرات، کلستیپول، استروژن، فنوفیبرات، روغن ماهی، جم فیبروزیل، اسید نیکوتینیک، رتینوئید (داروی ضد سرطان پوست)، مهار کننده ی پروتئاز (داروهای ویروسی)، قرص های ضد بارداری خوراکی، بعضی از داروهای ضد روان پریشی، بارداری، دیابت و فشار خون از جمله ی آن هاست.

دلایل بالا رفتن تری گلیسیرید

شرایط ارثی

تری گلیسیرید نیز مانند کلسترول می تواند موروثی باشد. داگلاس جاکوبی متخصص قلب و عروق در پن مدیسین در فیلادلفیا معتقد است جهش اتفاق افتاده در یک یا چند ژن، می تواند مسیرهای خاصی را تحت تاثیر قرار دهد که منجر به افزایش تری گلیسیرید شود.

افزایش تری گلیسیرید در یکی از افراد خانواده شما، ریسک ابتلای شما را نیز بالا می برد. سبک زندگی سالم و رژیم غذایی مناسب همراه با مشورت متخصص تغذیه از اقداماتی است که برای بیماران هیپرتری گلیسریدمی خانوادگی توصیه می شود.

داروها

برخی داروهای ضد ویروسی، مسدود کننده های بتا، رتینوئیدها و داروهای ضد روان پریشی ممکن است میزان تری گلیسیرید را تا ۲۰۰ درصد افزایش دهند. در این صورت پزشک می تواند داروها را تغییر داده یا سطح لیپید بیمار را کنترل کند.

رژیم غذایی نامناسب

مصرف غذاهای پرچرب، سرشار از قند و کربوهیدرات ها از عوامل افزایش تری گلیسیرید است. طی تحقیقاتی که در سال ۲۰۱۹ انجام گرفته، نشان می دهد مصرف روزانه بیش از چهار وعده غذای فوق فرآوری شده منجر به افزایش ۶۲ درصدی مرگ و میر می شود. رژیم غذایی گیاهی و کم چرب راهکاری برای این مشکل است.

مصرف الکل

استفاده از نوشیدنی های الکلی موجب افزایش کربوهیدرات، کالری و قند و در نتیجه افزایش تری گلیسرید در بدن می شود. برای حل این مشکل عدم مصرف الکل توصیه می گردد.

دیابت نوع دو یا سطح گلوکز خوب کنترل نشده

عدم کنترل قند خون و افزایش آن می تواند میزان تری گلیسیرید خون را بالا ببرد. برای کاهش تری گلیسیرید باید قند خون را کاهش داد.

نارسایی کلیه

افراد مبتلا به دیابت در خطر ابتلا به نارسایی کلیه هستند. نارسایی کلیه نیز می تواند به دلیل ناتوانی در دفع تری گلیسیرید و افزایش تولید آن، سطح آن را افزایش دهد.

کم تحرکی، ورزش نکردن

ورزش یکی از عوامل موثر در کاهش چربی های بدن است. عدم تحرک و کم تحرکی میزان تری گلیسیرید و کلسترول را افزایش داده و مشکلات قابل توجهی برای بدن ایجاد می کند.

کم کاری تیروئید

تیروئید غیرفعال یا کم کاری تیروئید در اغلب بیماران دیابتی شایع است. افزایش تری گلیسیرید و کلسترول ممکن است ناشی از تولید ناکافی هورمون تیروئید باشد. بنابراین اطلاع از بیماری و درمان آن موجب رفع مشکل افزایش تری گلیسیرید می شود.

استرس

انجمن قلب آمریکا معتقد است هنوز این قضیه که استرس عامل بیماری های قلبیست به اثبات نرسیده است ولی نقش آن در ایجاد زندگی ناسالمی چون نوشیدن الکل، مصرف کربوهیدرات و قند انکارناپذیر است. این امر موجب افزایش سطح تری گلیسیرید می شود.

خواب

خواب حداقل ۷ ساعت در شب برای بدن لازم است، چنانچه کمبود آن موجب بالا رفتن فشار خون، چاقی و دیابت نوع دو شود، ممکن است بدن با افزایش سطح تری گلیسیرید مواجه شود.

علائم تری گلیسیرید بالا

افزایش تری گلیسیرید در افراد اغلب بدون هیچ علائمی اتفاق می افتد. در موارد ژنتیکی ممکن است چاقی و تجمع چربی زیرپوستی به خصوص در کودکان رخ دهد. علائمی چون دردهای شدید و ناگهانی شکمی، تهوع، استفراغ، جنون، چربی پلک، ضربان قلب و تنفس سریع می تواند در صورت افزایش بسیار زیاد تری گلیسیرید اتفاق افتد. تورم و تشدید درد کبد و طحال هشداری بزرگ برای تری گلیسیرید خیلی بالا است. البته برخی از این علائم با علائم سایر بیماری ها مشترک است.

عوارض افزایش تری گلیسیرید

تورم لوزالمعده

یکی از اعضای داخلی و مهم بدن لوزالمعده است که در زیر و اندکی پشت معده قرار گرفته است. این اندام با ترشح آنزیم های قوی به فرایند گوارش انواع غذاها در روده کمک می کند. تورم لوزالمعده در شرایط تری گلیسیرید بالا با علائمی چون درد شدید شکم، استفراغ و تب همراه است. نفوذ این آنزیم ها به بیرون از لوزالمعده حتی می تواند برای زندگی انسان خطرآفرین باشد.

سندرم متابولیک

به مجموعه ای از عوارض خطرناکی مانند فشار خون بالا، دیابت، تری گلیسیرید بالا، کلسترول خوب یا HDL پایین و چربی های اضافی اطراف شکم که در یک فرد وجود دارد، سندرم متابولیک می گویند. داشتن ۳ مورد از این ۵ عوامل خطرناک، نشان دهنده ی ابتلای فرد به سندرم متابولیک است. این شرایط خطر ابتلا به بیماری های قلبی را افزایش می دهد.

بیماری های قلبی

بالا بودن مقدار تری گلیسیرید و وضعیت سندرم متابولیک، بیماری های قلبی را تا دو برابر افزایش می دهد. رسوب چربی ها در دیواره داخلی رگ ها باعث تنگ شدن آن ها می شود. در این حال خون رسانی به قلب به راحتی انجام نمی گیرد و درد قلب و سکته قلبی را به همراه خواهد داشت.

آسیب به مغز

سخت شدن دیواره رگ ها در نتیجه ی افزایش تری گلیسیرید موجب برخورد خون به این دیواره و لخته شدن خون شود. خون لخته شده ممکن است به مویرگ های مغز برسد و آن ها را مسدود کند که پیامد آن سکته ی مغزی و آسیب مغزی است. طی بررسی های انجام گرفته این مورد در خانم های مسن اصلی ترین عامل سکته ی مغزی است.

آسیب به کبد و پاها

بزرگترین غده ی بدن کبد است. در صورت داشتن مقادیر زیادی تری گلیسیرید بیماری هایی نظیر زخم دائمی کبد، سرطان و نارسایی کبد ایجاد می شوند.

افزایش چربی های بدن خطر ایجاد رسوب در شریان هایی است که وظیفه ی خون رسانی به پاها را برعهده دارند و به آن بیماری شریان محیطی یا PAD می گویند. بیماری شریان محیطی علائمی مانند بی حسی و درد پاها به خصوص به هنگام راه رفتن دارد و در مواردی حتی عفونت پا را به دنبال خواهد داشت.

دیابت نوع ۲

افزایش مقدار تری گلیسیرید، افراد را در خطر ابتلا به مقاومت به انسولین قرار می دهد. بدین معنی که انسولین که مسوولیت کنترل قند خون را برعهده دارد قادر به انجام وظایف خود نبوده و گلوکز در خون افزایش یافته و دیابت نوع ۲ ایجاد می شود. این نوع دیابت، خود باعث بروز بیماری های قلبی می شود.

تری گلیسیرید پایین نشانه چیست؟

وجود برخی بیماری ها می تواند باعث کاهش تری گلیسیرید شود و در نتیجه ی آزمایش تاثیرگذار باشد. در زیر به این مشکلات و بیماری ها می پردازیم.

هیپرتیروئیدیسم یا پرکاری تیروئید

این بیماری از شایع ترین بیماری های غدد است که باعث تولید بیش از اندازه هورمون توسط غده تیروئید می شود. در این شرایط علائمی همچون اشتهای بسیار، کاهش وزن شدید، تغییرات قاعدگی، تعریق غیرطبیعی، خستگی بیش از حد، اختلالات خواب و تپش قلب برای بیمار ایجاد می شود.

تغذیه نامناسب

تغذیه اشتباه می تواند باعث کاهش مواد مغذی بدن و در نتیجه تخلیه چربی شود. سرطان، افسردگی، شوک روحی روانی، عدم توانایی در غذا خوردن و از دست دادن حافظه می توانند منجر به سوتغذیه شوند.

مصرف داروهای خاص

مصرف داروهایی مانند استاتین ها، نیکوتینیک اسید، آسپاراژیناز، فنوفیبرات، جم فیبروزیل و کلوفیبرات باعث تخلیه چربی بدن شده و در نتیجه کاهش میزان تری گلیسیرید را به دنبال خواهند داشت.

رژیم غذایی کم چرب

همان طوری که می دانید چربی ها عملکرد بدن را تحت تاثیر قرار می دهند و وجود مقدار کافی از آن ها در بدن لازم است. رژیم غذایی کم چرب به کاهش تری گلیسیرید می انجامد.

راه های کنترل میزان تری گلیسیرید خون

داشتن وزن متناسب

بدن ما کالری مازاد دریافتی را به تری گلیسیرید تبدیل می کند و به انباشت آن در بافت های چربی می پردازد. داشتن وزن متناسب یکی از بهترین روش ها برای کاهش این نوع چربی هاست. طبق بررسی های صورت گرفته کاهش ۵ تا ۱۰ درصدی وزن کمک شایانی به کاهش ۴۰ میلی گرم در دسی لیتر میزان تری گلیسیرید می کند.

نه به شکر

وجود شکر در شیرینی های صنعتی، نوشابه، آب نبات، بستنی، ماست های طعم دار و … موجب افزایش سطح تری گلیسیرید می شود. آب میوه های صنعتی، شکلات ها، نوشیدنی های غیر الکلی، قند افزوده شده به مواد غذایی با برچسب های قند ذرت، شکر قهوه ای، کنسانتره آب میوه، قند مالت، ملاس، شربت نیشکر و کلماتی با پسوند اوز مانند فروکتوز، گلوکز، لاکتوز، مالتوز، دکستروز و ساکارز دارای شکر پنهان هستند.

به همین علت از مصرف بیش از ۶ الی ۹ قاشق چای خوری شکر در روز باید خودداری کرد.

ورزش

نقش ورزش در کاهش تری گلیسیرید انکارناپذیر است. پیاده روی روزانه به مدت ۳۰ دقیقه، دوچرخه سواری و یا شنا از بهترین روش های کاهش تری گلیسیرید هستند.

تمرکز بر روی فیبرها

میوه ها، سبزیجات سبز رنگ و غلات کامل از محصولات فیبری هستند که با مصرف آن ها می توان به جنگ تری گلیسیرید رفت.

خوردن چربی مناسب

مصرف کم چربی برای بدن مفید است. مواد غذایی با چربی های اشباع نشده همانند آووکادو، گردو، روغن کانولا و مرغ بدون پوست مناسب بوده ولی توصیه شده است از خوردن غذاهای حاوی چربی های ترانس نظیر سیب زمینی سرخ کرده، چیپس، کیک و شیرینی کراکر خودداری شود. وجود چربی های اشباع شده گوشت قرمز، بستنی و پنیر می تواند سطح تری گلیسیرید را بالا ببرد، بنابراین بهتر این است کمتر مصرف شود.

ماهی چرب

ماهی قزل آلا، شاه ماهی، ساردین، ماهی خال مخالی، قزل آلای دریاچه و ماهی تن آلباکوراز جمله ماهی هایی هستند که حاوی اسیدهای چرب امگا ۳ بوده و مصرف حداقل دو بار از آن ها در هفته توصیه می شود. این اسیدهای چرب ریسک ابتلا به بیماری های قلبی را تا ۳۶ درصد می کاهند.

داشتن چکاپ

همواره با یک آزمایش خون می توان به میزان تری گلیسیرید خون دست یافت. بیماری های کلیوی، کم کاری غده تیروئید، دیابت و چاقی از جمله گزینه هایی است که به تری گلیسیرید ارتباط دارد.

روغن زیتون

روغن زیتون، دارای چربی های تک اشباع نشده است. این چربی ها باعث کاهش سطح تری گلیسیرید می شود. این روغن به عنوان جایگزینی مناسب برای سایر چربی هاست که می تواند به تمیز شدن عروق و کاهش چربی های اضافی کمک کند.

آب غوره

طی آزمایشاتی که بر روی افراد ۲۰ تا ۳۰ ساله سالم، ۳۰ تا ۶۰ ساله دارای چربی خون و افراد ۳۰ تا ۶۰ ساله مبتلا به چربی خون و فشار انجام گرفته و مصرف ۲۰۰ میلی لیتر آب غوره دو بار طی یک روز و به مدت یک ماه، نشان می دهد که میزان کلسترول خوب افراد سالم نسبت به کلسترول بد افزایش یافته و افراد بیمار به میزان قابل توجهی با کاهش تری گلیسیرید و کلسترول مواجه شده اند.

پرهیز از مصرف الکل

الکل دارای مقادیر زیادی شکر و کالری است که با دریافت این کالری استفاده نشده و تبدیل آن به تری گلیسیرید، تاثیر مستقیمی بر این چربی دارد. در صورت ابتلا به تری گلیسیرید بالا توصیه می شود الکل مصرف نشود.

داروهای تاثیرگذار بر کاهش تری گلیسیرید

تغییر سبک زندگی و در پیش گرفتن رژیم غذایی مناسب می تواند سطح تری گلیسیرید را کاهش دهد. در صورتی که این شرایط کارساز نباشد پزشک با تجویز دارو در کنترل آن به شما کمک خواهد کرد. در زیر به مختصر به این داروها اشاره خواهیم داشت.

استاتین ها

استاتین ها داروهایی هستند که به کنترل کلسترول خون و قند کمک می کنند. روزواستاتین و آتورواستاتین از خانواده این داروها هستند.

فیبرات ها

فنوفیبرات و جم فیبروزیل از داورهای فیبراتی کاهنده این چربی در خون هستند. بیماران کلیوی و کبدی شدید از مصرف این داروها منع شده اند.

روغن ماهی

مصرف این دارو که به داروی اسید چرب امگا ۳ معروف است باید با دستور پزشک صورت گیرد. این دارو نیز از جمله داروهای کاهش دهنده چربی مورد بحث است.

نیاسین

نیاسین یا اسید نیکوتینیک نیز برای کاهش چربی های خون موثر است. این دارو به دلیل احتمال تداخل با داروهای دیگر بهتر است که با نظر پزشک مصرف شود.

طب سنتی و تری گلیسیرید

سیر

یکی از شگفت انگیزترین روش های درمانی کاهش تری گلیسیرید سیر است. سیر می تواند به کاهش فشار خون و سلامتی قلب کمک کند. البته باید در نظر داشت که تاثیر سیر خام از سیر پخته بیشتر است.

برای این کار بهتر است مصرف دو یا سه حبه سیر با شکم خالی و به صورت روزانه برای چند ماه تکرار شود. استفاده از سیر در سالاد و خوردن مکمل های سیر با مشورت پزشک نیز توصیه می شود.

سرکه سیب

استفاده از سرکه سیب نیز به این شکل است که اول یک قاشق چای خوری سرکه سیب فیلتر نشده را در یک لیوان آب حل کرده سپس کمی عسل به آن افزوده و مصرف کنید. این مخلوط را روزی دو بار و برای چند ماه میل نمایید. نکته حائز اهمیت اینکه برخی افراد پس از مصرف سرکه سیب از مشکلاتی همچون فرسایش دندان، رقیق شدن خون، کاهش پتاسیم بدن و حساسیت گلو شکایت می کنند.

پودر تخم گشنیز

طی بررسی های انجام گرفته در سال ۲۰۰۸ جانورانی که از تخم گشنیز تغذیه کرده اند میزان تری گلیسیرید آن ها کاهش یافته است. مصرف این ماده به این صورت است که ابتدا یک یا دو قاشق چای خوری پودر گشنیز را در فنجان آبی ریخته و آن را می جوشانید. این محلول را یک یا دو وعده در روز میل نمایید.