داروهای شل کننده عضلات کدامند؟ کاربرد، عوارض و تداخل دارویی
همه ما قطعا یک بار در طول زندگی دچار اسپاسم عضلانی یا گرفتگی عضلات شده ایم. در چنین شرایطی از گوشه و کنار می شنویم که داروهای شل کننده عضلات مصرف کن! اما آیا مصرف این داروها به همین راحتی است؟ آیا می توان بدون مشکل از آن ها استفاده کرد؟ امروز در نشریه الکترونیکی جهان شیمی فیزیک قصد داریم تا شما را با داروهای شل کننده عضلات آشنا کنیم. پس تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.
داروهای شل کننده عضلات چیست
داروهای شل کننده عضلات، داروهایی هستند که برای درمان اسپاسم عضلانی و گرفتگی عضلات مورد استفاده قرار می گیرند. این داروها را همچنین برای اسپاستیسیته عضلانی نیز تجویز می کنند. گاهی اوقات نیز از داروهای موضعی مانند ژل مینرال آیس می توان برای رفع اسپاسم عضلانی استفاده کرد. پیش از آن که بخواهیم این داروها را به شما معرفی کنیم ابتدا بهتر است مفهوم هر یک از این عباراتی که به عنوان بیماری عضله نام بردیم را بدانیم.
اسپاسم عضلانی چیست
اسپاسم عضلانی به انقباض غیر ارادی و خود به خودی عضله گفته می شود. این اتفاق معمولا منجر به درد در محل عضله خواهد شد.
شرایط ایجاد اسپاسم عضلانی
دلایل اسپاسم عضلانی متعدد است. برای مثال ممکن است شما در حین انجام کار سنگین یا فعالیت های ورزشی دچار گرفتگی عضلات شوید. یکی از شایع ترین گرفتگی عضلات مربوط به ناحیه سیاتیک است. این درد هنگامی ایجاد می شود که در اثر دیسک کمر یا تنگی کانال نخاعی فشاری به ریشه عصب سیاتیک وارد شود. تا زمانی که فشار بر روی عصب وجود داشته باشد، جریان های الکتریکی ممتد در داخل عصب ادامه پیدا خواهد کرد.
این جریان های الکتریکی مرتباً به عضله ای که آن عصب را دریافت می کند فرستاده شده و در نتیجه عضله دچار انقباض ناگهانی و غیر ارادی خواهد شد. این انقباض خود را به صورت سفت شدن عضله نشان می دهد. به این حالت اسپاسم عضلانی می گویند.
پس به زبان ساده تر، اسپاسم عضلانی یا گرفتگی های عضلات، ناشی از انقباض های ناگهانی و غیر ارادی یک ماهیچه یا گروهی از ماهیچه ها خواهد بود.
اسپاسم های عضلانی معمولا فشار کم بر روی عصب هستند. زمانی که این فشارها شدید شود، به فلج عصبی منجر خواهد شد. کشیدگی بیش از حد ماهیچه ها نیز می تواند منجر به اسپاسم شود. بیماری هایی نظیر فیبرومیالژیا که نوعی سندروم درد اسکلتی ـ عضلانی مزمن است، گردن درد و کمر درد اسپاسم های عضلانی را ایجاد خواهند کرد.
دلیل درد در اسپاسم عضلانی
اسپاسم عضله سبب می شود تا سلول ها نیاز به مصرف اکسیژن بیشتری داشته باشند. از همین رو، در داخل عضله اسید لاکتیک تولید می شود و باعث ایجاد درد خواهد شد. این درست مانند وقتی است که شما بر اثر ورزش دچار درد عضله می شوید. البته همه ی دردهای بعد از ورزش اسپاسم نیستند.
اسپاستیسیته ی عضلانی چیست
اسپاستیسیته ی عضلانی نوعی اسپاسم عضلانی دائمی است. این نوع اسپاسم منجر به سفتی، خشکی یا گرفتگی عضلات خواهد شد. بیمارانی که دچار اسپاسیتیسیته ی عضلانی می شوند، قادر به راه رفتن عادی، صحبت کردن یا هر حرکت دیگری نخواهند بود.
اسپاستیسیته ی عضلانی در پی آسیب بخش هایی از مغز یا نخاع ایجاد می شوند. گرفتگی بافت های گوناگون یا MS، فلج مغزی و اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (ALS) از جمله بیماری های مربوط به اسپاستیسیته ی عضلانی هستند.
تفاوت اسپاسم عضلانی با اسپاستیسیته ی عضلانی
همانطور که گفتیم اسپاسم به صورت موقتی در عضله ایجاد می شود و در اثر فشار کم بر روی اعصاب عضله پدید می آید. این دردها معمولا با ماساژ، استفاده از آب گرم و در موارد شدیدتر با استفاده از داروهای شل کننده عضلات درمان می شوند. اما اسپاستیسیته ی عضلانی دائمی بوده و بیمار به طور دائم باید دارو مصرف کند تا بتواند کمی به فعالیت روزمره خود باز گردد.
داروهای شل کننده عضلات
شل کننده های عضلات در دو گروه دسته بندی می شوند. این دو گروه ضد اسپاسمودیک و ضداسپاستیک نام دارند.
ضد اسپاسمودیک
این نوع از شل کننده های عضلات برای درمان اسپاسم عضلانی مورد استفاده قرار می گیرند.
ضد اسپاستیک
این نوع از داروهای شل کننده عضلات برای درمان اسپاستیسیته ی عضلانی مورد استفاده قرار می گیرند.
شاید برای شما این سوال پیش آمده باشد که آیا داروهای این دو گروه می توانند به جای هم مصرف شوند؟ در پاسخ به این پرسش باید بگوییم که برخی داروهای ضد اسپاسمودیک مانند تیزانیدین می توانند برای بیماری اسپاستیسیته ی عضلانی مورد استفاده قرار گیرند. اما داروهای دسته ضد اسپاستیک برای درمان اسپاسم های عضلانی تجویز نمی شوند.
در ادامه این مقاله به شرح عملکرد هر یک از این دو گروه دارویی پرداختیم. با ما همراه باشید.
داروهای شل کننده عضلات ضد اسپاسمودیک (SMR)
شل کننده های عضلات ضد اسپاسمودیک به صورت مرکزی عمل می کنند. این داروها اغلب به همراه درمان های فیزیکی و ستراحت به بیمار توصیه می شوند. اگر مصرف این داروها همراه با دو توصیه گفته شده باشد، به مرور موجب شل شدن عضلات خواهند شد.
طبق گفته کارشناسان، این نوع از داروهای شل کننده عضلات، نوعی اثر آرام بخشی دارند. برخی دیگر معتقدند که این نوع از داروها جلوی ارسال پیام های اعصاب درگیر به مغز را می گیرند، از هیمن رو، درد کم کم برطرف خواهد شد.
داروهای شل کننده عضلات ضد اسپاسمودیک باید تنها ۲ تا ۳ هفته مصرف شوند. تحقیقات کاملی در رابطه با این که مصرف طولانی مدت آن ها چه عوارضی در پی دارد، در دست نیست.
برخی پزشکان برای درمان اسپاسم های عضلانی اقدام به تجویز داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی یا NSAID و یا استامینوفن می کنند. هنوز مشخص نشده است که کدام دسته از این داروها عملکرد بهتری از خود ارائه خواهند داد. اما لازم است بدانید که داروهای ضد اسپاسمودیک عوارض جانبی بیشتری نسبت به داروهای غیر استروئیدی و استامینوفن دارند.
از جمله داروهای شل کننده عضلات ضد اسپاسمودیک می توان به موارد زیر اشاره کرد:
کاریسودرودول، کاریسوپرودول، کلروزوکسازون، سیکلوبنزاپرین، متاکسالون، متوکاربامول، اورفنادرین و تیزانیدین
عوارض داروهای شل کننده عضلات ضد اسپاسمودیک
از عوارض جانبی داروهای شل کننده عضلات ضد اسپاسمودیک می توان به سردرد، سرگیجه، عصبانیت، خواب‌آلودگی، ادرار نارنجی یا زرشکی مایل به قرمز، پایین‌بودن فشار خون هنگام ایستادن اشاره کرد.
داروهای شل کننده عضلات ضد اسپاستیک
داروهای شل کننده عضلات ضد اسپاستیک را نباید برای درمان اسپاسم و گرفتگی های عضلانی معمولی استفاده کرد. معروف ترین این داروها به شرح زیر گزارش شده اند.
باکلوفن
باکلوفن یا لی یورسال یکی از داروهای رایج بیماری MS است. هنوز مکانیسم اثر این دارو مشخص نشده است. با این حال تصور عموم بر این است که داروی باکلوفن از ارسال علائم عصبی نخاع که موجب اسپاسم عضلانی می شوند جلوگیری به عمل می آورد. از عوارض جانبی این دارو می توان به خواب آلودگی، سرگیجه، ضعف و خستگی اشاره کرد.
برخی افراد به اشتباه این دارو را به عنوان مسکن مصرف می کنند که می تواند بسیار خطرساز باشد.
دانترولین
دانترولین یا دانتریوم زمانی تجویز می شود که بر اثر جراحت های نخاعی، سکته مغزی، فلج مغزی یا MS گرفتگی عضلانی ایجاد شده باشد. مکانیسم اثر این دارو به صورتی است که با اعمال تأثیر مستقیم روی عضله اسکلتی، اسپاسم عضلانی را درمان خواهد کرد. از عوارض جانبی این دارو می توان خواب آلودگی، سرگیجه، سبکی سر و خستگی را نام برد.
دیازپام
دیازپام یا والیوم دارویی که برخی بیش از حد به استفاده از آن وابسته هستند. این در حالی است که مصرف آن بدون دستور پزشک منجر به خطرات جبران ناپذیری خواهد بود. دیازپام برای درمان اسپاسم های عضلانی ناشی از التهاب، ضربه یا اسپاستیسیته ی عضلانی تجویز می شود.
این دارو با افزایش فعالیت نوعی انتقال‌دهنده ی عصبی منجر به جلوگیری از اسپاسم های عضلانی خواهد شد. دیازپام در دسته داروهای آرام بخش نیز قرار می گیرد و از عوارض جانبی آن می توان به خواب آلودگی، خستگی و ضعف در عضلات اشاره کرد.
داروهای شل کننده عضلات بدون نسخه
در این میان برخی داروهای شل کننده عضلات هستند که بدون نسخه در داروخانه های کشور به فروش می رسند. این داروهای اغلب برای درمان اسپاسم های عضلانی ناشی از کمر دردهای شدید یا سردردهای عصبی که منجر به گرفتگی عضلاتگردن می شوند، مورد استفاده قرار می گیرند.
داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی و استامینوفن از جمله این داروها هستند. در ادامه به تشریح مکانیسم اثر این داروها اشاره کرده ایم.
داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی
داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی عواملی که موجب التهاب و درد می شوند را بی اثر می کنند. این نوع از داروهای شل کننده عضلات به اشکال قرص، کپسول یا سوسپانسیون تولید می شوند. برای کودکان و افرادی که توانایی بلع ندارند نیز به صورت جویدنی تولید می شود. از عوارض جانبی این نوع از داروهای شل کننده عضلات می توان به ناراحتی معده و سرگیجه اشاره کرد.
داروهای چون ایبوپروفن (ادویل، مورتین) و ناپروکسن (آلیو) از این نوع شل کننده های عضلات هستند.
استامینوفن
استامینوفن ، پاراستامول یا تایلنول یکی از معروف ترین داروهای بدون نسخه است که معمولا به عنوان مسکن استفاده می شود. این دارو به شکل قرص و کپسول های سریع رهش، آهسته رهش یا پیوسته رهش و قرص های جویدنی و محلول های خوراکی تولید می شود.
از عوارض جانبی استامینوفن می توان به تهوع و ناراحتی معده اشاره کرد.
داروهای شل کننده عضلات آف لیبل
در میان داروهای شل کننده عضلات، به دسته ای از داروها بر می خوریم که اصطلاحا به آن ها آف لیبل می گویند. این داروها برای درمان بیماری مشخص و گروه سنی مشخصی تأیید، ساخته و تجویز خواهند شد. اما بعد از گذشت مدتی و جا افتادن در سیستم دارویی، مشخص می شود که برای درمان بیماری های دیگری هم کارآمد هستند. از همین رو، به این نوع داروها آف لیبل یا بدون برچسب می گویند.
از جمله شل کننده های عضلات آف لیبل می توان به موارد زیر اشاره کرد:
بنزودیازپین
بنزودیازپین ها در دسته داروهای آرام بخش قرار می گیرند. این داروها در شل و رها کردن عضلات نیز موثر واقع شده اند. مکانیسم اثر این نوع از شل کننده های عضلات، افزایش اثر انتقال دهنده های عصبی خاص گزارش شده است.
انتقال دهنده های عصبی نوعی مواد شیمیایی هستند که پیام ها را بین سلول های مغزی تقویت می کنند. از جمله عوارض جانبی این داروها می توان به خواب آلودگی، عدم تعادل و اختلال در حافظه اشاره کرد. به یاد داشته باشید که این نوع از داروها به شدت اعتیادآور هستند.
از جمله این داروها می توان به لورازپام (آتیوان)، آلپرازولام (زاناکس)، کلونازپام (کلونوپین) اشاره کرد.
کلونیدین
کلونیدین از ارسال علائم درد از عصب ها به مغز جلوگیری می کند. گاهی نیز اثری آرام بخش داشته و باعث شل شدن عضلات و آرام شدن درد می شود.
کلونیدین نباید همراه با دیگر داروهای شل کننده عضلات مصرف شود
گاباپنتین
گاباپنتین یا نورونتین یک داروی ضد تشنج است. از این دارو بیشتر برای همان درمان تشنج استفاده می شود. مکانیسم اثر این دارو هنوز در درمان اسپاستیسیته عضلانی مشخص نشده است.
عوارض داروهای شل کننده عضلات
برخی از داروهای شل کننده عضلات مانند کاریزوپرودول و دیازپام خاصیت اعتیادآوری دارند.
این داروها همچنین عوارض ترک نیز دارند که می توان به تشنج یا توهم اشاره کرد.
در صورتی که به صورت طولانی مدت از این داروها استفادهمی کنید مصرف آن را یک باره و ناگهانی قطع نکنید.
داروهای شل کننده عضلات کارایی سیستم عصبی مرکزی بدن را کاهش می دهند.
اگر از این داروها مصرف می کنید، از فعالیت هایی که به هوشیاری یا هماهنگی نیاز دارند مانند رانندگی خودداری نمایید.
برای اینکه از عوارض جانبی و خطرناک داروهای شل کننده عضلات جلوگیری کنید بهتر است از مصرف این داروها با موارد زیر خودداری کنید:
داروهای خواب آور، نوشیدنی های الکلی، مکمل های گیاهی مانند گل راعی، داروهای ضد افسردگی که روی سیستم عصبی مرکزی بدن اثر می گذارند.
در صورتی که دچار بیماری های کبدی هستید، بالای ۶۵ سال سن دارید، یا دچار مشکلات روحی یا اختلال مغزی هستید، حتما پزشک خود را مطلع نمایید.
سؤالات متداول در مورد داروهای شل کننده عضلات
اثر داروهای شل کننده عضلات گه زمانی مشخص می شود؟
برخی از شل کننده های عضلات پس از ۳۰ دقیقه از آغاز مصرف، مکانیسم خود را آغاز می کنند. اثرات این داروها می تواند بین ۴ تا ۶ ساعت ادامه داشته باشد.
مهم ترین عارضه جانبی مصرف داروهای شل کننده عضلات چیست؟
اعتیاد به شل کننده های عضلات از خطرناک ترین عوارض این داروهاست.
داروهای شل کننده عضلات با چه چیزهایی نباید مصرف شوند؟
الکل، داروهای خواب آور، داروهای ضد افسردگی و مکمل های گیاهی مانند گل راعی نباید با این داروها مصرف شوند.
