اجزا و قسمت های گل و نقش آن ها

در گیاهان نهاندانه اجزا و قسمت های گل و نقش آن ها اهمیت فراوانی دارد، زیرا این بخش، واحد تولید مثلی گیاه بوده و نقش اساسی در بقای آن دارد. گرده افشانی گل ها به وسیله جانداران گرده افشان یا عواملی مثل باد انجام می شود. گل هایی که گرده افشانی آن ها به وسیله گرده افشان ها انجام می شود، در طی تکامل و برای جذب گرده افشان هایی مثل حشرات و پرندگان گلبرگ هایی با رنگ های درخشان و رایحه های خوش و خاص پیدا کرده اند. در حالی که گل هایی که توسط باد گرده افشانی می شوند اغلب گلبرگ هایی کدر و بدون بوهای خاص دارند. در علوم نهم نیز به اجزا و قسمت های گل و نقش آن ها پرداخته شده است. در این مقاله نشریه جهان شیمی فیزیک اجزا و قسمت های گل و نقش آن ها بررسی می شود.

اجزا و قسمت های گل و نقش آن ها چیست

اجزا و قسمت های گل و نقش آن ها با یکدیگر متفاوت است. ولی اساسی ترین نقش گل ها تولید مثل می باشد و در واقع این قسمت گیاه برای تولید مثل اختصاصی شده است. گیاهان نهاندانه دارای گل هستند و بر اساس نوع گل می توان تقسیم بندی های متفاوتی را برای گیاه در نظر گرفت. مثلا گل ها انواع ناقص و کامل، منظم و نا منظم دارند. بخش های مختلف گل که شامل کاسبرگ، گلبرگ، مادگی و پرچم می باشند، هر کدام نقش های مختلف و شکل های گوناگونی دارند ولی در نهایت همگی با کمک هم به بقای گل کمک می کنند.

گیاه گلدار یا نهاندانه

انواع مختلفی از گیاهان وجود دارند که می توانند گلدار یا بدون گل، آوندی یا بدون آوند و بدون دانه یا دانه دار باشند. گیاهان گلدار، آنژیوسپرم ها یا نهاندانگان به تعداد زیادی در خشکی وجود دارند، به طوری که در اغلب اکوسیستم ها یافت می شوند. این گیاهان به هر دو روش جنسی و غیر جنسی تولید مثل می کنند و فراوان ترین نوع گیاهان هستند. در بین گروه های گیاهی، تنوع در گیاهان نهاندانه از بقیه بیشتر است.

این گیاهان اندازه های مختلفی دارند به طوری که گیاه آرد آب با طولی کمتر از ۲ میلی متر کوچکترین نهاندانه و درخت خاکستر کوهی که در استرالیا یافت می شود، با طولی در حدود ۱۰۰ متر بزرگترین نهاندانه محسوب می شود. در بین این محدوده، گیاهان گلدار مختلفی از جمله تاک ها، گیاهان گوشتخوار، ونوس مگس خوار، کاکتوس آبدار، قاصدک ها و سایر گیاهان گل سرخ مانند، ارکیده های شکننده و بائوباب ها یافت می شوند.

گیاهان گلدار به شکل های علفی و چوبی (درخت ها و درختچه ها) وجود دارند که در گیاهان چوبی بافت های ثانویه فراوانی وجود دارد. این گیاهان به صورت یک ساله، دو ساله و چند ساله وجود دارند. گیاهان یک ساله چرخه رشد خود را در طی یک سال کامل می کنند یعنی رشد کرده، گل می دهند و می میرند. گیاهان دو ساله و چند ساله نیز به ترتیب طی دو و چند سال چرخه رشد خود را تکمیل می کنند. لوبیا، ذرت، کدو و خشخاش جزء گیاهان یک ساله، چغندر و هویج دو ساله محسوب می شوند.

تولید مثل گیاهان

تولید مثل گیاهان به دو شکل جنسی و غیر جنسی انجام می گیرد. در صورتی که اسپرم و تخمک دو گیاه با هم لقاح یابند، فرزندانی که از نظر ژنتیکی با والدین خود متفاوت هستند، به وجود می آیند (تولید مثل جنسی). در تولید مثل غیر جنسی فرزندی با خصوصیات ژنتیکی یکسان با والد به وجود می آید (در صورتی که جهش محسوسی رخ ندهد). گل در گیاهان اندام تولید کننده گامت های جنسی است. در بخش نر گیاه که پرچم نام دارد اسپرم ها در دانه گرده تولید می شوند و سپس به وسیله گرده افشان ها، این دانه گرده به تخمدان گیاه که در مادگی قرار دارد منتقل شده و با تخمک لقاح می یابد. در نتیجه این لقاح، دانه تولید می شود که توسط تخمدان احاطه شده و با رشد به میوه تبدیل می شود.

قسمت های مختلف گل

اجزا و قسمت های گل و نقش آن ها با یکدیگر متفاوت است. ولی همه گل ها برخی اجزا و ویژگی های مشترکی دارند که ۴ مورد از این اجزای اصلی شامل گلبرگ، پرچم، مادگی و کاسبرگ است که به توضیح هر یک می پردازیم. گلی که هر ۴ بخش را داشته باشد، گل کامل مثل گل سرخ و لاله و در صورتی که یکی از این بخش ها را نداشته باشد گل ناقص حساب می شود مثل چمن و ذرت اسکواش. البته از آن جایی که مادگی و پرچم که اجزای تولید مثلی هستند، برای تولید بذر ضروری می باشند، در صورتی که گلی این دو بخش را داشته باشد و فاقد دیگر قسمت ها باشد، مثل ارکیده و حبوبات، گل کامل محسوب می شود.

کاسبرگ

قسمت خارجی گل که وظیفه آن محافظت از گل داخلی و جلوگیری از خشک شدن آن است، کاسبرگ (sepal) نامیده می شود. این ساختار در واقع به شکل برگ های اصلاح شده ای است که در گیاهان مختلف به رنگ های متفاوتی دیده می شود. کاسبرگ در انتهای ساقه رشد می کند و اولین قسمت از گل که به وجود می آید، است. کاسبرگ ها در همه گیاهان وجود ندارند و گاهی تعداد آن ها در گیاهان می تواند یک راه طبقه بندی محسوب شود. مثلا گیاهان تک لپه ای معمولا ۴ یا ۵ کاسبرگ دارند و در پالئودیکوت ها تعداد کاسبرگ ها ۳ یا مضربی از عدد ۳ است.

گلبرگ

گلبرگ ها (petals) با داشتن رنگ های درخشان، الگو و اندازه های متفاوت گرده افشان ها را به سمت خود جذب می کنند. به مجموعه ای از گلبرگ ها که در کنار هم قرار دارند، تاج گل می گویند. گلبرگ ها در گل های مختلف تنوع زیادی در رنگ، اندازه ، شکل و تقارن دارند. برخی از گلبرگ های چند لایه، گل های پیچیده و زیبایی را به وجود می آورند.

پرچم

اندام تولید مثلی نر گل، پرچم (stamen) نام دارد. این اندام گیاهی از دو قسمت اصلی به نام های بساک (کیسه ای شکل) و فیلامنت (قسمت استوانه ای) تشکیل شده است. فیلامنت پرچم را مستحکم و برافراشته نگه داشته و دسترسی به آن را برای گرده افشان ها آسان می کند. گرده گل ها نیز در قسمت بساک تولید می شود، این قسمت حاوی تعداد زیادی گرده است که هر کدام تعداد زیادی سلول تولید مثلی نر دارند. گل ها می توانند تعداد زیادی پرچم داشته باشند. معمولا تعداد پرچم ها با تعداد گلبرگ ها برابر است.

در بسیاری از گونه های گیاهی مثل cactaceae،ranunculaceae  و rosaceae تعداد زیادی پرچم وجود دارد. در گونه های گیاهی که گل ناقص دارند، ممکن است پرچم به صورت جداگانه تولید شود (مثل بلوط و بید).

تخمدان (مادگی)

بذرهای بارور نشده در تخمدان (ovary) تولید و ذخیره می شوند. تخمدان در مرکز گل و بر روی برچه قرار دارد، این بخش بعد از لقاح با اسپرم به میوه تبدیل می شود. برچه، خامه گل و کلاله قسمت های دیگر مادگی هستند. اجزا و قسمت های گل و نقش آن ها در گیاهان بسیار مهم و اساسی است. برچه به شکل پین بولینگ می باشد و روی پایه آن یک کیسه قرار دارد. این کیسه همان تخمدانی است که تخمک در آن تولید می شود. تخمک در حال رشد دارای ساختاری لوله مانند هستند که به کلاله مادگی ختم می شود.

کلاله قسمتی است که بافتی چسبناک با سطحی صاف دارد که اسپرم منتقل شده از گرده افشان ها به آن می چسبد. تخمک های بارور شده درون میوه، تبدیل به بذری می شوند و با فراهم شدن شرایط محیطی مناسب رشد کرده و تبدیل به گیاه جدید می شوند. قسمتی از برچه که کشیده است و بین تخمدان و کلاله قرار دارد، خامه نامیده می شود. خامه در واقع لوله ای است که گرده را به تخمدان منتقل می کند.

گیاهان تک پایه و گیاهان دو پایه

گیاهانی که گل های ناقص دارند را به دو دسته گیاهان دو پایه و تک پایه تقسیم می کنند. درگیاهان تک پایه هر دو جنس نر و ماده روی یک گیاه قرار دارند. ولی در گیاهان دو پایه جنس های نر و ماده در گیاهان متفاوتی قرار دارند، یعنی گل آن ها مادگی یا پرچم دارد. پرورش گیاهان تک پایه آسان تر از پرورش گیاهان دو پایه است. به منظور انجام گرده افشانی راحت تر، گیاهان دو پایه بهتر است کنار هم کاشته شوند. توت، بید، پسته، خرما و پاپایا، نمونه هایی از گیاهان تک پایه و بلوط، کاج، موز، ذرت و توس نمونه هایی از گیاهان دو پایه هستند.

گل منظم و گل نامنظم

در بعضی از گل ها اجزا به فاصله های مساوی و به یک اندازه از هم قرار دارند و در واقع قرینه اند، این گل ها را گل منظم می نامند. گل هایی را که اجزای آن ها تقارن محوری ندارد گل نامنظم می نامند. برای مثال در لوبیا که گل نامنظم دارد، آرایش گل به صورتی است که دارای یک گلبرگ پهن به نام درفش، دو گلبرگ در طرفین به نام بال و دو گلبرگ کوچک به نام ناو که از کناره به هم متصل هستند، است. نعناع، بنفشه، ثعلب و گل میمون نیز از جمله گیاهانی هستند که گل نامنظم دارند.

اجزای گل را نام ببرید علوم چهارم

گل ها اگرچه معمولاً تا حدودی کوچک و ساده به نظر می رسند، اما زمانی که برای بررسی دقیق آنها وقت بگذارید، در واقع نسبتاً پیچیده هستند. آنها بخش های تخصصی زیادی دارند که عملکردهای مختلفی را برای تضمین بقای خود انجام می دهند. اجزا گل در ادامه شرح داده شده است:

بساک – بساک قسمت نر گل است که درون پرچم قرار دارد. این قسمتی است که حاوی ذخایر گرده گل است.

کاسه گل – کاسه گل از کاسبرگ گل تشکیل شده و لایه سبز رنگ در پایه گل است. کاسه گل قسمتی از گل غیرجنسی است.

تخمدان – تخمدان گل بخش تولید مثل ماده است. زمانی که تخمک داخل تخمدان بارور می شود، تخمدان به میوه تبدیل می شود.

تخمک – تخمک بخشی در داخل تخمدان است و حاوی یک سلول کوچک است. هنگامی که سلول بارور می شود، به دانه ای تبدیل می شود که می تواند به گیاه جدیدی تبدیل شود.

دمگل – ساقه باریکی است که گل را به گیاه اصلی می چسباند و قسمتی غیرجنسی است.

گلبرگ – گلبرگ ها قسمت های رنگارنگ بزرگ گل هستند که معمولاً بیشتر به آنها توجه می کنیم. جدا از رنگ های زنده، روغن های معطری نیز دارند که به جذب حشرات کمک می کند.

کاسبرگ – کاسبرگ ها ساختارهای کوچک برگ مانندی هستند که در قسمت بیرونی زیر گلبرگ ها یافت می شوند. کاسبرگ ها مانند گلبرگ ها نه نر هستند و نه ماده.

کلاله – وقتی زنبورها و حشرات گرده را به گل می‌ریزند، کلاله بالاترین قسمت ماده در مرکز گل است که گرده را دریافت می‌کند.

خامه- یک لوله بلند است که کلاله گل را به تخمدان متصل می کند. این قسمت ماده معمولاً دارای موهای کوچکی است که به گرفتن هر دانه گرده ریز که می ریزد کمک می کند. این روش به هدایت گرده به طور مستقیم به تخمدان کمک می کند تا تخمک ها بتوانند بارور شوند.