بازیافت چیست؟ – و چه فوایدی دارد؟

بازیافت فرایندی است که طی آن زباله ها و مواد دور ریختنی جمع آوری شده و بعد از پردازش، تبدیل به محصولات جدید قابل استفاده می شوند.

این امر موجب حفظ بسیاری از منابع مورد استفاده ی انسان، به ویژه منابع انرژی شده و از آلودگی بیشتر محیط زیست جلوگیری می کند. باز یافت در کتب درسی در علوم پایه ششم برای دانش آموزان توضیح داده شده است. در این مقاله ی نشریه جهان شیمی فیزیک به این موضوع مهم می پردازیم.

بازیافت چیست

طی بازیافت، مواد دور ریختنی بعد از استفاده، مثل آهن آلات، پلاستیک، کاغذ، شیشه، مقوا و…. را دوباره مورد بهره بری قرار داده و به مواد جدید مورد استفاده تبدیل می کنیم. این کار از هدر رفتن مقدار زیادی مواد اولیه و خام، انرژی و سرمایه های ملی جلوگیری می کند.

فواید بازیافت

بازیافت از جهت های مختلفی سودمند و مفید است که به بررسی این عوامل می پردازیم:

٭ باعث ایجاد تعداد زیادی شغل می شود.

٭ از هدر رفتن انرژی و منابع طبیعی چون آب، چوب و مواد معدنی جلوگیری می کند

٭ مقرون به صرفه است و مانع از هدر رفت منابع مالی کشور می شود.

٭ میزان زباله های تولیدی کم تر می شود بنابراین به حفظ منابع طبیعی و حیات وحش و زیست بوم ها کمک می کند.

٭ باعث کاهش گرمایش جهانی می شود.

مراحل بازیافت مواد

این کار ۳ مرحله دارد و علامت مثلثی شکلی که روی مواد بازیافتی میبینیم نشان دهنده ی این مراحل است که شامل :

٭ جمع آوری و پردازش

٭ ساخت

٭ خرید محصولات جدیدی که از مواد بازیافتی ساخته شده است.

جمع آوری و پردازش

این مرحله ۴ روش اصلی دارد که شامل تفکیک در مبدا، مراکز تحویل بازیافت، مراکز خرید زباله های بازیافتنی و طرح های تخفیف در مقابل بازگشت (این طرح نوعی طرح تشویقی است که برای برخی کالا ها مورد استفاده قرار می گیرد. مثلا در قبال پس دادن بطری نوشابه بعد از مصرف، مقداری از پول خرید به مشتری پس داده می شود این کار هزینه ی جداسازی  را کاهش می دهد و موجب کاهش آلودگی زباله ای خاص می شود.) می شود. مواد بازیافتی بعد از جمع آوری، به مواد قابل استفاده تبدیل شده و مثل مواد اولیه، بنا به عرضه و تقاضای صنایع، خرید و فروش می شوند.

ساخت

مواد بازیافتی برای ساخت محصولات مختلفی مثل ظروف پلاستیکی، شیشه ای و آلومینیومی، شیشه های مورد استفاده در آسفالت جاده ها، پلاستیک در موکت سازی و ساخت نیمکت، روزنامه، دستمال توالت و…… استفاده می شوند.

خرید محصولات جدیدی که از مواد بازیافتی ساخته شده است

خرید محصولات بازیافتی یا محصولاتی که قابلیت بازیافت دارند بسیار کمک کننده است. کشورها باید با پیاده سازی طرح های مختلف، مردم را به خریدن محصولات بازیافتی تشویق کنند.

روش های بازیافت

بازیافت سه روش اصلی دارد که روش های اولیه، ثانویه و سوم نامیده می شوند.

روش اولیه

در روش اولیه تبدیل یک چیز به مورد مشابه، انجام می گیرد. مثلا تبدیل قوطی آبمیوه به قوطی نوشابه یا تبدیل کاغذ به کاغذ که این روش، بازیافت حلقه بسته نیز نامیده می شود.

روش ثانویه

روشی است که در آن بدون نیاز به تغییرات شیمیایی، یک ماده به مواد سازنده اش تجزیه می شود و مواد حاصل، در ساخت فراورده هایی با جنس مشابه به کار می روند. مثل بازیافت تایر و تبدیل کردنش به لاستیک و استفاده کردن از آن در صنایع لاستیکی دیگر که طی آن بدون نیاز به هیچ تغییر شیمیایی، مستقیما می توان لاستیک را به مواد قابل استفاده تبدیل و در ساخت محصولات لاستیکی دیگر به کار برد.

روش سوم

در این روش مواد تحت فرایند های شیمیایی پیچیده ای که در حوضه ی مهندسی شیمی از اهمیت زیادی برخوردار اند، به فراورده هایی که تفاوت زیادی با ماده ی اولیه دارند، تبدیل می شوند. تبدیل پلاستیک به سوخت و الوار نمونه هایی از این روش بازیافتی است.

مواد قابل بازیافت

۶ دسته از زباله های خانگی بازیافتنی که امکانات لازم برا بازیافتشان وجود دارد شامل شیشه، فلزات، مواد آلی و روغن موتورها، کاغذ، پلاستیک، لوازم الکترونیکی والکتریکی هستند که برخی از آن ها را توضیح می دهیم.

شیشه

در بازیافت کردن شیشه فقط کافی است ظرف شیشه ای را شسته واستفاده کنید. از آنجایی که این روش بسیار آسان است خرید و مصرف محصولات، با بسته بندی شیشه ای توصیه می شود.

فلزات

انسان ها با مصرف استیل و آلومینیوم بازیافتی، به مقدار زیادی در منابع انرژی صرفه جویی می کنند. آلومینیوم فلزی ارزشمند بوده و برای بازیافتش، ابتدا آن را خرد و چکش کاری می کنند، سپس به صورت شمش ذوب کرده و به کارخانه ی آلومینیوم سازی می برند و آلومینیوم بازیافتی را در صنایع مختلف استفاده می کنند.

کاغذ

تهیه ی کاغذ بازیافتی موجب صرفه جویی در مصرف درخت ها و حفظ آن ها، کاهش ۷۵ درصدی مصرف انرژی، ۷۴ درصدی آلودگی هوا و ۳۴ درصدی آلودگی آب می شود.

پلاستیک

هر پلاستیکی روی بسته بندی اش یک کد دارد که درون علامتی مثلثی شکل نوشته شده است. این کد اعداد ۱ تا ۷ را در بر می گیرد. معمولا پلاستیک هایی با کد ۱ یا ۲ مورد بازیافت قرار می گیرند.

وضعیت تولید زباله در ایران

کشور های آلمان، اتریش، کره ی جنوبی، ولز و سوییس بیشترین میزان زباله ی بازیافتی در جهان را دارند و در این صنعت پیشرو می باشند. اما متاسفانه در ایران با توجه به این که سرانه ی تولید زباله ۷۰۰ گرم تخمین زده شده است، (۴۰۰ گرم بیشتر از سرانه ی جهانی) تنها ۶ درصد این مقدار زباله، بازیافت می شود،۱۰درصد به تولید کمپوست اختصاص داده می شود و بیش از ۸۰ درصد آن را به دپوی روباز یا محل دفن زباله می برند. بنابراین ما نه تنها باید در بازیافت زباله بکوشیم بلکه باید سعی کنیم زباله های کمتری تولید کنیم.

کمپوست

واژه ی کمپوست از پوسیدن می آید و حاصل تجزیه شدن مواد آلی توسط میکروارگانیسم ها است. زباله ها، پسماند های کشاورزی و دیگر مواد آلی مثل بقایای بدن حیوانات و جانوران، توسط برخی میکروارگانیسم ها تجزیه شده و کود به وجود آورند، که در کشاورزی مورد استفاده قرار می گیرد. این کود منیزیم و فسفات زیادی دارد، بسیار غنی است و به عنوان یک آفت کش طبیعی برای خاک محسوب می شود. کمپوست کردن به صورت صنعتی، تحت شرایط خاص و روش های مختلف انجام می گیرد، البته این روش می تواند توسط کشاورزان یا افراد غیر متخصص هم انجام گیرد.

روش های تفکیک زباله در منزل

تفکیک زباله در خانه کار بسیار آسانی بوده و نیاز به مهارت و تخصص خاصی ندارد و هر کس می تواند این کار را انجام دهد. فقط لازم است زباله های تر و خشک را بشناسیم. روش انجام آن این طور است که زباله های خشک از جمله مقوا، کاغذ، پلاستیک، شیشه، فلزات، چوب، چرم و لوازم الکترونیکی (این زباله ها نسبت به زباله های تر حجم بیشتری اشغال می کنند.) را از زباله های تر که بیشتر شامل پسماند مواد غذایی هستند، جدا کنیم و هر کدام را در ظرفی جداگانه بریزیم.

بعضی از وسایلی که در خانه استفاده می کنیم مثل لامپ های جیوه ای ومهتابی، لوازم الکترونیکی، باتری های مختلف و…. جزو زباله های خطرناک محسوب می شوند و تهدیدی برای سلامت محیط زیست هستند. بنابراین باید بکوشیم تا حد امکان از وسایل باتری خور کمتر استفاده کنیم و لامپ ها را در جایی که امکان شکستنشان وجود دارد، قرار ندهیم.

باید بازیافت زباله را از خانه های خودمان شروع کنیم و میزان زباله ی مصرفی خود را کاهش دهیم، همچنین سعی کنیم وسیله هایی که علامت بازیافت دارند را بیشتر در زندگی روزمره ی خود به کار گیریم، زباله ها را تفکیک کنیم و با این کار سهم خود را در پاک سازی هوا و تمیز نگه داشتن محیط زیست و حفظ منابع ملی کشور ایفا کنیم.

بازیافت زباله چیست

زباله ها انواع مختلفی دارند و بیشتر زباله های تولید شده امروزه زباله های تجزیه ناپذیر هستند. مواد قابل بازیافت در جریان های مختلف زباله دسته بندی شده و به کارخانه های بازیافت محلی یا خارج از کشور منتقل می شوند. به عنوان مثال کاغذ دسته بندی شده و به یک مرکز بازیافت فرستاده می شود، سپس آن را خرد کرده و در خمره ها خیس می کنند تا خمیر تولید شود. پس از فرآیندهای غربالگری و پالایش، خمیر کاغذ برای تولید ورق های کاغذ استفاده می شود. ورق ها رول شده و خشک می شوند تا دوباره کاغذ درست شود.

پلاستیک به یک مرکز بازیافت فرستاده می شود و بر اساس نوع پلاستیک سازماندهی می شود. هر نوع پلاستیک به قطعات کوچک‌ تر خرد می ‌شود و ترکیب می ‌شود تا ترکیبی از کیفیت همگن یکنواخت را تشکیل دهد. سپس مخلوط مخلوط شده ذوب شده و برای تولید رشته های پلاستیکی غربال می شود. این به عنوان اکستروژن شناخته می شود. پس از خنک شدن، رشته های پلاستیکی به گلوله تبدیل می شوند تا به عنوان مواد برای محصولات جدید استفاده شوند.

شیشه به یک مرکز بازیافت فرستاده می شود و بر اساس رنگ دسته بندی می شود. آن را تمیز کرده و خرد می کنند، که سپس با مواد ذوب می شود تا شیشه کاملاً جدید ساخته شود و محصولات شیشه ای جدید ایجاد شود.

فلزات در تاسیسات بازیافت به آهنی و غیرآهنی طبقه بندی می شوند و سپس متراکم می شوند. پس از تراکم، فلزات به قطعات کوچکتر بریده شده و برای تولید محصولات جدید ذوب می شوند. به طور معمول، قوطی های مواد غذایی از فولاد ساخته می شوند که می توانند ذوب شده و به قوطی های مواد غذایی جدید تبدیل شوند. قوطی ‌های نوشیدنی معمولاً نازک ‌تر و سبک‌ تر هستند و از آلومینیوم تولید می ‌شوند که می ‌تواند به راحتی بازیافت شود.

زباله های غیر قابل بازیافت می توانند به عنوان منبع سوخت برای تولید برق استفاده شوند. این معمولاً پایدارترین راه برای دفع زباله های عمومی است که قابل بازیافت نیستند.