قرص بتامتازون چیست؟ معرفی، موارد مصرف و عوارض آن

بتامتازون (Betamethasone) یک استروئید از دسته داروهای کورتیکو استروئیدی (کورتون) است. به طور کلی کورتیکواستروییدها مانند قرص بتامتازون، دگزامتازون، پردنیزولون و… در کنترل و درمان بیماری های مرتبط با ایمنی و پوست کاربرد دارند.

برخی افراد مبتلا به بیماری های خودایمنی مانند آرتریت روماتویید، لوپوس، بیماری التهابی روده و MS ممکن است نیاز به استفاده از این داروها داشته باشند.

در نشریه جهان شیمی فیزیک، مقاله ای راجع به آمپول بتامتازون منتشر شده است. در این بخش شما را با قرص بتامتازون آشنا می کنیم. با ما همراه باشید.

بتا متازون باعث کاهش التهاب، خارش و قرمزی، تضعیف سیستم ایمنی بدن و کاهش درد بعد از عمل می شود. قرص بتامتازون از ترشح موادی که سبب التهاب در بدن می شوند، ممانعت به عمل می آورد. این دارو از راه خوراکی، تزریق عضلانی و یا کرم موضعی مورد استفاده قرار می گیرد.

نحوه اثر قرص بتامتازون

بتامتازون با گذر از غشاء سلولی به گیرنده‌ های خود در سیتوپلاسم سلول اتصال می‌ کند. در این زمان، ترکیب دارو گیرنده وارد هسته سلولی می شود. این کمپلکس با اتصال به نواحی خاصی از DNA موجب تحریک روند رونویسی mRNA و ساخت آنزیم‌ هایی می گردد. این آنزیم ها در پایان مسئول اثرات سیستمیک کورتیکو استروئید ها از جمله بتامتازون هستند.

بتامتازون با جلوگیری از تجمع سلول‌ های التهابی درناحیه‌ ملتهب شده، به مهار فاگوسیتوز می پردازد. هم چنین با آزاد شدن آنزیم‌ های دخیل در التهاب، مهار ساخت واسطه‌ های شیمیایی التهاب و آزاد شدن آنها، اثرات ضد التهابی خود را بروز می دهد. بتامتازون به‌طور کلی در کبد و مقادیری نیز در کلیه و نیز بافت‌ها به متابولیت‌ های غیرفعال تبدیل می‌ شود.

در ادامه به اشکال دارویی بتامتازون، کاربرد و نحوه مصرف هر کدام از آنها می پردازیم.

قرص بتامتازون ۰/۵

قرص بتامتازون در درمان كوتاه مدت حالت ‌هاي التهابي و آلرژیک گوش و چشم و التهاب های غيرعفوني بيني كه به كورتيكو استروئيد‌ها جواب مي دهند، به كار می ‌رود. قرص بتامتازون و آمپول بتامتازون در درمان نارسایی کورتکس آدرنال تجویز و استفاده می شود.

زمان مصرف قرص بتامتازون جهت بهبود التهاب ها بهتر است صبح پس از صبحانه باشد. بهترین زمان برای استفاده‌ قرص بتامتازون جهت درمان نقص غده‌ فوق کلیوی و کمبود استروئید در بدن شب ها است.

آمپول بتامتازون

پزشک آمپول بتامتازون (بتامتازون ال آ) را در درمان التهاب شدید و تضعیف سیستم ایمنی بدن تجویز می کند. تزريق عضلاني آمپول بتامتازون قبل از شروع عمل مي تواند سبب کاهش بروز درد و تهوع بعد از عمل شود. تزریق بتامتازون تاثيري در ميزان بروز استفراغ بعد از عمل ندارد.

آمپول بتامتازون (Betamethasone) برای درمان التهاب ناشی از بیماری هایی مثل آلرژی شدید، آسم و آرتریت روماتوئید مورد استفاده قرار می گیرد. این دارو در درمان مشکلات پوستی مثل قرمزی و خارش پوست کاربرد دارد. همچنین برای بهبود برخی از سرطان‌ها یا کاهش عوارض شیمی درمانی ها (تهوع و استفراغ) استفاده می شود. آمپول بتامتازون (بتامتازون ال آ) برای درمان کهیر، آسم، مشکلات تنفسی شدید، التهاب چشم نیز تجویز می گردد.

کرم بتامتازون (کرم موضعی یا پماد)

بتامتازون به شکل کرم موضعی برای درمان درماتوز های حساس به کورتیکو استروئید، ویتیلیگو و ماستوسیتوز جلدی تجویز می شود.

کرم موضعی بتامتازون برای رفع خارش و پوسته ریزی تجویز می‌ شود. از پماد بتامتازون برای جوش استفاده می شود تا التهابات و قرمزی ناشی از جوش صورت کاهش یابد. همچنین برای بیماری پسوریازیس مورد استفاده قرار می گیرد. البته برای درمان اگزمای پوستی نیز یکی از دارو های متداول است. باید توجه داشت که از بتامتازون موضعی مانند پماد یا کرم موضعی فقط روی نواحی مبتلا باید استفاده کرد و از مالیدن آن به نواحی سالم اجتناب کرد.

قطره بتامتازون

قطره چشمی بتامتازون برای جلوگیری از ایجاد عفونت به دنبال آسیب دیدگی چشم یا جراحی مورد مصرف قرار می گیرد. این قطره چشمی استروئید دارد. این استروئید به تسکین سوزش، التهاب و قرمزی کمک می کند. قطره چشمی بتامتازون حاوی داروی ضد عفونی کننده به نام نئومایسین است.

قطره گوش بتامتازون برای تسکین التهاب، سوزش و درد کاربرد دارد. همچنین این قطره برای وقتی که کانال گوش دچار التهاب و عفونت شده است تجویز می شود.

طرز مصرف قرص بتامتازون

شایسته است طرز صحیح مصرف این دارو را از پزشک یا داروساز خود سوال کنید. اما به طور کلی در صورت مصرف قرص خوراکی به عنوان ضد التهاب، آن را صبح ها بعد از صبحانه مصرف نمایید. اگر داروی بتامتازون برای درمان نقص غده ی فوق کلیوی و کمبود استروئید در بدن تجویز شده باشد، بهترین زمان مصرف آن، شب است.
‎قرص بتامتازون به راحتی در آب قابل حل است. با این وجود بهتر است قرص را به صورت کامل همراه با یک وعده غذای اصلی یا میان وعده مصرف نمایید.
‎در صورت فراموشی یک نوبت مصرف دارو، بعد از یادآوری آن را مصرف نمایید. در صورتی که به اندازه ی یک روز کامل مصرف دارو را فراموش کرده‌ اید، نوبت فراموش شده را مصرف ننموده و نوبت بعدی را طبق زمان بندی قبلی مصرف کنید.

از دو برابر کردن مقدار دارو در یک نوبت خودداری نمایید.‎ دقت کنید که مصرف منظم دارو در روند بهبودی شما بسیار موثر است.

در صورت مصرف بتامتازون بیشتر از ۳ هفته، قطع دارو باید به صورت تدریجی و تحت نظر پزشک صورت گیرد زیرا قطع ناگهانی این دارو می تواند عوارضی ایجاد نماید به همین دلیل پزشک برای قطع مصرف، مقدار داروی شما را به مرور کم خواهد کرد.

قرص بتامتازون برای کرونا

کورتیکو استروییدها (یا همان کورتون ها) مانند بتامتازون، دگزامتازون، پردنیزولون و… در کنترل و درمان بیماری های مختلف کاربرد دارند. برخی افراد مبتلا به بیماری های خودایمنی نظیر آرتریت روماتویید، لوپوس، ام اس، و بیماری التهابی روده ممکن است ناچار به استفاده از این داروها باشند.

با توجه به اینکه مصرف کورتون ها سبب سرکوب سیستم ایمنی افراد می شود، بیماران مصرف کننده، مستعد ابتلا به عفونت های مختلف از جمله ویروس‌ کرونا هستند. این افراد باید بیش از سایرین دستور العمل های بهداشتی و پیشگیرانه را انجام داده و‌ خود را کمتر در معرض بیماری قرار دهند.

بهتر است در صورت ایجاد علایم اولیه بیماری ویروس کرونا (تب، سر درد، گلو درد، سرفه، عطسه یا آبریزش بینی) با پزشک خود مشورت نمایند.

قرص بتامتازون برای چاقی

به طور کلی از داروهای بتامتازون نباید به‌عنوان داروهای چاقی استفاده شود.

مقدار کم این دارو برای مدت کوتاه عوارض خاصی ندارد ولی در طولانی مدت عوارض زیادی مانند پوکی استخوان، تحلیل یا ضعف عضلانی، زخم معده و نازک شدن پوست ایجاد کند.

همچنین این مصرف طولانی مدت بتامتازون می تواند باعث ایجاد مدفوع خونی شود. در این صورت باید فوری به پزشک مراجعه کنید. این علایم نشان‌ دهنده خونریزی دستگاه گوارش است.

توجه:

اگر بیمار از داروی بتامتازون به صورت طولانی مدت استفاده می‌ کند نباید به صورت ناگهانی آن را ترک کند. بهترین راه این است که با مشورت پزشک و به صورت تدریجی مصرف شود. در غیر این حالت، مشکلاتی را برای غده هیپوفیز و فوق کلیه ایجاد خواهد کرد.

قرص بتامتازون برای کودکان

مصرف طولانی مدت قرص بتامتازون یا آمپول آن در کودکان، می تواند باعث ایجاد تاخیر در رشد آنها شود.

تداخل دارویی قرص بتامتازون

این دارو با انسولین، دارو‌های خوراکی ضد انعقاد، بعضی از واکسن‌ها و داروهای کاهنده فشار خون در صورت مصرف همزمان تداخل دارویی دارد. مصرف همزمان قرص بتامتازون با ریفامپین، و داروهای ضد ضرع (شامل پیریمیتین، کاربامازپین، فنی توئین، فنوباربیتال) موجب تسریع متابولیسم بتامتازون و کاهش اثر آن می‌ شود. قرص بتامتازون می تواند سبب کاهش اثر داروهای پایین آورنده قند خون گردد. مصرف هم‌زمان با داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی خطر بروز خون ریزی از دستگاه گوارش و سایر عوارض را افزایش می دهد.

مصرف قرص بتامتازون می تواند بر موارد زیر اثر بگذارد:

جواب تست تشخیصی هورمون رشد

افزایش خطر خونریزی

آسیب به مخاط دستگاه گوارش

تشدید افزایش قند خون

تشدید کاهش پتاسیم در بدن

تشدید اثرات سرکوب‌کننده سیستم ایمنی

کاهنده آستانه‌ تشنج

عوارض قرص بتامتازون

از عوارض شایع در مصرف کنندگان بتامتازون خوراکی درد شکمی، سو هاضمه و احساس تهوع است. هنگام وقوع این علائم با مصرف یک وعده غذایی سبک همراه دارو می توانید از شدت این عوارض کاهش دهید. اگر استفراغ حاوی خون داشتید فوری به پزشک خود مراجعه کنید.
‎مصرف قرص بتامتازون می تواند در بدن شما ضعف و خستگی عضلانی ایجاد نماید لذا تا زمانی که اثرات دارو برطرف نشده از رانندگی و کار با ابزار هایی که به احتیاط نیاز دارد بپرهیزید.
‎در صورت احساس گیجی، افزایش حساسیت های روحی، افکار ناخوشایند یا نامناسب، سریعا با پزشک خود مشورت کنید.
‎مصرف این دارو ممکن است موجب مشکل در خوابیدن، سردرد، افزایش وزن یا اختلالات قاعدگی در خانم ها گردد. در صورتی که این علایم شدت گرفتند و موجب آزارتان شدند، فوری به پزشک معالج خود مراجعه کنید.
‎مصرف این دارو احتمال ابتلا به عفونت را افزایش می دهد لذا در صورت بروز نشانه های عفونت (تب، لرز، علائم سرماخوردگی، اسهال و…) حتما به پزشک مراجعه نمایید.

نکته:

دارو های استروئیدی می توانند بر روی توده استخوانی اثر بگذارند. به همین دلیل آزمایشات لازم برای بررسی استحکام یا تراکم استخوان ها را در مدت درمان با این دارو انجام دهید.

هشدار و توصیه های مصرف بتامتازون

دارو را بیش از مقدار تجویز شده توسط پزشک، مصرف نکنید.

استفاده از دو داروی کورتیکواستروئیدی موضعی بصورت هم زمان باعث تشدید عوارض جانبی می شود.

در مصرف طولانی مدت این دارو آسیب پذیری استخوان ها افزایش می یابد، احتیاطات لازم را بنمایید.

بتامتازون سیستمیک خطر زخم های پپتیک و فعال شدن زخم های قبلی را افزایش می دهد.

اگر از بتامتازون در پوشک بچه استفاده می‌ نمائید، از پوشک تنگ یا شلوار پلاستیکی استفاده نکنید. این کار می تواند باعث افزایش عوارض جانبی دارو شود.

در درمان با قرص بتامتازون به صورت سیستمیک هر چهار ساعت یک بار نبض و فشار خون را بررسی کنید. اگر در ناحیه قفسه سینه درد دارید، آن را به پزشک گزارش دهید.

از مالیدن بتامتازون موضعی روی نواحی سالم بدن خودداری کنید.

حداکثر دوره‌ درمان با کرم موضعی بتامتازون دو هفته است.

مصرف این دارو روی پوست کودکان باید با احتیاط صورت گیرد.

از مصرف طولانی مدت فرآورده روی پوست صورت اجتناب گردد.

از به کار بردن پوشش و یا پانسمان روی ناحیه تحت درمان با بتامتازون خودداری کنید.

در صورت ابتلا به عفونت پوستی، قبل از مصرف پزشک را مطلع کنید. هیچ گاه به طور خودسرانه از قرص بتامتازون استفاده ننمایید.

از مصرف بتامتازون در بینی، دهان و چشم خودداری کنید.

سایر محصولات پوستی را در موضع تحت درمان قرار ندهید یا با پزشک خود مشورت کنید.

بتامتازون را به فرد دیگری با علائم مشابه با خودتان توصیه نکنید.

موارد مصرف قرص بتامتازون

مقدار مصرف بتامتازون و نحوه‌ مصرف آن، به اشکالی که تجویز شده، ناحیه‌ ملتهب، نوع التهاب و حساسیت و آلرژی و سن افراد فرق دارد.

لازم است دستورالعمل مصرفی بتامتازون را مطالعه کنید. به طور کلی در بزرگـسالان یک تـا سه بـار در روز و در کودکان تنها یک بار در روز استفاده شـود.

کرم موضعی بتامتازون یا پماد بتامتازون فقط روی نواحی ملتهب استفاده شود. کرم بتامتازون در نواحی سالم نباید استعمال گردد.

پیش از مصرف پماد بتامتازون، ناحیه‌ التهابی یا مورد حساسیت واقع شده را ضدعفونی، تمیز و خشک کنید. سپس کرم یا پماد بتامتازون را به صورت لایه ای نازک روی ناحیه قرار دهید و به آرامی مالش دهید.

قرص بتامتازون برای حساسیت

بتامتازون دارای خواص ضد التهابی است. قرص بتامتازون در درمان انواع التهاب‌ های پوستی تجویز می شود. اختلالات پوستی مانند کهیر، خارش، قرمزی، اگزما، خارش، خشکی، پوسته ریزی و نقاط قرمز رنگ در پوست و سطوح مفصلی اندام‌ها با قرص بتامتازون یا سایر کورتون ها درمان می شوند.

نکته:

هنگام مصرف بتامتازون باید دقت فراوان کنیم، چرا که استفاده‌ی طولانی از بتامتازون خطرات احتمالی را در پی دارد.

قرص بتامتازون برای سرماخوردگی

داروی بتامتازون و دگزامتازون از جمله داروهای استروئیدی با قدرت متوسط هستند که توسط پزشکان و تنها در موارد خاص تجویز می گردد. تاثیر این دارو بر کاهش درد، آب ریزش بینی و کنترل تب باعث شده تا بیماران در زمان ابتلا به سرما خوردگی از آن استفاده کنند. این مسئله عوارضی را در آینده ایجاد می کند. استروئیدها سرکوب گر سیستم ایمنی بدن هستند. به عبارت بهتر اگر این دارو به تکرار و بدون تجویز پزشک استفاده شود به دلیل دارا بودن حجم بالای استروئید، عوارضی از جمله پوکی استخوان، بالا رفتن فشار خون، ایجاد جوش یا آکنه و طیف گسترده ای از دیگر عوارض جانبی را در پی خواهند داشت.

افرادی که سرما خورده و بتامتازون مصرف می کنند با کاهش نشانه های بیماری خوشحال می گردند. اما متاسفانه پس از بر طرف شدن اثر دارو در بدن، بیماری با شدت بیشتری بر می گردد. این در حالی است که سیستم ایمنی بدن نیز سرکوب شده است.

 

قرص بتامتازون در بارداری

بتامتازون در سه ماهه اول بارداری جز گروه D و در ادامه دوران بارداری جز گروه C است. بر این اساس، استفاده طولانی مدت از کورتون ها مانند بتامتازون در اوایل بارداری سبب ایجاد شکاف کام در یک درصد نوزادان خواهد شد.

در مورد آمپول بتامتازون پزشکان توصیه می کنند برای مادرانی که در معرض خطر زایمان زودرس هستند، تزریق حتما انجام شود. زیرا این تزریق به تولید سورفکتانت در آلوئول های ریه های جنین و تنفس در محیط خارج از رحم کمک خواهد کرد. در واقع اگر زایمان زودرس اتفاق بیفتد، خطر مشکلات زایمان و نوزاد بسیار کاهش خواهد یافت.

البته باید بخاطر داشت بارداری دوران بسیار حساسی است و مصرف داروها می‌تواند اثرات سویی بر جنین داشته باشد و خطر ابتلا به انواع بیماریهای مادرزادی را افزایش دهد. پزشک بهترین کسی است که در این مورد می‌تواند به شما مشاوره دهد. در این دوران بدون مشورت با پزشک مصرف دارویی را شروع و یا قطع نکنید.

قرص بتامتازون در شیردهی

استفاده از پماد بتامتازون در دوران بارداری و شیردهی خطرناک نیست اما قرص بتامتازون (مانند سایر کورتون ها) وارد شیر مادر می شود. قرص بتامتازون ممکن است موجب کاهش، اختلال در رشد نوزاد و اختلال در تولید کورتیکو استروئید های اندروژن گردد. پس مصرف قرص بتامتازون در دوران شیردهی توصیه نمی شود. مادرانی که از داروهای بتامتازون یا ستیر کورتون ها استفاده می کنند نباید به نوزاد دلبند خود شیر دهند.

قرص بتامتازون برای سرفه

قرص بتامتازون کاربردهای گسترده ای به عنوان یک دارو دارد. این دارو از دسته داروهای کورتیکو استروئیدی (کورتون) است که در شرایط مختلف برای بیماران تجویز می شود. این دارو برای سرفه های ناسی از حساسیت تجویز می شود تا بیمار کمتر اذیت شود. اگر این قرص برای شما تجویز شد طبق دستورالعمل پزشک آن را مصرف کنید تا دچار عوارض نشوید. حساسیت های فصلی که باعث سرفه می شوند را می توانید با این ارو درمان نمایید.

این دارو در انواع قرص و آمپول موجود است و برای درمان سرفه، سرماخوردگی و کرونا تجویز می شود و کمک قابل توجهی به درمان این بیماری ها خواهد کرد. بسته به شرایط بیمار پزشک ممکن است قرص، آمپول یا پماد بتامتازون را تجویز نماید. همچنین دستورالعمل های استفاده نیز متفاوت بوده و بر اساس شرایط بیمار متفاوت است.

برای در امان بودن از عوارض ناخواسته این دارو را حتما با تجویز پزشک مصرف کنید و از مصرف خودسرانه آن در بیماری های مختلف خودداری کنید. حساسیت های مختلف با این دارو قابل درمان است و می توان التهابات پوستی را نیز با آن درمان کرد. کهیر، قرمزی، خارش و اگزما و غیره را می توانید با پماد بتامتازون درمان کنید. البته پزشک در صورت شدت بیماری آمپول بتامتازون را برای شما تجویز خواهد کرد تا درمان را تسریع کند.

سخن پایانی

قرص بتامتازون همانند سایر گلوکوکورتیکوئیدها بر تمام بافت های بدن تاثیر گذارده و موجب آنابولیسم یا کاتابولیسم پروتئین ها می شود. ضمن حفظ کربوهیدرات ها به شکل گلیکوژن، از پروتئین ها و چربی ها به عنوان سوخت بدن استفاده می کند. پس این دارو و سایر دارو های شیمایی هرگز نباید بدون دستور پزشک متخصص مورد استفاده قرار گیرند. در صورت مصرف طولانی مدت قرص بتامتازون اگر نشانه هایی مشاهده کردید که مرتبط با مصرف این دارو هستند حتما با پزشک خود در مورد آن ها مشورت نمایید تا هشدار ها و توصیه های لازم را دریافت کنید.

در این مطلب به معرفی و نحوه اثر قرص و آمپول بتامتازون، کاربرد و عوارض آن پرداختیم. امیدواریم این بخش از نشریه جهان شیمی فیزیک برای شما مفید باشد.